Tết Hàn thực xuất hiện chủ yếu ở Trung Quốc và Việt Nam. Tại Việt Nam, tết Hàn thực được biết đến là một ngày lễ quan trọng trong năm. Hàng năm vào ngày này, mọi người đều làm bánh trôi, bánh chay để cúng ông bà tổ tiên.
Vì thế, trong văn hóa dân gian Việt Nam, tết Hàn thực còn được gọi là tết Bánh trôi - bánh chay. Tết này diễn ra vào mùng 3 tháng 3 Âm lịch. Năm 2024, tết Hàn thực rơi vào thứ Năm, tức ngày 11/04/2024 Dương lịch.
Mục đích chính của ngày Tết Hàn Thực 3/3 âm lịch là để tưởng nhớ đến những người đã khuất. Vì vậy đi tảo mộ luôn là hoạt động không thể thiếu trong ngày lễ đặc biệt này. Đây cũng là dịp hiếm hoi trong năm để con cháu trong gia đình quan tâm, sửa sang lại phần mộ của ông bà, tổ tiên. Từ đó cầu mong một năm mới với nhiều may mắn, bình an sẽ đến.
Điều quan trọng nhất khi dâng hương lên ông bà tổ tiên đó là sự thành tâm. Mà muốn thể hiện sự thành tâm của mình thì việc đầu tiên bạn cần làm đó là ăn mặc thật kín đáo, lịch sự. Đừng ăn mặc quá xuề xòa, luộm thuộm vì như vậy được xem là bất kính, thiếu sự tôn trọng với vong linh của những người đã khuất.
Chuẩn bị mâm cúng đầy đủ cũng là một trong những việc nên làm trong ngày Tết Hàn Thực. Tuy nhiên, mâm cơm không cần phải là những món cao lương mỹ vị. Chỉ cần bánh trôi, bánh chay, hương, hoa quả, trầu cau là đủ.
Ảnh minh họa.
Vào ngày Tết Hàn Thực, bạn sẽ thấy có rất nhiều cửa hàng bán các loại bánh trôi, bánh tray với màu sắc rực rỡ, bắt mắt. Thực chất, việc cúng bánh ngũ sắc được xem là một trong những điều kiêng kỵ trong ngày Tết Hàn Thực. Bởi vì đây là ngày lễ cần sự thanh đạm, đơn giản và tinh khiết. Vì vậy những thứ gì quá màu mè đều được xem là không cần thiết.
Bên cạnh tảo mộ và chuẩn bị mâm cỗ cúng ông bà tổ tiên, trong ngày này, nhiều người còn có thói quen kiêng một số việc để mang lại may mắn, sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Kiêng lửa
Theo nghĩa chữ Hán, “hàn” là lạnh, “thực” là ăn. Tết Hàn thực là ngày Tết ăn đồ lạnh. Do đó, vào ngày này, người dân Trung Quốc thường kiêng lửa, kiêng nấu nướng, chỉ dùng những đồ ăn nguội.
Tuy nhiên ở Việt Nam, hoạt động nấu nướng vẫn diễn ra bình thường vào tết Hàn thực. Việc kiêng lửa được tượng trưng bằng việc ăn món nguội là bánh trôi và bánh chay.
Ngày xưa, người ta quan niệm rằng sử dụng lửa để nấu ăn vào tết Hàn thực sẽ không may mắn. Tuy nhiên, ngày nay, phong tục này đã thay đổi. Mọi người vẫn có thể sử dụng lửa để nấu nướng, nhưng nên hạn chế.
Kiêng đồ ăn mặn
Trong ngày tết Hàn thực, các gia đình thường ăn chay, kiêng ăn mặn để tránh sát sinh. Tục lệ này cũng liên quan đến tiết Thanh minh và mang ý nghĩa mong cầu cho linh hồn người đã khuất dễ dàng siêu thoát.
Nếu không có điều kiện để ăn chay thì vào ngày này, gia chủ cũng cần kiêng sát sinh trong nhà để thể hiện sự tôn kính với người đã khuất.
Kiêng bày vẽ mâm cao cỗ đầy
Vào ngày tết Hàn thực, gia chủ tuyệt đối không bày vẽ mâm cỗ cúng cầu kỳ hay đắt đỏ gây tốn kém, lãng phí.
Mâm cúng ngày tết Hàn thực chỉ cần bánh trôi, bánh chay đơn giản. Gia chủ nên thành tâm khi dâng mâm cúng của mình lên ông bà tổ tiên để nguyện cầu bình an, hạnh phúc cho gia đình.
Kiêng nói những điều không hay
Việc cãi vã, chanh chấp trong ngày Tết Hàn Thực được xem là một điều đại kỵ. Dù có bất cứ vấn đề gì, mọi người cũng nên ngồi lại bàn bạc và hòa giải với nhau. Bạn cũng không nên nói đến những điều xui xẻo.
Kiêng chuyển nhà
Theo quan niệm dân gian, việc chuyển nhà trong ngày tết Hàn thực là một trong những điều kiêng kỵ cần tránh.
Người ta tin rằng, vong linh của người thân đã qua đời sẽ theo dõi và bảo vệ người thân còn sống tại chốn nhân gian. Nếu chuyển nhà vào ngày này sẽ gây ra xáo trộn và đánh mất sự bình yên của vong linh, từ đó không mang lại may mắn cho gia đình.
Bài cúng Tết Hàn thực theo sách "Văn khấn cổ truyền Việt Nam"
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).
Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị tôn thần.
Con kính lạy cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, thúc bá, đệ huynh, cô di, tỷ muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ chúng con là…, ngụ tại…
Hôm nay là ngày 3/3, gặp tiết Hàn thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài Bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ tổ khảo, tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời vong linh các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).
*Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm
Minh Hoa (t/h)
