Liên minh Qatar-Thổ Nhĩ Kỳ-Iran đang dần thành hình.
Một liên minh mới được thành lập bởi Qatar-Thổ Nhĩ Kỳ-Iran, với tiềm năng nhận được sự ủng hộ của Nga và Trung Quốc, đang trở thành mối quan tâm lớn đối với Mỹ, Israel và Saudi Arabia, nhà phân tích Darius Shahtahmasebi nhận định trong một bài viết trên Russia Today.
Hậu quả của hơn 8 năm chiến tranh ở Syria đã thay đổi động lực khu vực theo cách mà gần như chắc chắn Mỹ và các đồng minh không bao giờ nghĩ đến.
Thông qua các tài liệu bị rò rỉ, công chúng biết rằng mục tiêu tạm thời của Washington ít nhất là gây bất ổn cho Chính phủ Assad với hy vọng giảm bớt ảnh hưởng của Iran.
Chiến lược chống chính quyền Assad đã phản tác dụng đến mức các lực lượng được Iran hậu thuẫn về cơ bản đã tích lũy đủ dọc biên giới Syria-Israel, đe dọa đồng minh thân yêu nhất của Washington trong khu vực.
Trên thực tế, sự phát triển đáng chú ý và quan trọng nhất là việc Nga - chứ không phải Mỹ - đã thoát ra khỏi đống đổ nát của Syria với tư cách là nhà môi giới quân sự và là nhà chiến thuật quân sự lớn.
Tuy nhiên, dường như hậu quả ở Syria chỉ là khởi đầu của một động thái kiến tạo theo chiều hướng khó lường hơn. 8 năm kể từ khi chiến tranh ở Syria nổ ra, và giờ chúng ta bắt đầu thấy một số thay đổi lớn trong các liên minh khu vực có các đồng minh truyền thống của Washington, đặc biệt là Saudi Arabia.
Lúc này, Qatar, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đang hình thành một liên minh mới, gây ra sự khó chịu cho Saudi Arabia và các quốc gia vùng Vịnh khác. Tuy nhiên, các quốc gia này giờ đây chỉ còn biết tự trách mình.
Sau khi Saudi Arabia lãnh đạo một liên minh các quốc gia cố gắng ép buộc Qatar phải chấp nhận một danh sách dài các yêu cầu khó tin vào tháng 6/2017, Qatar đã sớm nhận thấy họ có thể dựa vào một số đối tác quan trọng để vượt qua cơn bão do Saudi dẫn đầu. Các đối tác này hiện đang công khai hình thành một liên minh mới, sẽ tăng cường toàn bộ cán cân quyền lực ở Trung Đông.
Việc mối quan hệ giữa các quốc gia trong trục mới gia tăng là điều khá đáng chú ý, khi người ta cho rằng họ từng giữ các vị thế hoàn toàn đối lập liên quan đến cuộc xung đột Syria.
Khi Saudi Arabia chặn biên giới đất liền duy nhất của Qatar và UAE lần lượt chặn các chuyến hàng từ cảng đến Doha, Qatar đã nhanh chóng tìm thấy bạn bè ở Oman, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran để vượt qua sự phong tỏa vô nghĩa này.
Các chuyến bay của Qatar được định tuyến lại trên không phận Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng cường sự hiện diện quân sự tại quốc gia này như một dấu hiệu của sức mạnh và sự cam kết.
Cuối cùng, cuộc sống hàng ngày ở Qatar có thể tiếp tục diễn ra một cách khá bình thường giữa sự cô lập của thế giới Ả Rập. Điều này không có nghĩa là Qatar không gặp khó khăn, đặc biệt là về giá dầu, giá bất động sản, du lịch và sự tăng trưởng kinh tế bị ảnh hưởng khá đáng kể. Nhưng một lần nữa, Qatar có thể sử dụng nguồn lực dự trữ của mình để chống lại các tác động, giảm thiểu thiệt hại do các nước láng giềng gây ra.
Vào cuối năm 2017, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Pakistan đã tăng cường giao dịch song phương với Qatar, mang lại lợi ích cho cả bốn quốc gia. Trong chưa đầy sáu tháng kể từ khi “cuộc khủng hoảng Qatar” bắt đầu, thương mại giữa Iran và Qatar được báo cáo đã tăng 117%.
Iran, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã ký một hiệp ước vận tải đường bộ vào tháng 8 năm đó, điều này sẽ giúp giảm chi phí và thời gian vận chuyển cho việc trao đổi hàng hóa. Với việc Saudi đã ngăn chặn một cách hiệu quả dòng chảy hàng hóa vào Qatar, không khó để thấy rằng ngay cả thỏa thuận như vậy cũng có ý nghĩa hết sức quan trọng.
Saudi và UAE có thể chỉ tự biết trách mình.
Về phần mình, Qatar đã đầu tư rất nhiều vào Thổ Nhĩ Kỳ, tổng cộng hơn 20 tỷ USD. Như Al-Jazeera đã giải thích trước đây, đây là mức đầu tư cao thứ hai về giá trị đối với cả hai nước, thể hiện tầm quan trọng mà hai quốc gia này dành cho nhau.
Về cơ bản, các quốc gia vùng Vịnh cần Thổ Nhĩ Kỳ đứng về phía họ để kiềm chế Iran. Một báo cáo gần đây do Middle East Eye công bố đã tiết lộ cách Saudi Arabia, UAE và Ai Cập ấp ủ kế hoạch với Israel để thu hẹp ảnh hưởng khu vực của Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, với việc Thổ Nhĩ Kỳ được coi là mối đe dọa quân sự lớn nhất đối với lợi ích của các quốc gia vùng Vịnh này.
Khi trở thành sự thật, trục Qatar-Thổ Nhĩ Kỳ-Iran có khả năng sẽ trở thành nền tảng cho sự xuất hiện của cái gọi là “NATO Ả Rập”, sẽ do Saudi đứng đầu. Mặc dù Saudi dường như đã tìm cách đưa Pakistan về phe, nhưng quốc gia có chung biên giới với Iran và chịu ảnh hưởng nhiều vào Trung Quốc này vốn là một đồng minh quan trọng khác của Iran. Do đó, lập trường chống Iran của Islamabad không thể đi xa.
Trong khi đó, trục 3 nước nói trên có thể sẽ có sự ủng hộ của Nga và điều này sẽ là mối ngại lớn đối với liên minh chống Iran. Như hiện tại, Nga, Iran và Qatar cung cấp hơn một nửa trữ lượng khí đốt được biết đến trên thế giới. Chưa kể Iran và Qatar chia sẻ mỏ khí đốt lớn nhất thế giới, một mối quan tâm lớn khác đối với khối lãnh đạo Saudi.
Truyền thông Saudi Arabia đã lên tiếng phản đối liên minh mới này, có thể thấy rõ nhất trong một bài báo trên tờ Al Arabiya có tựa đề “Cách Iran, Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng Qatar để phá hoại an ninh khu vực và lợi ích của Mỹ”. Theo Al Arabiya, có một nguy cơ rủi ro khi Qatar phá vỡ quỹ đạo Ả Rập và gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Bahrain. “Liên minh Qatar-Iran, trước đây bị che giấu, nay đã lộ mặt”, bài viết lưu ý.
“Nói một cách đơn giản: Qatar không thể từ chối tham gia với Ankara và Tehran trong việc chống lại các đồng minh Ả Rập trước đây của mình”, bài viết phỏng đoán. “Họ đã tự xác định mình trong một liên minh khu vực theo đuổi sự thống trị địa chính trị bằng cách thúc đẩy sự bất ổn”.
“Qatar đang đùa với lửa”, bài viết chỉ rõ. Đồng thời, Qatar đã kêu gọi một liên minh mới để thay thế Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), thể hiện rõ hơn sự thay đổi này trong quan điểm.
Theo trung tâm phân tích Katehon của Nga, trục Qatar-Iran-Thổ Nhĩ Kỳ mới đang được tiến hành tốt và có sức mạnh kiểm soát châu Á, tây Ấn Độ, Pakistan và thách thức bộ ba “trục ác quỷ” của Mỹ, Israel và Saudi Arabia.
“Đừng đánh giá thấp vai trò của Qatar nhỏ bé trong liên minh ba đế chế tiềm ẩn này”, các chuyên gia cho biết. “Với nguồn lực tài chính khổng lồ, cũng như vị trí địa lý tối ưu của mình, nó cho phép họ không chỉ chống lại ngay cả những quốc gia quyền lực như Saudi Arabia, mà còn khẳng định sự thống trị trong khu vực”.
“Có thể thấy rằng, áp lực quốc tế và các hạn chế về kinh tế đã thúc đẩy 3 quốc gia dường như hoàn toàn khác nhau, khác biệt về địa chính trị, để bắt đầu xích lại gần nhau trong lĩnh vực kinh tế. Liên minh này sẽ phát triển trong tương lai như thế nào phụ thuộc chủ yếu vào các hành động của Mỹ - quốc gia gần như chắc chắn sẽ cố gắng phá vỡ liên minh tay ba mới nổi”.
