Ngoại trưởng Trung Quốc - ông Vương Nghị

Sau khi “Dự thảo khung COC” được thông qua, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị từng tuyên bố các đàm phán đáng kể về nội dung của bộ quy tắc sẽ chỉ có thể bắt đầu nếu “không có sự phá hoại lớn từ các bên bên ngoài”, một lời ám chỉ úp mở về Mỹ. Tuy nhiên, căn cứ vào tiến trình xây dựng COC giữa Trung Quốc và ASEAN, cũng như những gì mà Trung Quốc đã nói và làm trên thực tế, dư luận đều nhận thấy rằng: Quá trình đàm phán COC đã kéo quá dài không phải do sự can thiệp của bên thứ 3 mà do chính phía Trung Quốc. Ông nhận định sao về vấn đề này?

Theo tôi việc đàm phán kéo dài chủ yếu do khác biệt về lập trường của các bên vẫn còn rất lớn, chưa được thu hẹp. Việc Trung Quốc cố thêm điều kiện “không có sự phá hoại lớn từ các bên bên ngoài” khi nói về đàm phán COC chỉ là một trong nhiều dấu hiệu cho thấy nước này muốn gạt các nước ngoài khu vực ra khỏi Biển Đông để dễ bề ứng phó với các nước nhỏ hơn trong khu vực. Nhìn chung, Trung Quốc luôn có nhu cầu chứng tỏ khả năng hợp tác với các nước ASEAN để tự giải quyết tranh chấp trong khu vực, từ đó không cần can dự của các nước bên ngoài. Tuy nhiên, theo luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Luật Biển của Liên Hợp Quốc 1982 (UNCLOS), đặc biệt sau Phán quyết của Toà trọng tài tháng 7/2016 trong vụ kiện của Philippines đối với Trung Quốc ở Biển Đông, nhu cầu của Trung Quốc khó có thể thực hiện do các nước ngoài khu vực cũng có quyền và các lợi ích hợp pháp ở Biển Đông.

Hiện đã có dấu hiệu nào cho thấy COC sớm trở thành bộ luật có tính ràng buộc về mặt pháp lý chưa, thưa ông?

Ban đầu, nhiều ý kiến từ Đông Nam Á nhìn chung mong muốn có một bản COC có tính ràng buộc về pháp lý. Tuy nhiên, để đạt được một văn bản có tính ràng buộc đòi hỏi không chỉ ý chí chính trị rất lớn của các bên mà còn các vấn đề chuyên môn, kỹ thuật rất phức tạp, tương đối khó khả thi trong thời gian trước mắt. Hơn nữa, việc COC có tính ràng buộc thực chất không quan trọng bằng một bộ COC có giá trị thực thi, hiệu lực và hiệu quả. Cụ thể, các khái niệm trong COC cần được định nghĩa rõ ràng và COC có các quy định chi tiết để bất kỳ hoạt động trên biển của các nước đều có thể được soi rọi trong COC.

Với Việt Nam – quốc gia có bờ biển dài chạy dọc Biển Đông đồng thời có chủ quyền đối với những hòn đảo nằm trên Biển Đông đang bị tranh chấp và chiếm giữ bất hợp pháp- tiến trình đàm phán COC có ý nghĩa ra sao?

Biển Đông có vai trò quan trọng với Việt Nam cả trong việc phát triển kinh tế lẫn bảo vệ an ninh, quốc phòng, do vậy hoà bình, ổn định ở Biển Đông có ý nghĩa rất quan trọng đối với nước ta. Chúng ta biết rằng về nguyên tắc, Việt Nam ủng hộ bất kỳ sáng kiến nào nhằm thúc đẩy đối thoại, hợp tác và bảo vệ hoà bình, trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế. Vì lẽ đó, dù nhiều ý kiến phê phán tiến trình COC, cho rằng sẽ không đi đến đâu và kết quả đạt được sẽ không thực chất như kỳ vọng ta mong muốn nhưng nhìn ở mục tiêu tổng quát, ý tưởng tổng quát, rõ ràng thấy tiến trình đàm phán COC trước hết là diễn đàn để chúng ta chia sẻ lập trường, quan điểm, can dự với các nước nhằm thúc đẩy hoà bình và ổn định trong khu vực. Nhìn theo khía cạnh đó, đàm phán COC là một nội dung đáng được ủng hộ.

Xin ông cho biết quan điểm và những đóng góp của Việt Nam vào tiến trình COC?

Cũng như nhiều nước ASEAN khác, Việt Nam có những đóng góp tích cực vào tiến trình đàm phán COC. Tuy nhiên, chúng ta không chịu sức ép về thời gian mà chú trọng vào thực chất các nội dung được đàm phán, hướng tới COC phải có giá trị và hiệu quả trong việc quản lý tranh chấp ở Biển Đông, góp phần thúc đẩy hoà bình ổn định trong khu vực dựa trên luật pháp quốc tế.

Xin trân trọng cảm ơn ông!