Tài sản thất thoát trong cổ phần hoá, thoái vốn chủ yếu từ đất đai

Các đại biểu Quốc hội chất vấn việc để thất thoát đất đai, vốn khi chuyển đổi cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước với Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc sáng 8/6.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (đoàn Tp.HCM) đặt câu hỏi về rà soát sắp xếp xử lý nhà đất, cổ phần hoá nhiều khó khăn, kéo dài do pháp lý đất đai phức tạp, đặc biệt là xác định lợi thế giá trị, quyền sử dụng đất với đất thuê hằng năm... khi xác định giá trị khởi điểm theo Nghị định 32. "Bộ trưởng nhận diện thế nào, giải quyết ra sao. Biện pháp gì để đẩy nhanh thoái vốn Nhà nước?", bà hỏi.

Đại biểu Nguyễn Thành Công (đoàn Ninh Bình), đại biểu Nguyễn Minh Sơn (đoàn Tiền Giang) cũng đặt vấn đề về vướng mắc trong sắp xếp, xử lý đất đai của doanh nghiệp Nhà nước có diện tích đất lớn, tại nhiều địa phương. Liệu đây có phải nguyên nhân chính gây vướng mắc trong thoái vốn, cổ phần hoá hay không?

Trả lời trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính cho biết, việc phê duyệt phương án sử dụng đất là nút thắt trong quá trình này. Đây cũng là nguyên nhân khiến hoạt động cổ phần hóa diễn ra chậm chạp thời gian vừa qua.

Cụ thể, khi trình phương án sắp xếp tài sản công, UBND các tỉnh được giao thẩm quyền phê duyệt phương án, tuy nhiên việc phê duyệt phương án này hiện nay diễn ra rất chậm.

Trong năm 2021, cả nước chỉ thực hiện bán vốn được 18 doanh nghiệp và cổ phần hóa 4 doanh nghiệp, tổng số thu ngân sách là hơn 4.400 tỷ đồng. “Đây là vấn đề mà luật pháp cũng cần hoàn thiện”, Bộ trưởng Phớc nêu.

Bộ trưởng cũng cho biết thêm, theo nghị định của Chính phủ, nếu tài sản của doanh nghiệp Nhà nước gắn liền với đất mà thuê hàng năm thì không tính vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa, nhưng nếu nộp tiền đất một lần thì được tính vào giá trị doanh nghiệp.

Ông cho rằng đây cũng là một lỗ hổng cần được xem xét lại để đảm bảo sau khi cổ phần hóa đất đai không bị thất thoát.

Bộ trưởng Phớc cho biết, thời gian qua đã có nhiều đất đai bị thất thoát thông qua việc cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước như Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn; Tổng Công ty Công nghiệp Tân Thuận… Qua các vụ án xảy ra, nguyên nhân chủ yếu liên quan đến đất đai và chuyển đổi mục đích sử dụng đất.

Theo đó, khi UBND tỉnh phê duyệt thì đất là đất thuê, doanh nghiệp nộp tiền sử dụng đất 1 lần với thời hạn sử dụng 50 năm sau, nhưng khi chuyển qua doanh nghiệp cổ phần thì lại xin UBND tỉnh, thành phố phê duyệt chuyển đổi mục đích sử dụng đất, từ đó tạo ra thất thoát, tài sản của Nhà nước, chuyển qua tư nhân.

Bộ trưởng Tài chính nhấn mạnh, nếu đánh giá, xem xét việc sửa các quy định liên quan hoạt động này là đúng thì sẽ tiến hành sửa để đảm bảo phát triển một cách bền vững và lâu dài.

Theo đó, doanh nghiệp Nhà nước nếu sử dụng đất là đất thuê trả tiền hàng năm để kinh doanh thì khi chuyển qua là doanh nghiệp cổ phần, doanh nghiệp tư nhân vẫn phải sử dụng đúng mục đích đã được phê duyệt trong phương án sử dụng đất.

Nếu không có nhu cầu sử dụng thì trả lại, Nhà nước sẽ thanh toán tiền thuê đất cho doanh nghiệp và tổ chức đấu giá để thu về ngân sách. Theo Bộ trưởng điều này sẽ giúp địa tô chênh lệch không rơi vào túi doanh nghiệp mà do Nhà nước điều tiết.

“Quy định này sẽ thúc đẩy được năng lực của nền kinh tế. Cổ phần hóa là để nâng cao năng lực của doanh nghiệp chứ không phải sau cổ phần hóa để giải tán doanh nghiệp, giải tán công nhân, bán máy móc thiết bị, lấy khu đất này để bán lấy địa tô chênh lệch chuyển qua đất ở”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Nếu làm được các mục tiêu trên, Bộ trưởng cho rằng năng lực của nền kinh tế, sức mạnh của doanh nghiệp sẽ được nâng lên, đồng thời không khuyến khích doanh nghiệp nhìn những khu đất thương mại để tham gia cổ phần hóa.