Thế nhưng, khi nhắc tới địa danh này người ta thường nhớ tới đặc sản thịt cò được chính chủ vườn đang ngày đêm tận diệt làm món ăn thu hút khách du lịch.
Một góc quán ăn của vườn cò Ngọc Nhị
Lai lịch vườn cò
Vườn cò Ngọc Nhị thuộc xã Cẩm Lĩnh (Ba Vì, Hà Nội) được hình thành từ những năm 1970 - 1971, do gia đình ông Phùng Đoài Học quản lý. Trước đây, vườn này có tên là đồi Đưng, rộng khoảng trên dưới 3 ha, được bao phủ toàn bộ cây cối, bốn mùa xanh tốt, trong đó 2/3 là cây tre, thích hợp cho sự sinh sống của loài cò. Ban đầu chỉ có vài cặp bay đến làm tổ sinh sống, được sự che chở của con người, lại được các nhà khoa học giúp đỡ, hướng dẫn gia đình cách chăm sóc, bảo quản nên đồi cò mỗi ngày một đông hơn.
Từ vài trăm cặp đến hàng ngàn cặp rồi lên tới hàng vạn con và cò thực sự đông đúc vào những năm 1978 - 1980. Từ đó, đồi Đưng được người dân nơi đây đặt cho cái tên mới là đồi cò Ngọc Nhị và nay là vườn cò Ngọc Nhị. Để tạo điều kiện thuận lợi cho đàn cò sinh sống, làm tổ, hằng năm gia đình ông Học đều trồng thêm nhiều cây cối và thuê thêm đất nông nghiệp của người dân xung quanh vườn, nâng tổng số diện tích của vườn cò hiện nay lên gần hơn 8ha.
Theo các nhà khoa học, vườn cò Ngọc Nhị là nơi sinh sống của gần 100 loài chim các loại, trong đó nhiều nhất là các loài làm tổ thành "tập đoàn" khi sinh sản như: Cò trắng, cò bợ, cò khoang, cò lửa, cò mốc và vạc. Vào mùa sinh sản hằng năm (từ tháng 4 đến tháng 9), ở vườn cò Ngọc Nhị có hàng chục vạn con cò cư trú. Cò đậu kín các cành cây, bay trắng đồng tạo thành “đảo chim” khổng lồ giữa một vùng đồng bằng trông rất thơ mộng nên đã thu hút lượng lớn khách tới thăm quan du lịch.
Chế đủ món cò nhậu
Điểm ấn tượng của vườn cò Ngọc Nhị khi chúng tôi đến là vườn tre bương ngút ngàn, phía dưới là khoảng không gian yên tĩnh, mát mẻ tạo ra sự cuốn hút của khu du lịch sinh thái vườn cò Ngọc Nhị. Chạy dọc theo đường bê tông kiên cố là khoảng đất rộng đang lưu giữ gần trăm chiếc ô tô, xe máy của những du khách đến thăm quan du lịch. Ngay tại khu vực này chủ vườn cò trưng một tấm biển khá to ghi rõ những nội quy: "Cấm leo trèo gây động mạnh; cấm lấy trứng, bắt cò; cấm bẻ măng trong rừng"...
Cò được bán và chế biến ngay tại vườn cò
Bề ngoài của khu vườn ấn tượng, tạo nét đẹp là vậy nhưng phía bên trong lại trái ngược. Để tận dụng lợi thế của mình chủ vườn cò đã xây dựng hẳn một “tổ hợp” hệ thống hàng quán, nhà hàng ăn uống, giải khát, nghỉ ngơi rộng khoảng 3-4 ngàn mét vuông, bao gồm nhiều lán tre, dãy nhà lợp ngói prô xi măng có thể phục vụ 500 - 600 thực khách ăn uống cùng một lúc. Ngay tại khu vực chế biến, biển quảng cáo các món ăn đập vào mắt mỗi khách du lịch đều có đặc sản chế biến từ... cò.
Trong vai những thực khách chúng tôi được chủ vườn giới thiệu thế nào là cò nướng, cò quay, cò luộc, cò xáo măng... Mỗi con cò sau khi được vặt lông, quay chín vàng ươm hay luộc lên thơm ngậy được bán với giá 60.000 đồng. Dạo quanh một vòng qua các dãy nhà, lán tre trong vườn thấy các mâm luôn có sẵn 1 - 2 đĩa thịt cò luộc hoặc cò quay, với số lượng từ 5 - 10 con cò và phần lớn các khách đến đều thưởng thức... đặc sản thịt cò.
Ngay cả khi chúng tôi tỏ ý muốn mua cò đã qua chế biến với số lượng lớn đem về làm quà, được nhân viên ở đây khẳng định: "Anh chị muốn mua bao nhiêu cũng có. Một trăm, hai trăm, thậm chí năm trăm con cũng có”. Thấy vậy, người bạn của tôi đặt câu hỏi: "Khách đến ăn đông như vậy thì lấy đâu cò mà bán đem về? ". Nhân viên ở đây bĩu môi: "Hôm nay còn ít khách đấy, có những hôm khách đến ăn lên tới 500 - 600 người ấy chứ, nhiều người đến muộn không có chỗ ngồi đành phải quay về. Mà lo gì thiếu cò, chỉ cần đánh bẫy một mẻ vào sáng sớm là có thể có đủ số cò đó rồi".
Một nhân viên khác tiết lộ: "Đó là chưa kể tới việc “tỉa” bớt cò con trong tổ vào buổi tối. Chẳng hạn, tổ nào có 5 con cò con thì bắt bớt 2 -3 con; tổ ít thì bắt ít hơn miễn sao không bắt hết, tránh bị động đàn cò sẽ bỏ đi ngay" (?!).
Không thể kiểm soát?!
Trao đổi với PV về tình trạng sát hại loài chim hoang dã tại vườn cò Ngọc Nhị, ông Nguyễn Xuân Dung, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Ba Vì cho biết, lực lượng kiểm lâm Ba Vì đã làm hết sức mình để bảo vệ đàn cò, song vẫn không ngăn cản được vì không phải lúc nào lực lượng kiểm lâm cũng có cán bộ ở đó và khi thấy bóng dáng kiểm lâm đến kiểm tra thì họ tìm mọi cách để đối phó gây nhiều khó khăn trong công tác quản lý.
Ông Phùng Thanh Quân, Hạt phó Hạt kiểm lâm Ba Vì cho biết thêm: “Năm nào chúng tôi cũng tiến hành thanh kiểm tra đối với vườn cò Ngọc Nhị, nếu phát hiện sai phạm sẽ tiến hành xử lý nghiêm theo quy định. Mới đây, ngày 11/5/2011, nhận được tin báo của quần chúng nhân dân, lực lượng kiểm lâm Ba Vì đã tiến hành kiểm tra vườn cò Ngọc Nhị phát hiện chủ vườn cò đang giết mổ 10 con cò và 5 con vạc (!). Chúng tôi đã thu giữ toàn bộ tang vật và xử phạt vi phạm hành chính đối với chủ vườn cò hơn 5 triệu đồng” (?!).
Đề cập tới việc quản lý Nhà nước về tài nguyên, môi trường trên địa bàn, ông Nguyễn Thanh Sơn, Trưởng phòng Tài nguyên Môi trường huyện Ba Vì cho biết: “Toàn bộ số diện tích đất vườn cò Ngọc Nhị do gia đình ông Học quản lý vẫn chưa có hồ sơ sử dụng đất và cũng chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Từ nhiều đời nay, gia đình ông Học vẫn tự sử dụng, khai thác tài nguyên trên đất, chưa phải nộp bất kì khoản phí, lệ phí gì. Huyện Ba Vì cũng chưa hề kiểm tra việc bảo vệ môi trường nói chung và môi trường sinh thái nói riêng tại đây.
Đối với số diện tích hơn 5ha mà chủ vườn mở rộng là do giữa các hộ dân và chủ vườn cò tự ý chuyển đổi cho nhau, chưa được cấp có thẩm quyền cho phép và cũng chưa làm thủ tục thuê đất theo đúng quy định của pháp luật”. Cũng theo ông Sơn hiện tại môi trường sinh thái của khu vực vườn cò chưa có gì đáng báo động?!
Điều khiến chúng tôi không khỏi băn khoăn đó là vườn cò có ý nghĩa, giá trị sinh thái lớn như vậy và những biến động về đất đai, tài nguyên môi trường tại đây diễn ra trong suốt thời gian dài mà chính quyền địa phương không hề quan tâm. Họ phó thác cho một hộ gia đình sở hữu, quản lý, khai thác tự tung, tự tác, muốn làm gì thì làm?
Quỳnh Chi
