Cần tăng thuế tiêu thụ để giảm thiểu tác hại của đồ uống có đường

Trung bình một người Việt tiêu thụ 1 lít nước ngọt mỗi tuần

Theo số liệu thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới, tình hình tiêu thụ nước ngọt ở Việt Nam đã tăng mạnh, gấp 7 lần trong 15 năm, từ mức trung bình 6,6 lít/người (năm 2002) lên 46,5 lít/người (năm 2017) và 50,7 lít/người (năm 2018). Năm 2020, sản lượng đồ uống, nước ngọt có ga tại Việt Nam đạt khoảng 3,3 tỷ lít và 1,5 tỷ lít.

Trung bình, mỗi người tiêu thụ một lít đồ uống có đường mỗi tuần. Do đó, tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng nhanh, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. 

Chia sẻ về tác hại của đồ uống có đường, PGS.TS Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết việc tiêu thụ đồ uống có đường khiến mọi người thừa cân và béo phì, thậm chí còn có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ kể cả gây ra ung thư.

"Mỗi ngày sử dụng 1 lon nước ngọt có ga trong 1,5 năm thì sẽ tăng 60% nguy cơ thừa cân, béo phì. Cộng đồng liên tục sử dụng đồ uống có đường thì nguy cơ mắc đái tháo đường type 2, rối loạn chuyển hoá, tim mạch, sâu răng, bệnh lý thận – tiết niệu, ảnh hưởng đến bệnh lý đường tiêu hóa, ung thư đường tiêu hóa, tăng nguy cơ tai biến mạch máu não và sa sút trí tuệ gia tăng", Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia phân tích.

Trao đổi tại hội thảo, TS. Angela Pratt, Trưởng đại điện văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam thông tin đồ uống có chứa đường tự do hiện có trong nước ngọt có ga hoặc không ga, nước ép rau quả, hoặc dạng cô đặc hay dạng bột, nước có hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà uống liền, cà phê uống liền và sữa có thêm đường.

Đại diện WHO nêu rõ: "Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì". Do đó, bà Angela Pratt cho rằng chúng ta cần có hành động kịp thời và quyết đoán để đảo ngược những xu hướng này.

WHO khuyến cáo rằng việc tiêu thụ đường tự do - bất kỳ loại đường nào được thêm vào thực phẩm hoặc đồ uống - nên được giới hạn ở mức dưới 10% tổng năng lượng, lý tưởng là dưới 5%. Vì vậy, đó là khoảng 25 gram mỗi ngày cho một người trưởng thành trung bình. 

Cần áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường

Để giảm tiêu thụ đồ uống có đường, ThS. Nguyễn Tuấn Lâm - Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết hiện nay thế giới đã áp dụng nhiều biện pháp để giảm lượng tiêu thụ đối với đồ uống có đường, trong đó áp dụng chính sách tăng giá và thuế rất có tác dụng để giúp giảm tiêu thụ đồ uống có đường. 

"Việt Nam nên xem xét áp dụng thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO để giảm nguy cơ sức khỏe cho thế hệ tương lai, nên cân nhắc đánh thuế theo hàm lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm giảm đường", ông Lâm nói.

Đồng tình với quan điểm này, TS Nguyễn Thùy Duyên, Đại học Y tế công cộng đã đưa ra các kịch bản tăng thuế như có thể đánh thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường, thuế tuyệt đối theo thể tích, thuế theo giá xuất xưởng, tuy nhiên, cần tính phương án khả thi để đạt hiệu quả cao trong việc hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường. Đồng thời, lượng hoá tác động đến việc thay đổi cân nặng, mức giảm dự kiến của tỷ lệ thừa cân, béo phì và đái tháo đường tuýp 2 nhưng không gây sốc với ngành công nghiệp giải khát.

Trong đó, thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường cho thấy khá nhiều ưu điểm so sánh với loại thuế khác. Loại thuế này có tác động trực tiếp đến các sản phẩm có hàm lượng đường cao như khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổisang các dòng sản phẩm ít đường hơn; mở đường cho nhà sản xuất chuyển hướng sang các dòng sản phẩm ít đường hơn.

Ngoài đề xuất áp dụng thuế, các chuyên gia cũng đưa ra các biện pháp khác để kiểm soát tiêu dùng đồ uống có đường như: quy định ghi nhãn dinh dưỡng ở mặt trước đồ uống; hạn chế quảng cáo, hạn chế đồ uống có đường trong trường học và giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh cho trẻ em và thanh thiếu niên… Đặc biệt là nâng cao nhận thức về sức khỏe cộng đồng qua truyền thông đại chúng để người tiêu dùng có thể đưa ra những lựa chọn tốt hơn, có cuộc sống khỏe mạnh hơn.