Vào giữa những năm 1970, Albert Dittrich khi đó đang theo đuổi ước mơ trở thành giáo sư hóa học tại một trường đại học ở Đông Đức thì được KGB (cơ quan mật vụ Nga) phát hiện tài năng và cử đến Moscow để đào tạo trở thành một “người Mỹ chính cống”.
Cuộc đời Dittrich bước sang trang mới và trở thành một điệp viên ưu tú của Liên Xô. Nhiệm vụ của ông là sống dưới diện mạo một công dân sống trong lòng đất nước của “kẻ thù”.
Albert Dittrich trở thành điệp viên KGB khi còn trẻ một cách rất tình cờ.
"Tôi đã được gửi đến Mỹ để trở thành công dân quốc gia này, sau đó thiết lập các mối quan hệ ở nơi đây và nhận lệnh từ các quan chức cấp cao”, ông nói với BBC.
"Đó là quyết định mạo hiểm ngốc nghếch", Dittrich nói về quyết định thời trẻ của mình, nhưng thừa nhận "đó là một hành trình đầy hấp dẫn đối với một thanh niên trẻ tuổi kiêu ngạo và thông minh" như ông - người luôn bị hấp dẫn với cuộc sống tự do ở nước ngoài.
Ông đến New York vào mùa thu năm 1978, ở tuổi 29 dưới cái tên William Dyson trên hộ chiếu của Canada. Hành trình đến Mỹ của Dyson phải đi qua nhiều nơi từ Belgrade đến Rome qua Mexico rồi sau đó quá cảnh ở Chicago. Ông ở lại Mỹ và bắt đầu cuộc sống mới với cái tên khác - Jack Barsky.
Cái tên Jack Barsky vốn thuộc về một câu bé 10 tuổi đã mất vào năm 1955 ở Washington. Cái tên này đã được KGB sử dụng sau khi đã điều tra kỹ càng về nhân thân cậu bé.
Albert Dittrich trở thành Jack Barsky - một người không quá khứ, không giấy tờ nhận dạng - ngoại trừ một giấy khai sinh FBI thu thập được từ một nhân viên thuộc Đại sứ quán Liên Xô tại Washington.
Barsky hiện lên là một người có tính cách cao ngạo và tự tin vào bản thân, giọng của ông được luyện tập gần như giống với người Mỹ bản địa và mang trong mình số tiền rủng rỉnh 10.000 USD.
Để tránh bị nghi ngờ về giấy tờ tùy thân cũng như không có số an sinh xã hội, ông tạo dựng một câu chuyện nhiều bi kịch về cuộc đời. Ông kể lại rằng mình có những chuỗi ngày tuổi thơ khốn khó tại New Jersey và sớm bỏ học từ năm cấp 3.
Sau đó, ông làm việc tại một trang trại nhiều năm trước khi quyết định tìm kiếm cơ hội khác cho cuộc đời và chuyển về thành phố New York.
Ông thuê một phòng ở khách sạn Manhattan, bắt đầu tham gia các hoạt động địa phương và đăng ký các loại giấy tờ tùy thân như thẻ thư viện, giấy phép lái xe và thẻ an sinh xã hội trong vỏ bọc mới.
Vì không có bằng cấp nên Barsky khá khó khăn trong việc tìm kiếm một công việc đàng hoàng. Sau đó ông trở thành một nhân viên giao bưu kiện, công việc này vừa giúp ông tiếp xúc được với nhiều người trong khi không ai mảy may quan tâm đến việc ông là ai và từ đâu đến.
Jack Barsky vốn là một câu bé 10 tuổi đã mất vào năm 1955 ở Washington.
Là một tân binh của KGB, Barsky rất háo hức khi bắt tay vào những nhiệm vụ bí mật của một điệp viên thực thụ. Ông cũng dành nhiều thời gian rảnh lang thang trên đường phố New York để cảnh giác và theo dõi trước bất kỳ điệp viên Mỹ nào có thể đang theo dấu mình.
Hàng tuần Barsky cập nhật thông tin mới về Moscow qua sóng ngắn radio, các văn bản được mật mã hóa hoặc các cuộn vi phim được đặt kín ở một số góc trong công viên New York. Đổi lại ông cũng nhận tiền mặt và hộ chiếu giả ở nơi đây mỗi khi thiếu tiền hoặc trở về Liên Xô.
Hai năm một lần Barsky trở lại Đông Đức để đoàn tụ với người vợ Gerlinde và con trai Matthias – những người không biết gì về thân phận thực sự của ông.
Dù mọi thứ ngày một tiến triển thuận lợi, nhưng Jack Barsky vẫn không hài lòng khi chưa có được hộ chiếu chính thức của Mỹ.
Bảng khai yêu cầu ông phải kê khai tên trường cấp 3 ông từng theo học, tuy nhiên Barsky không thể điền vào mục này vì việc xác minh sẽ khiến thân phận ông bị lộ.
Nếu không có hộ chiếu tại đất nước nằm vùng, Jack Barsky sẽ chỉ được giao những nhiệm vụ cấp thấp và không thể phát triển thành tựu sự nghiệp.
Trong quãng thời gian tại đất nước mới, ông từng được giao nhiệm vụ theo dõi thái độ của chính quyền Mỹ trong sự kiện máy bay chiến đấu của Liên Xô bắn rơi một máy bay Hàn Quốc hồi năm 1983 – điều làm gia tăng căng thẳng giữa Mỹ và Liên Xô ngày đó.
Jack Barsky sau này cũng được chuyển hướng nhiệm vụ sang sao chép các công nghệ mới của nền công nghiệp đang phát triển của nước Mỹ.
Barsky sau này biết rằng ông là một phần trong chiến dịch "làn sóng điệp viên thứ ba" của Liên Xô tại Mỹ - hai chiến dịch trước đã thất bại. Từ những thông tin mà Barsky sau này nói với FBI, nhiều người tin rằng vẫn còn nhiều những cái tên nằm vùng khác của Liên Xô tiếp tục hoạt động trong giai đoạn về sau.
BBC dẫn lời Jack Barsky trong một cuộc phỏng vấn gần đây cho biết, ông dự đoán có khoảng 10-12 điệp viên khác có nhiệm vụ cùng thời với ông. Một số đã trở về nước, số khác có thể vẫn sống bí mật tại Mỹ.
Jack Barsky (thứ 4 từ trái sang) cùng đồng nghiệp tại công ty bảo hiểm Met Life.
Jack Barsky sau này tốt nghiệp chương trình học chuyên về máy tính tại đại học Baruch, sau đó ông trở thành lập trình viên một công ty bảo hiểm ở New York. Cuộc sống của ông dần hòa nhập như một người Mỹ bình thường.
Quyết định khó khăn
Sau những ngày tháng sống trong cô đơn, năm 1985, ông kết hôn với một người nhập cư bất hợp pháp từ Guyana và cả hai đã có với nhau một cô con gái.
Một gia đình yên ấm, một cuộc sống bình ổn đã khiến Jack Barsky bắt đầu phân vân về việc tiếp tục là một điệp viên nằm vùng hay từ bỏ tất cả để sống cuộc sống bình yên nơi đây.
Biến cố lớn vào năm 1988 cuối cùng đã khiến ông phải quyết định lựa chọn. Sau 10 năm hoạt động bí mật, Jack Barsky nhận được ám hiệu nguy hiểm từ KGB, yêu cầu ông cần phải trở về nước ngay lập tức. Moscow khi đó nhận được thông tin nói rằng FBI đã phát hiện ra chân tướng thật sự của ông.
Jack Barsky được ra lệnh lấy các giấy tờ tùy thân khẩn cấp mang quốc tịch Canada để nhanh chóng rời khỏi nước Mỹ khi khả năng ông bị bắt giữ và giết hại là rất cao. Tuy vậy, Jack Barsky đã suy nghĩ trong suốt một tuần với câu hỏi trong đầu: Liệu ông có muốn rời xa con gái của mình mãi mãi? Trong khi KGB không giữ được kiên nhẫn khi liên tục thúc giục. Ông chỉ được phép lựa chọn hoặc trở về nhà hoặc nhận án tử.
Sau đó Jack Barsky đã đưa ra quyết định cuối cùng đầy khó khăn đó là ở lại nước Mỹ cùng gia đình. "Tôi gửi một bức thư về Moscow nói rằng tôi sẽ không đào ngũ, tôi cũng không tiết lộ những bí mật. Tôi chỉ muốn biến mất và sống tốt”, cựu điệp viên Liên Xô nói với BBC.
Jack Barsky bắt đầu sống trong những ngày tháng lo sợ. Nhưng thời gian trôi đi, mọi thứ trở nên nhẹ nhàng hơn. “FBI đã không gõ cửa. KGB cũng không làm bất cứ điều gì", ông kể lại.
Ông dần quên đi những lời đe dọa trước đó và có một cuộc sống bình thường giống như bao gia đình trung lưu khác ở nước Mỹ, trong một ngôi nhà mới thoải mái ở ngoại ô New York.
Sống trong giấc mơ Mỹ - một giấc mơ mà nhiều người mong ước, nhưng cảm xúc của Jack Barsky cho đến hiện tại vẫn còn nhiều nỗi giằng xé.
Mật vụ Reilly và cựu điệp viên KGB Jack Barsky sau này trở thành những người bạn.
FBI bắt đầu có thông tin về Jack Barsky vào năm 1992 sau khi thu thập được các hồ sơ của KGB từ chuyên viên lưu trữ có tên Vasili Nikitich Mitrokhin – người biết rõ về danh tính của những điệp viên bí mật.
FBI đã theo dõi Jack Barsky trong hơn ba năm, thậm chí trở thành hàng xóm của ông chỉ để theo dõi xem ông có thực sự là một điệp viên KGB hay không. Cuối cùng trong một cuộc cãi nhau với người vợ, ông đã thú nhận tất cả mình là một điệp viên nằm vùng.
Chỉ chờ có vậy, Reilly – một mật vụ của FBI đã chặn đón ông trên đường trở về nhà vài ngày sau đó. Jack Barsky bị thẩm vấn và yêu cầu cung cấp tất cả thông tin về hoạt động của ông và KGB.
Cựu điệp viên Liên Xô nghĩ rằng những ngày tháng hạnh phúc bên gia đình đã kết thúc, ông có thể bị giam giữ tại một nhà tù nào đó. Mặc dù vậy, may mắn đã đứng về phía Jack Barsky, sau khi vượt qua được bài kiểm tra nói dối, ông được thả tự do khi không còn mang lại giá trị cho FBI. Bên cạnh đó, ông cũng được tạo điều kiện để trở thành một công dân Mỹ đích thực.
Mật vụ Reilly sau này cũng trở thành bạn đánh golf với Barsky, thậm chí ông còn đến thăm cha mẹ già của cựu điệp viên Liên Xô và giữ bí mật về thân phận thật sự của ông.
Vì những hoạt động tình báo cho Liên Xô, Jack Barsky cũng phải mất 10 năm thử thách mới được trở thành công dân chính thức của Mỹ. Ông đã kết hôn lần thứ ba với một phụ nữ trẻ và đi theo Thiên Chúa giáo.
Câu chuyện của Jack Barsky đã thu hút sự chú ý của công chúng nước Mỹ khi ông tiết lộ cuộc sống bí mật của mình trên chương trình thời sự vào năm 2015.
“Cuộc đời với hai thân phận khác nhau đã đeo bám tôi. Không nhiều người quen được với điều này. Tôi không nói rằng mình đã có những ngày tháng phi thường, nhưng ít ra tôi đã vượt qua nó”, cựu điệp viên Liên Xô chia sẻ với BBC. “Được sống cho đến bây giờ vẫn là một điều cực kỳ may mắn”.
Không có được hộ chiếu của Mỹ - Jack Barsky đã thất bại trong nhiệm vụ mà KGB giao phó, nhưng trớ trêu thay, đến những ngày tháng cuối đời, ông lại được chính FBI giúp hoàn thành nhiệm vụ của mình. “Biết đâu một ngày gặp lại cấp trên của mình tôi có thể tự hào để nói sau tất cả, tôi đã hoàn thành nhiệm vụ”, cựu điệp viên Liên Xô nói.
Đọc thêm>>> 4 lý do sắc lệnh di trú mới của ông Trump không còn kẽ hở
Quốc Vinh
