Thời vua Lê Dụ Tông niên hiệu Bảo Thái (từ 1/1720 đến 3/1729) và chúa Trịnh Cương, ở huyện Phù Khang (nay là Phù Ninh, Phú Thọ) có viên Giám sinh Nguyễn Danh Cử nhờ cúc cung tận tụy lại giỏi chạy chọt, đút lót quan trên, nên được đặc cách, bổ dụng chức Tri huyện Lập Thạch, trấn Sơn Tây (nay thuộc Vĩnh Phúc).
Vốn là kẻ tham lam, xảo quyệt, nên từ khi nhậm chức, trong địa hạt hễ xảy ra vụ kiện cáo nào, thì y thừa dịp đục khoét của cả hai bên.
Thời ấy, đang vụ cày cấy tháng 5, một kẻ thuộc hạng đàn ông vũ phu, vác cuốc đi thăm đồng. Ruộng của y tiếp giáp với ruộng nhà khác, ở đó có ba mẹ con người đàn bà đang cấy lúa. Y săm soi bờ ruộng, thấy bị chém lẹm nhiều chỗ, nên tức khí, chửi bới bên kia là tham lam.
Thế rồi hai bên lời qua tiếng lại, dẫn đến xô xát. Sẵn cuốc trên tay, tên đàn ông đánh chết cả ba mẹ con người đàn bà khốn khổ đó. Xong xuôi, y chạy thẳng về nhà trốn, không để lại tang vật gây án.
Đến khi dân làng chạy ra, thấy cảnh tượng trên, chỉ còn biết đưa ba xác chết vào điếm canh gần đấy, lấy chiếu đậy lại. Một lát sau, Lý trưởng cũng đến, cho tuần đinh canh phòng tại điếm.
Vụ án mạng được Lý trưởng cho người lên trình báo với quan huyện. Cũng trong ngày, bên bị hại có đơn trình lên, khai báo sự tình. Còn người nhà bên gây hại, thì lén lút đến nhà Lý trưởng, bàn soạn, rồi cùng kéo nhau lên huyện, đến gặp Nguyễn Danh Cử.
Viên tri huyện quỷ quyệt, sau khi nhận đủ các tin tức từ cả hai phía, đã xử lý như sau: Một, cử hai tên lính tin cậy về canh gác tại điếm, thay cho tuần đinh. Hai, bắt người nhà bên gây hại phải nạp đủ 36 quan tiền. Sau đó, theo chỉ dẫn của Nguyễn Danh Cử, đêm hôm đó, người nhà của bên gây hại mang dao, kéo đến cắt âm vật, xẻo mũi, cạo đầu, làm cho biến dạng 3 xác chết.
Đến sáng hôm sau, đích thân Tri huyện Nguyễn Danh Cử ngồi cáng, dẫn một đoàn thuộc hạ xuống hiện trường, có đông đủ chức dịch địa phương và dân làng đến làm chứng.
Ba chiếc chiếu được mở ra, các xác chết được khám xét. Biên bản sau đó được xác lập, các đại diện và những người làm chứng, cùng ký hoặc điểm chỉ vào. Chỉ đến lúc ấy, quan đầu huyện Nguyễn Danh Cử mới ung dung rút tờ đơn của bên nguyên ra, rồi đọc.
Đọc xong, y lập nghiêm, dõng dạc phán quyết, khiến cho hầu hết mọi người có mặt đều phải sửng sốt sững sờ: Đối chiếu biên bản khám xét ba tử thi vừa nãy với đơn của bên nguyên, bản quan thấy rõ ràng là không khớp.
Đây là nhà sư cùng những người con gái ban đêm đi đường bị bọn cướp cưỡng bức, rồi làm hại. Bọn này lại cho người mưu mô bàn bạc với người nhà nạn nhân, làm đơn tố giác để vu oan giá họa cho người ngay. Ban đêm thì có lính canh phòng cẩn mật, không ai được lai vãng, nên hôm qua chết như thế nào thì hôm nay cũng vẫn như vậy thôi.
Quan trên xét cho như thế là công minh. Thế là chẳng ai nói được một lời nào thêm. Tri huyện Nguyễn Danh Cử lại dõng dạc phán tiếp: Bây giờ tử thi đã khám xét, bản quan cho phép người nhà được chôn cất ngay. Còn bọn cướp trốn chạy, bản quan cho người dò xét, truy bắt sau.
Luật nay: Người thân của bị hại có thể làm đơn kháng cáo
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì sau khi phiên tòa sơ thẩm kết thúc, các bên có thể làm đơn kháng cáo lên tòa cấp trên. Kháng cáo chính là một thủ tục thể hiện sự không đồng ý của một hoặc các bên đương sự đối với Bản án, quyết định của tòa án sơ thẩm mà chưa có hiệu lực pháp luật.
Thời hạn kháng cáo là khoảng thời gian đương sự có quyền nộp đơn kháng cáo. Hết thời hạn này mà người kháng cáo vẫn không nộp đơn thì không được nộp đơn kháng cáo nữa, xem như đương sự từ bỏ quyền kháng cáo.
Án sơ thẩm sẽ có hiệu lực pháp luật kể từ lúc này. Theo quy định tại Bộ luật tố tụng hình sự, thời hạn kháng cáo đối với bản án sơ thẩm là 15 ngày (bao gồm cả ngày nghỉ, ngày lễ).
Tường Linh
