"Khoảng trống đột ngột" và niềm tin trên thị trường trái phiếu

Tại Tọa đàm "Mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp - Niềm tin và Trách nhiệm" sáng 13/9, các chuyên gia đã cùng thảo luận về các vấn đề xoay quanh kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế.

Nhóm chuyên gia cùng tìm giải pháp hàn gắn thị trường trái phiếu doanh nghiệp với "khoảng trống" pháp lý hiện nay và lấy lại niềm tin trên thị trường sau những rủi ro phát sinh, cũng như nhìn nhận rõ trách nhiệm của các chủ thể tham gia thị trường.

"Có quan điểm coi TPDN là trò đánh bạc"

TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia cho biết, ông thống kê tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp vào khoảng 1,5 triệu tỷ đồng, bằng khoảng 1/3 tổng số vốn trung dài hạn hệ thống ngân hàng (khoảng 5 triệu tỷ đồng). Những năm qua, vốn trái phiếu tăng trưởng với khoảng 30-35%/năm. 

Nếu tính toán công thức, tức 2 năm sau khối lượng trái phiếu tăng gấp đôi, lên khoảng 2,8 triệu tỷ, 2 năm kế tiếp lên 5,6 triệu tỷ, 6 năm sau lên 11,2 triệu tỷ.

"11,2 triệu tỷ đồng gánh được gần như vốn trung dài hạn mà hệ thống ngân hàng tìm vốn ngắn cho vay trung dài hạn", ông nói.

Ông Nghĩa cho biết hiện tại có quan điểm coi trái phiếu như trò chơi đánh bạc của các nhà phát hành, có trường hợp sai phạm, nhà đầu tư phải ráng chịu. Trái phiếu là thị trường quan trọng nhưng đang không được phát triển với tâm thế xem nó là "mạch máu" của kinh tế thị trường.

Theo ông Nghĩa, bộ phận phát triển thị trường trái phiếu là bộ phận hẹp trong Ủy ban chứng khoán Nhà nước là điều "đáng trách". Thị trường trái phiếu là một thị trường có độ rủi ro tương đối cao, vì thế cần có hệ thống giám sát vi phạm chuẩn để nhà đầu tư nhìn vào sức khỏe doanh nghiệp, thay vì chỉ quyết định chọn theo khẩu vị rủi ro.

"Tôi cho rằng chưa có đủ định chế thật sự để quản lý giám sát phát triển thị trường này. Vì vậy khi có sai phạm hình sự hóa thì cách làm này có vấn để. Cứ mỗi lần như vậy thị trường gặp nhiều rủi ro trong khi thị trường rất cần niềm tin", ông Nghĩa nói.

Thị trường nào cũng cần xây dựng niềm tin

TS. Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương cho biết, tại Việt Nam, thị trường trái phiếu doanh nghiệp là mảnh ghép phát triển chậm so với các thị trường vốn khác, dù quy mô vẫn tăng.

Cụ thể, trong giai đoạn 2017-2021 quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng 24%, đến năm 2021 là 56%. "Điều này cho thấy nhu cầu thị trường là vô cùng lớn, thể hiện nhu cầu lớn của cả người phát hành và người mua", ông cho hay.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý, cái gì mới ra mà lớn nhanh quá thì lại phải thận trọng. "Thời gian vừa rồi xảy ra một số vụ việc, tuy nhiên, cách xử lý không gây ra sự xáo động quá lớn với thị trường", ông nói.

Lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành chỉ chậm lại trong tháng 4, tháng 5 và tới tháng 6 thì lượng phát hành đã tăng trở lại. 

Điều quan trọng theo ông Tú Anh là khi tham gia thị trường đều có niềm tin, luật chơi ở đây là nếu làm sai thì phải trả giá. "Bất kỳ thị trường nào cũng đều phải xây dựng hệ thống niềm tin", ông nói. Thông thường, có 2 cách tiếp cận về niềm tin, cách cổ điển là xây dựng luật chặt chẽ, kiểm soát thật chặt để lọc bớt rủi ro. Cách làm như thế đúng là ít rủi ro nhưng lại tiêu diệt thuộc tính đương nhiên của thị trường là có rủi ro.

Dù vậy, theo vị chuyên gia, bản chất trái phiếu doanh nghiệp cũng tương tự như tín dụng ngân hàng. Nhà đầu tư thì có nhu cầu hưởng lãi suất, nhưng không gửi tiền vào ngân hàng. Trong khi đó, doanh nghiệp cần vốn không vay được ngân hàng thì chuyển qua vay của nhà đầu tư mua trái phiếu.

Với diễn biến thị trường hiện nay, thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn tăng trưởng và là kênh dẫn vốn quan trọng của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội lưu ý thêm, hiện các chủ thể hoạt động trên thị trường còn thiếu chuyên nghiệp, thiếu nhà đầu tư là quỹ đầu tư.

"Cần tổng thể khôi phục phát triển thị trường trong thời gian tới. Quan trọng cần có dẫn đường của Chính phủ, ứng xử với các vấn đề này, trước mắt đối diện với giai đoạn đáo hạn trái phiếu của các doanh nghiệp. Như vậy, phải tính đến xử lý không thô bạo, có lộ trình, cần thiết phải triển khai", ông nói.