Phát triển kinh tế xanh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm ưu tiên được nêu trong Nghị quyết 01 ngày 5/1/2024 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước năm 2024 đang được Bộ KH&ĐT (KH&ĐT) triển khai.

Trong cuộc trao đổi với Người Đưa Tin (NĐT) về những công việc ưu tiên Bộ KH&ĐT sẽ tiếp tục thực hiện trong thời gian tới nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh, xanh hóa nền kinh tế, phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng nói rằng, chặng đường hướng tới nền kinh tế xanh còn rất dài và Việt Nam cần phải có nhiều nỗ lực hơn nữa trong thời gian tới để biến tư duy thành hành động, biến định hướng, mục tiêu thành kết quả cụ thể.

NĐT: Thưa Bộ trưởng, năm 2023, Bộ KH&ĐT đã tiên phong trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế xanh ở Việt Nam. Xin Bộ trưởng cho biết những kết quả chính đã đạt được trong năm vừa qua?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Đối với Việt Nam, phát triển kinh tế xanh nhằm hướng tới phát triển bền vững trong dài hạn chính là mục tiêu xuyên suốt trong các chiến lược, chính sách quốc gia, ngành và địa phương và được thể hiện đậm nét nhất trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2021-2030.

Phát triển kinh tế xanh ở Việt Nam hiện nay không chỉ là bắt kịp xu hướng và thực hiện cam kết của toàn cầu về giảm phát thải, ứng phó với biến đổi khí hậu mà quan trọng hơn, chính là xuất phát từ nhu cầu nội tại cấp thiết của đất nước - là con đường và lựa chọn duy nhất mà Việt Nam chúng ta cần phải theo đuổi nếu muốn hướng tới mục tiêu phát triển bền vững vào năm 2030 và là nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 như Đại hội Đảng 13 đã đặt ra.

Trong đó, việc triển khai Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh chính là phương thức then chốt để chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tạo nền tảng, tiền đề quan trọng để phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam.

Trong năm 2023 vừa qua, mặc dù tình hình kinh tế - xã hội trong nước còn gặp rất nhiều khó khăn, song, với vai trò là cơ quan đầu mối quốc gia về tăng trưởng xanh - phát triển bền vững, Bộ KH&ĐT đã cùng các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người dân chung tay có những hành động để xanh hóa các ngành kinh tế, hướng tới phát triển kinh tế xanh.

Trong đó, các bộ, ngành và địa phương đã tích cực triển khai các mục tiêu, nhiệm vụ của Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia thông qua các chính sách cụ thể trên các ngành, lĩnh vực, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, xanh hóa các ngành kinh tế. Bộ chỉ tiêu thống kê tăng trưởng xanh quốc gia đã được ban hành, tạo cơ sở pháp lý cho việc theo dõi, giám sát và đánh giá thực hiện tăng trưởng xanh tại Việt Nam.

Công tác huy động nguồn lực cho tăng trưởng xanh đã có những bước thể chế hóa đầu tiên thông qua việc nghiên cứu, xây dựng hệ thống phân loại xanh quốc gia và tiêu chí lựa chọn các dự án xanh thí điểm; xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn làm cơ sở để các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức tín dụng cũng như các nhà đầu tư xác định các hoạt động, chương trình, dự án xanh.

Bên cạnh đó, hệ thống quy hoạch từ cấp quốc gia, ngành, lĩnh vực, địa phương đã được xây dựng có tính đồng bộ, thống nhất cao, trong đó quan điểm, định hướng, mục tiêu về phát triển kinh tế xanh đã được lồng ghép xuyên suốt trong hệ thống quy hoạch, đặc biệt trong quy hoạch các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đây có thể nói là tiền đề quan trọng để phát triển kinh tế xanh trở thành một hình mẫu chung cho mô hình phát triển của các địa phương.

Đầu tư công tiếp tục dẫn dắt, tạo tiền đề quan trọng cho phát triển kinh tế-xã hội, tạo động lực thu hút đầu tư xanh, thúc đẩy liên kết, kết nối giữa các vùng miền, gia tăng hiệu quả sử dụng năng lượng cho giao thông vận tải thông qua việc hoàn thành và đưa vào khai thác 20 dự án phát triển kết cấu hạ tầng giao thông trọng điểm. Có thể nói phát triển kết cấu hạ tầng giao thông trong năm 2023 chính là một điểm bứt phá mạnh mẽ, góp phần giải quyết điểm nghẽn về kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế theo hướng xanh, bền vững.

Thu hút đầu tư nước ngoài tiếp tục có những bước chuyển đổi mạnh mẽ nhằm thu hút dòng vốn đầu tư xanh, chuyển hướng đầu tư từ chiều rộng sang chiều sâu, theo hướng chất lượng cao và có chọn lọc, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng xanh. Việt Nam hiện nằm trong top 10 nước thu hút đầu tư xanh nhiều nhất, chiếm 5% trong các nước đang phát triển.

Trong đó, thu hút đầu tư nước ngoài cho năng lượng tái tạo chiếm chủ yếu, tăng gấp 5,7 lần trong 10 năm qua. Bên cạnh đó, theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tính đến ngày 30/9/2023, tín dụng xanh tiếp tục ghi nhận tăng trưởng với mức tăng 12,74% so với cuối năm 2022, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực nông nghiệp xanh (chiếm hơn 30% tổng dư nợ tín dụng xanh), năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm gần 45% tổng dư nợ tín dụng xanh).

NĐT: Có thể nói phát triển kinh tế xanh đã trở thành nhu cầu hiện hữu đối với Việt Nam và đã được Bộ KH&ĐT tiên phong, dẫn dắt và lồng ghép triển khai trên một loạt các lĩnh vực trọng tâm. Xin Bộ trưởng có thể chia sẻ những công việc ưu tiên mà Bộ KH&ĐT sẽ tiếp tục thực hiện trong thời gian tới nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh, xanh hóa nền kinh tế, phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam?

Có thể nói, chặng đường hướng tới nền kinh tế xanh còn rất dài và Việt Nam cần phải có nhiều nỗ lực hơn nữa trong thời gian tới để biến tư duy thành hành động, biến định hướng, mục tiêu thành thành kết quả cụ thể.

Nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh, xanh hóa nền kinh tế, phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam, Bộ KH&ĐT sẽ tập trung những công việc ưu tiên.

Một là, tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng và triển khai thí điểm chỉ số tăng trưởng xanh tổng hợp nhằm đánh giá mức độ xanh hóa của nền kinh tế trên phạm vi toàn quốc; hoàn thiện hệ thống phân loại ngành xanh quốc gia và xác định những nhiệm vụ, dự án tăng trưởng xanh trọng điểm trong giai đoạn tới; xây dựng “Lộ trình hiện thực hóa các mục tiêu tăng trưởng xanh gắn kết với các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội”.

Hai là, hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm tạo môi trường thuận lợi cho đầu tư chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh.

Cụ thể như xây dựng cơ chế ưu đãi đối với các doanh nghiệp tham gia cung ứng sản phẩm, dịch vụ xanh; chính sách về khu công nghiệp sinh thái, áp dụng nguyên tắc kinh tế tuần hoàn trong xây dựng, quản lý các khu công nghiệp, khu kinh tế; thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo; nghiên cứu, xây dựng các cơ chế ưu đãi về đầu tư vào các dự án, giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên, phát thải thấp, ứng dụng công nghệ sạch, hiện đại, thân thiện với môi trường; sửa đổi bổ sung quy định về quản lý và sử dụng ODA và vốn vay ưu đãi nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện cho việc tiếp cận nguồn vốn xanh, nguồn tài chính khí hậu.

Ba là, tiếp tục đẩy mạnh đầu tư công, sử dụng phù hợp nguồn lực đầu tư công từ ngân sách nhà nước để tạo bước đi, dẫn dắt đầu tư tư nhân và hỗ trợ ban đầu cho doanh nghiệp. Trong thời gian tới, việc phân bổ và sử dụng nguồn lực đầu tư công sẽ có tiêu chí cụ thể về giảm phát thải khí nhà kính trong các chương trình, dự án của các bộ, ngành, địa phương. Việc cân đối nguồn lực đầu tư công sẽ được ưu tiên để thực hiện các dự án xanh trọng điểm trong từng giai đoạn.

Bốn là, tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tăng cường thu hút và nâng cao chất lượng, hiệu quả dòng vốn đầu tư nước ngoài theo hướng bền vững, phục vụ công cuộc chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế xanh của đất nước; tăng cường hợp tác quốc tế, trao đổi kinh nghiệm, tranh thủ sự hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển, các đối tác phát triển; tiếp tục triển khai hiệu quả hoạt động đổi mới sáng tạo, nghiên cứu, tìm hiểu các xu hướng đầu tư, xu hướng công nghệ mới nhất trên toàn cầu, qua đó tìm ra các cơ hội để Việt Nam có thể nắm bắt trong thời gian tới nhằm phát triển kinh tế xanh thông qua ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số.

Năm là, tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức về tăng trưởng xanh hướng tới phát triển kinh tế xanh tới các cấp, các ngành, mọi tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, để tạo nền tảng hiểu biết chung và từ đó biến suy nghĩ, tư duy thành hành động cụ thể, thiết thực nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh trong toàn bộ hệ thống kinh tế-xã hội.

NĐT: Thưa Bộ trưởng, dựa vào những tiêu chí, mục tiêu nào để Bộ KH&ĐT xây dựng bộ chỉ tiêu thống kê tăng trưởng xanh. Bộ KH&ĐT kỳ vọng điều gì ở Bộ chỉ tiêu này?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Để có bộ chỉ tiêu thống kê đánh giá, giám sát toàn diện các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, đồng thời thực hiện nhiệm vụ được phân công tại Quyết định số 822 ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, Bộ KH&ĐT đã xây dựng và ban hành Thông tư quy định Bộ chỉ tiêu thống kê tăng trưởng xanh. Bộ chỉ tiêu được xây dựng theo 5 tiêu chí.

Thứ nhất, phản ánh những nội dung của các mục tiêu, nhiệm vụ của Chiến lược; các hoạt động ưu tiên đã nêu trong chiến lược tăng trưởng xanh và kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Thứ hai, phù hợp với bộ chỉ tiêu đo lường tăng trưởng xanh của Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế (OECD) để Việt Nam có thể ứng dụng, so sánh đánh giá về tăng trưởng xanh của các nước trong khu vực và trên thế giới.

Thứ ba, các chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu xanh đơn giản, dễ hiểu được định nghĩa rõ ràng, thống nhất, phù hợp chuẩn mực và thông lệ quốc tế; song phải có khả năng lượng hóa trên cơ sở hệ thống dữ liệu thống kê hiện hành và khả năng sẵn có của dữ liệu.

Thứ tư, bộ chỉ tiêu được xây dựng phù hợp với nguồn lực và cơ chế vận hành hiện hành của Việt Nam.

Thứ năm, bộ chỉ tiêu có “tính mở” để có thể cập nhật phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Bộ chỉ tiêu tăng trưởng xanh sẽ là công cụ hiệu quả, khả thi nhằm lượng hóa kết quả, quá trình thực hiện mục tiêu, giải pháp phục vụ giám sát, đánh giá việc thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh. Bộ KH&ĐT kỳ vọng đây sẽ là công cụ hiệu quả để đánh giá quá trình thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia. Bên cạnh đó một số chỉ tiêu trong Bộ chỉ tiêu có phân tổ tới cấp tỉnh và là căn cứ quan trọng để các địa phương cùng đánh giá tình hình thực hiện tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh trên địa bàn.

NĐT: Về tính khả thi của các chỉ tiêu tăng trưởng xanh đề ra, Bộ trưởng có đánh giá như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Bộ chỉ tiêu tăng trưởng xanh được xây dựng theo 2 lộ trình, lộ trình A là những chỉ tiêu sẵn có, đã có số liệu hoặc có nguồn thông tin để biên soạn và sẽ được tiến hành ngay trong năm 2023. Lộ trình B là những chỉ tiêu mới, gồm 19 chỉ tiêu cần hoàn thiện về phân loại xanh, tiêu chí xanh và nguồn thông tin để biên soạn, những chỉ tiêu này sẽ được thực hiện từ năm 2026. Như vậy, đối với các chỉ tiêu thuộc lộ trình A sẽ có tính khả thi cao, sẽ thực hiện được ngay, đặc biệt đối với các chỉ tiêu đã được công bố định kỳ.

Bên cạnh đó, một số chỉ tiêu rất khó khăn trong tổ chức thực hiện cũng như đánh giá đo lường, đặc biệt là các chỉ tiêu theo lộ trình B như các chỉ tiêu: Tỉ lệ các cơ sở đạt tiêu chuẩn cơ sở y tế xanh, bền vững so với tổng số cơ sở y tế; Tỉ lệ vốn đầu tư công xanh so với tổng vốn đầu tư công; Tỉ trọng dư nợ tín dụng xanh trong tổng dư nợ tín dụng; Tỉ trọng phát hành trái phiếu xanh trong tổng trái phiếu đã phát hành; Tỉ lệ chi đầu tư công xanh so với tổng chi ngân sách nhà nước; Tỉ lệ các điểm đến du lịch, cơ sở kinh doanh du lịch được dán nhãn xanh Số lao động có việc làm xanh trong nền kinh tế; Tỉ lệ đóng góp của hoạt động du lịch trong GDP,…

Do đó, để thực hiện thành công những chỉ tiêu này cần sự vào cuộc, sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành trong quá trình triển khai, thực hiện.

NĐT: Trân trọng cảm ơn những chia sẻ của Bộ trưởng!