Quả không ngoa khi có người đã nhận định rằng: “Nếu muốn tìm hiểu văn hóa Việt Nam, không cần phải đi những đâu mà chỉ cần đến Bá Phổ nhạc đường”. Hàng trăm nhạc cụ được ông bày biện, sắp xếp hài hoà, có hệ thống, rất thuận tiện cho công việc mà ông theo đuổi.

Khách ghé đến Bá Phổ nhạc đường có thể chiêm ngưỡng hàng trăm loại nhạc cụ truyền thống của các dân tộc trên mọi miền đất nước, là thành quả trong suốt những chuyến đi dọc thanh xuân của nhạc sĩ Bá Phổ.

Ở người đàn ông 80 tuổi ấy, dường như chỉ có mái đầu bạc mới là dấu hiệu của cái tuổi tác hiện hữu, còn không mấy ai có thể đoán tuổi thực qua đôi mắt vẫn còn tinh anh, giọng nói hào sảng, và sự minh mẫn khi nhắc về niềm đam mê âm nhạc của ông. Ông ngồi trên ghế, với dáng vẻ rất ư khoan nhã, ung dung, tự tại, nhắc về những năm tháng bắt đầu bén duyên và hành trình say mê tìm kiếm nhạc cụ truyền thống.

Niềm đam mê âm nhạc của nghệ sĩ Bá Phổ đã có từ thuở thơ ấu, “người bạn” đầu tiên của ông là chiếc đàn măng-đô-lin, sau khi giành giải thưởng tại một liên hoan âm nhạc ở Phú Thọ hồi 8 tuổi; nhưng ông chỉ thực sự bén duyên với nhạc cụ truyền thống vào giai đoạn sau này.

Trở thành diễn viên của nhà hát ca múa nhạc dân tộc, nghệ sĩ Bá Phổ vẫn chưa chịu “an phận”, ông rời nhà hát đi đây đi đó, tìm kiếm những thanh âm giữa đất trời.

Cũng có lúc, được bạn bè tặng cho một nhạc cụ nào đấy, như lần được nhạc sĩ Trần Vinh tặng hai chiếc tiêu nứa, một chiếc tiêu gỗ khiến ông rất vui. Ông vui vì có người cảm thông, chia sẻ với mình vì trên thực tế, đam mê mà ông đang theo đuổi mang đến giá trị cho cả dân tộc nhưng dường như lại chỉ là “tự lực cánh sinh”.

Nhắc đến mối lương duyên với người vợ tào khang, nghệ sĩ Bá Phổ lại bật cười hóm hỉnh: “Tôi với Mai Liên không là bén duyên nam nữ mà còn là bén “tình” qua âm nhạc. Chúng tôi đến với nhau thực sự vì sức sống âm nhạc và vì tâm hồn đồng điệu cần những khúc thăng hoa”.

Cuộc hôn nhân của hai con người tài hoa vẫ̃n luôn nhận được rất nhiều ánh mắt ngưỡng mộ, bởi trái ngọt quá tuyệt vời. “Nhạc đường hiện nay có hai giáo sư và một thạc sĩ âm nhạc cơ đấy!”, nghệ sĩ Bá Phổ cười sảng khoái khi nhắc đến gia đình.

Ông chậm rãi nhấp một ngụm trà rồi nheo mắt suy tư, có lẽ, theo một quy luật, từ trước đến nay, bất kể ai sinh ra trong “cái nôi” có nguồn gen, thì sẽ đều đắm chìm trong hơi thở, sự tiếp xúc từ nhỏ mang đến một tài năng không hề thua kém bậc sinh thành, là một thần đồng âm nhạc từ thuở thiếu thời.

Nghệ sĩ Bá Phổ vẫn luôn tự hào khi nhắc đến cậu con trai duy nhất của mình, nghệ sĩ Bá Nha. Ông kể: “Bá Nha từ nhỏ đã có thiên hướng về âm nhạc, hồi 11 tháng tuổi đã đứng vào cây đàn T’rưng mà tò mò khám phá. Có lẽ đó là định mệnh! Bá Nha tiếp cận với âm nhạc dân tộc từ trong bụng mẹ. Lên 4 tuổi, chàng trai nhỏ đã tự tin đi diễn cùng gia đình. Các cháu nội của tôi có lẽ cũng “thấm” tình yêu từ bố, từ ông bà, nên mặc dù còn nhỏ tuổi nhưng đã rất yêu thích nhạc cụ truyền thống.

Một sự nghiệp biểu diễn sẽ có hạn chế về mặt thời gian, nhưng một sự nghiệp về nghiên cứu của cả gia đình, gắn liền với sự nghiệp của đất nước của dân tộc, thì phải nhiều đời mới có thể giải quyết được”.

“Nếu người ta quan niệm âm nhạc chỉ là một thứ nghề nghiệp để mưu sinh thì tầng nhận thức sẽ khác. Nhưng nếu coi âm nhạc là một sự sáng tạo ra những sản phẩm tinh thần cao thượng thì những người làm âm nhạc sẽ hạnh phúc. Bởi vì: Trong mọi thời điểm, mọi không gian, khi bất kể ai, hay kể cả một số loài vật được tiếp xúc với âm nhạc là tiếp xúc với sự vui vẻ và thư giãn, không có những chuyện trái ngược với niềm vui trong âm nhạc”, người nghệ sĩ 80 tuổi tuyên bố.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống âm nhạc, bố mẹ đều là những nghệ sĩ gạo cội của nhà hát ca múa Trung ương, hiện, nghệ sĩ Bá Nha đang là người gìn giữ ngọn lửa gia đình. “Bên cạnh trách nhiệm của một người con, còn có trách nhiệm một nghệ sĩ và người học trò, chuyên tâm nghiên cứu và biểu diễn nhạc cụ dân tộc”, thần đồng âm nhạc ngày nào chia sẻ.

Trong khi một bộ phận các bạn trẻ chưa thực sự mến mộ âm nhạc và nhạc cụ truyền thống, chàng nghệ sĩ Bá Nha với mái tóc bồng bềnh cho rằng: “Trong cuộc sống âm nhạc hiện nay, chúng ta phải tìm ra thật nhiều những cái mới mẻ, hỗ trợ sự phát triển âm nhạc truyền thống. Tôi có thể vận dụng những kiến thức của nhạc mới như Pop, Jazz, cổ điển vào các nhạc cụ truyền thống của Việt Nam. Ví dụ, tôi đã sử dụng các nhạc cụ truyền thống chơi những bản nhạc Jazz, Pop ballad từ cách đây 20 năm”.

“Bố tôi cất công xây dựng Bá Phổ nhạc đường với mong muốn truyền tải những thông điệp: Xây dựng một nơi để toàn bộ xã hội công chúng chiêm ngưỡng và hiểu biết về những kho tàng mà chúng ta đã có. Bên cạnh đó, có những tình yêu nhất định đối với việc bảo tồn và gìn giữ những nét văn hóa cổ truyền nói chung và với nhạc cụ nói riêng. Mọi người đều biết lịch sử mấy ngàn năm, rất nhiều nhạc cụ phong phú, nếu không gìn giữ có thể bị mai một, rất lãng phí.

Đất nước đang phát triển cả kinh tế và xã hội, chúng ta phải đưa văn hóa phát triển song song. Văn hóa ở đây không chỉ là nhạc cụ dân tộc truyền thống mà là cả những lĩnh vực bao trùm. Điều đó rất quan trọng, bởi vì, càng tiến bộ bao nhiêu thì càng phải biết giữ gốc bấy nhiêu”, chàng nghệ sĩ hơn 40 tuổi giãi bày.

Nghệ sĩ Bá Nha cũng có những nhắn nhủ chân thành đến những người đồng nghiệp có trái tim đồng điệu: “Giới trẻ hiện nay không hề quay lưng với nhạc cụ dân tộc mà do những người làm về nghệ thuật đã thực sự biết cách làm hay chưa và mang lại giá trị như thế nào?

Cuộc sống hiện đại, công nghệ cao, muốn để giới trẻ quan tâm đến, người nghệ sĩ phải làm việc nghiêm túc, đánh giá đúng mọi vấn đề để đưa ra một cách đúng đắn, chắc chắn khán giả sẽ đón nhận”.

Hiện nay, mỗi đêm biểu diễn nhạc cụ truyền thống tại Bá Phổ nhạc đường trở thành “điểm hẹn” của hàng trăm trái tim và tâm hồn mến mộ, du khách nước ngoài cũng không khỏi tò mò và yêu thích không gian cũng như những giai điệu nơi đây.

Sau khi nghệ sĩ Bá Phổ giới thiệu về gốc tích, cách chơi, ý nghĩa giai điệu của từng nhạc cụ, chàng nghệ sĩ Bá Nha sẽ đứng bên cạnh, phiên dịch câu chuyện của bố cho du khách dễ hiểu. Những buổi biểu diễn thêm hấp dẫn bởi sự “tung hứng” nhịp nhàng của hai bố con, cùng sự tô điểm của người mẹ thanh nhã ngày càng thu hút thêm nhiều du khách ghé thăm.