Mang tiêu cực đất đai vào kịch
Mặc dù kịch gia Lưu Quang Vũ đã đi xa nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn nguyên giá trị. NSƯT Đức Trung người đã có duyên để dựng vở kịch Lời thề thứ 9 năm 1988 vẫn còn nhớ như in không khí hào hứng của khán giả khi xưa. Chẳng thế, khi nghe tin Nhà hát Tuổi trẻ dựng lại vở diễn này "tôi cũng thấy sôi sùng sục" (lời NSƯT Đức Trung).
Ở tuổi thất thập cổ lai hy, gắn với cái biệt danh "ông già Vespa" nhưng tính tình ông lại rất trẻ trung khi tiếp chuyện phóng viên và hào hứng nói về Lưu Quang Vũ và kịch của tác gia này. Nhắc đến tài năng của Lưu Quang Vũ, ông khen ngợi hết lời: "Vũ giỏi ở chỗ tiên đoán được tương lai nó sẽ diễn ra như thế. Tức là trong tác phẩm của Vũ có tính dự báo cho nên nó không lạc hậu để chỉ sống ở thời điểm nào đó. Có thể khẳng định Vũ là một tài năng xuất chúng. Vấn đề còn lại hiện nay là chúng ta khai thác những "điều không thể mất" của Vũ như thế nào mà thôi, và các nhà hát có đủ tiềm lực về con người để dựng lại các kịch phẩm đó thế nào".
Nhìn nhận về vở kịch Lời thề thứ 9, ông Đức Trung khẳng định: "Vở kịch này vẫn còn tính thời sự nóng hổi cho đến hôm nay bởi thông điệp chống tham nhũng, tiêu cực của nó phù hợp với Nghị quyết Trung ương IV vừa qua. Vở diễn nói lên được sự bức xúc trăn trở của người dân với những việc làm chưa thực sự tốt của chính quyền cơ sở".
Một cảnh trong vở “Lời thề thứ 9”.
Người diễn viên thấy hạnh phúc khi mình nhập vai khiến khán giả cảm nhận được nhân vật như thật. Chẳng thế mà, khi đoàn kịch của NSƯT Đức Trung diễn ở rạp Trưng Vương (Đà Nẵng) sau khi diễn xong, mọi người tẩy trang ra về thì rất nhiều cán bộ lão thành, cựu chiến binh ra sau sân khấu gặp diễn viên chỉ để nói một câu: "Cảm ơn các nghệ sĩ đã nói thay lòng dân tất cả những bức xúc trăn trở". Ngày ấy, khi đến Nha Trang diễn Lời thề thứ 9, ông Trung đã mời ông Chủ tịch tỉnh (ông Hòa) đi xem.
Ông Chủ tịch tỉnh trong vở Lời thề thứ 9 là người tốt nhưng do quan liêu nên để xảy ra những sự việc đáng tiếc. "Mình cứ tưởng ông này xem, nghĩ chúng tôi "đá" gì Chủ tịch tỉnh nhưng xem xong ông ấy cười bảo: "Hay lắm, tốt lắm". Đấy, chính những cái mình dù đụng chạm đến người ta, nếu đúng người ta vẫn thừa nhận, tốt thì tốt thật. Là cấp trên nhưng đôi khi quan liêu không nhìn nhận thấy những vấn đề của cấp dưới thì vẫn xảy ra những chuyện không ngờ. Cũng giống như bây giờ thôi, Trung ương không chủ trương như thế nhưng mà Tiên Lãng, cán bộ chủ chốt làm sai thì Đảng, Trung ương và tỉnh phải chịu trách nhiệm", ông Trung nói.
Trong lần dựng lại này, một vài chi tiết của kịch đã được thay đổi cho phù hợp với thực tế thay vì vài sào ruộng bằng cả chục ha đầm nuôi tôm, mối quan hệ chồng chéo, người nhà của Chủ tịch xã với cấp trên. Chính trợ lý đạo diễn Chí Trung cũng cho rằng: "Nếu như chúng ta xem lại Lời thề thứá 9, được sửa đổi vài chi tiết của kịch thì sẽ thấy thực trạng này đang diễn ra ở nhiều địa phương, ví dụ như vụ Tiên Lãng và một số vụ trong Nam. Điều này làm cho tính thời sự của vở diễn được cập nhật hơn và nóng hơn".
Cơ duyên và những kỷ lục
Ngày ấy, Lưu Quang Vũ viết Lời thề thứ 9 theo đơn đặt hàng của Đoàn kịch Quân đội, còn NSƯT Đức Trung lúc đó đang là Trưởng đoàn Đoàn kịch II. Cũng là cái duyên khi vợ NSƯT Đức Trung làm trong Đoàn kịch Quân đội nên ông được xem vở này khi diễn ở Mai Dịch nhưng cũng chưa nghĩ đến chuyện dựng lại.
Ông Đức Trung kể lại: "Khi Nhà hát chuẩn bị kịch mục để lên đường xuyên Việt thì Chí Trung, Anh Tú, Ngọc Tuấn lại có giấy học cảm tình Đảng trong vòng 10 ngày, lúc đó lãnh đạo đoàn kịch, bà Thùy Chi mới bảo: "Đức Trung ơi, bây giờ làm thế nào? Anh em phải học cảm tình Đảng trong vòng 10 ngày chưa thể lên đường được thì dựng thêm cái gì đó cho xôm trò mà lại chắc ăn không?". Tôi nghĩ dựng trong vòng 10 ngày phải nhờ tới tài năng của đạo diễn Xuân Huyền thì may ra mới dựng được. Lúc ấy, tôi nghĩ đến Lời thề thứ 9, nó sôi động và rất phù hợp không phải chỉ với bộ đội mà với cả nhân dân. Tôi đề nghị giám đốc duyệt luôn vở đó, và gặp đạo diễn Xuân Huyền nhờ dựng gấp và chỉ trong 8 ngày chúng tôi dựng xong vở này. 10 ngày sau, 3 đồng chí kia vừa học cảm tình Đảng vừa tham dự dựng vở cũng lên đường. Bao năm sau tôi vẫn thấy đó là một quyết định sáng suốt của Nhà hát".
Sau khi có vở diễn, đoàn của ông Đức Trung đã biểu diễn gần 300 suất trên khắp các tỉnh, thành từ Bắc vào Nam. "Bản thân vở kịch Lời thề thứ 9 của Lưu Quang Vũ đã hay, hấp dẫn người xem, ngày trước có 2 đoàn kịch cùng diễn vở ấy vẫn hút khán giả. Thậm chí có thời điểm 8- 9 đoàn cùng dựng Lời thề thứ 9 chứng tỏ nó có sức hút của kịch phẩm như thế nào", ông Đức Trung chia sẻ.
Từ khi mới ra đời, vở kịch Lời thề thứ 9 đã được đông đảo các chiến sỹ, các cựu chiến binh yêu thích. Họ đón nhận nó như đó là máu thịt, là tâm tư của mình được kịch gia nói giúp. Có lẽ vì niềm yêu mến ấy mà Trưởng đoàn kịch II, nghệ sỹ Chí Trung bây giờ quyết định chọn đúng ngày 22/12 để công diễn Lời thề thứ 9, (có chỉnh sửa vài chi tiết) và chọn nơi sang trọng (Nhà hát Lớn- Hà Nội) để khán giả nhớ tài năng của Lưu Quang Vũ.
Dù bận rộn với nhiều dự án khác nhau, nhưng NSƯT Đức Trung rất quan tâm đến việc tập luyện của lớp diễn viên trẻ hiện đang đảm nhận các vai diễn trong Lời thề thứ 9. Ông đã đến xem vài buổi tập của các nghệ sỹ trẻ, góp ý để họ diễn nhập vai hơn, ra nội tâm của nhân vật hơn. "Rõ ràng làm nghệ thuật anh phải có sự trải nghiệm, có sự thâm nhập cuộc sống tiếc rằng các em trẻ hiện nay còn thiếu những cảm nhận của những năm tháng đã qua. Có lẽ cần có thời gian, và người đi trước truyền cảm xúc bổ sung, bổ khuyết cho lớp trẻ thì thông điệp của Lời thề thứ 9 sẽ đến khán giả nguyên vẹn và ấn tượng như xưa.
Hơn nữa các diễn viên trẻ phải cảm nhận được tâm trạng người lính trong chiến tranh qua những tác phẩm văn học để hiểu, cảm nhận thì mới trưởng thành được. Tôi tin thời gian, sự trải nghiệm của người đi trước truyền đạt lại, chỉ trong một thời gian ngắn các diễn viên trẻ sẽ tiếp được lửa nhiệt huyết, sục sôi của Lời thề thứ 9", ông Đức Trung kỳ vọng.
Minh Khánh
