Vì vậy, Trịnh Khải rất lo sợ cha sẽ lập Trịnh Cán (con Đặng Thị Huệ) chứ không lập mình. Vả lại, khi đó có tin đồn chúa Trịnh Sâm bị bệnh nặng nên Trịnh Khải nghĩ cần phải gấp rút hành động để giành thế chủ động. Trịnh Khải bàn mưu với gia thần là Đàm Xuân Thụ, Thế Thọ, Thẩm Thọ và Vĩnh Vũ bí mật sắm sửa vũ khí, chiêu tập dũng sĩ, để chờ thời cơ giết chết Đặng Thị Huệ và Hoàng Đình Bảo. '
Ngoài ra, Trịnh Khải còn ngầm liên kết với Trấn thủ Sơn Tây là Hồng lĩnh hầu Nguyễn Khản, Trấn thủ Kinh Bắc là Tuân sinh hầu Nguyễn Khắc Tuân để sẵn sàng hỗ trợ việc tranh ngôi thái tử. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục kể: Quan Đốc đồng Kinh Bắc là Ngô Thì Nhậm từng giữ việc ngày ngày giảng sách cho Trịnh Khải nên rất được Khải tin yêu. Tên đầy tớ, cũng là học trò của Nhậm lúc này đang giữ sách cho Khải là Hà Như Sơn biết được cơ mưu trên, bèn nói với Nhậm.
Bấy giờ có viên Cấp sự trung là Nguyễn Huy Bá, vốn tính ưa giảo hoạt, từng vì tội tham ô mà bị bãi chức. Bá cho con dâu vào thị tì, hầu hạ Đặng Thị Huệ, lại còn sai người thân tín vào cầu cạnh để làm môn hạ của Nguyễn Khắc Tuân (là kẻ đối nghịch với phe Đặng Thị Huệ). Nhờ kẻ thân tín này, mà Bá dò biết được cơ mưu, liền tố cáo ngay với Đặng Thị Huệ. Ngô Thì Nhậm cũng phụ họa với Đặng Thị, cùng với Bá hợp mưu tố cáo Khải đã lén lút liên hệ với hai viên trấn thủ (Sơn Tây & Kinh Bắc) để làm chuyện phản nghịch. Trịnh Sâm giận lắm, cho triệu Hoàng Đình Bảo vào phủ bàn việc này.
Ảnh minh họa, nguồn Internet
Trịnh Sâm muốn trị tội ngay, song Hoàng Đình Bảo can rằng: "Sở dĩ Trịnh Khải dám làm chuyện ghê gớm này, chung quy cũng vì có hai viên trấn thủ Sơn Tây & Kinh Bắc chủ mưu. Nay, cả hai người này đang cầm quân ở ngoài, nếu vội vàng trị tội thì sợ sẽ có biến. Vậy chi bằng hãy triệu hết hai viên trấn thủ ấy về triều rồi hãy trị tội cũng không muộn". Trịnh Sâm cho lời ấy là phải.
Kết cục, theo Khâm định Việt sử thông giám cương mục, thì: Đàm Xuân Thụ, Thế Thọ, Thẩm Thọ và Vĩnh Vũ đều bị giết. Nguyễn Khản, Nguyễn Khắc Tuân đều bị giam vào ngục, còn Nguyễn Phương Đính (hoặc Định) bị kết tội nuôi dưỡng Trịnh Khải không nên người, bị lột hết chức tước và đuổi về làng. Sau, Nguyễn Khắc Tuân và Chu Xuân Hán đều uống thuốc độc mà chết. Riêng Trịnh Khải bị phế, chỉ được ở ngôi nhà ba gian, ăn uống đi lại đều không được tự do... Vụ án năm Canh Tý đã làm cho triều đình Lê-Trịnh bị tổn thất nhân sự đáng kể.
Đốc đồng trấn Kinh Bắc Ngô Thì Nhậm có phải là người đồng tố giác việc mưu sự của phe Trịnh Khải hay không hiện vẫn còn là một nghi vấn trong sử Việt. Kết tội Ngô Thì Nhậm, có Khâm định Việt sử thông giám cương mục nói rằng: Ngô Thì Nhậm, vì có công tố giác, được thăng làm Hữu Thị lang bộ Công, nhưng thiên hạ lúc ấy lại có câu rằng: "Sát tứ phụ nhi Thị lang" nghĩa là "Giết bốn người cha mà làm Thị lang".
Luật nay: Tố cáo sai sự thật sẽ phải chịu trách nhiệm
Việc Ngô Thì Nhậm, không nắm rõ sự tình bấy giờ mà lại phụ họa với Đặng Thị đi tố cáo người khác phạm tội tày trời thì thật là quá. Đối chiếu với quy định của pháp luật hiện hành, người nào tố cáo sai sự thật sẽ bị xử lý nghiêm.
Điều 122 BLHS quy định về tội vu khống: Người nào bịa đặt, loan truyền những điều biết rõ là bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác hoặc bịa đặt là người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ một năm đến bảy năm: Vu khống người khác phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ một triệu đến mười triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.
Tường Linh
