Vani là một trong những loại hương liệu phổ biến và được ưa chuộng nhất thế giới. Sở hữu hương thơm và mùi vị tinh khiết hết sức đặc trưng, vani nhanh chóng “chiếm lĩnh” toàn thế giới.
Không chỉ được thêm vào các món tráng miệng như bánh ngọt, kem,... mùi hương của vani còn được đem vào cả các loại túi thơm, gấu bông và thậm chí là nền công nghiệp nước hoa.
Quen thuộc là vậy nhưng có lẽ ít người biết, vani là loại gia vị đắt thứ 2 thế giới chỉ sau nghệ tây, với giá khoảng 500 - 700 USD/kg (11,8 triệu đồng - 16 triệu đồng/kg).
Anh Trung là người Việt đầu tiên trồng vanilla với quy mô trang trại. Ảnh: Quỳnh Nguyễn/Dân Việt
Theo Dân Trí, tại Việt Nam, anh Trần Minh Trung (42 tuổi, ở Bình Dương) là một trong những người đã trồng thành công loại cây gia vị đắt đỏ này.
Năm 2015, anh Trần Minh Trung tình cờ biết đến giống cây vani nên mạnh dạn đặt mua giống từ nước ngoài về để thử ươm trồng.
Tuy là cử nhân kinh tế, không có nhiều kinh nghiệm về nông nghiệp nhưng từ lâu, anh Trung vẫn ấp ủ dự định khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp bền vững.
Trước khi thử nghiệm trồng vani, anh Trung từng mua các giống cây từ nước ngoài có giá trị kinh tế cao khác như: kiwi, wasabi, hoa nghệ tây… Tuy nhiên, đều không hiệu quả do yếu tố khí hậu khác biệt. Khi nhận thấy cây vani thích hợp với khí hậu một số nơi ở Việt Nam, anh một lần nữa mạnh dạn thử nghiệm.
"Tôi mua một số dây vani về chăm sóc rồi thực hiện nhân giống trong vườn nhà. Sau nhiều tháng thử nghiệm, cây vẫn yếu, chết dần vì úng", anh Trung kể lại.
Kết quả bước đầu chưa khả quan, anh Trung tìm cách thay đổi phương pháp trồng. Vì độ ẩm cao khiến cây dễ bị úng và bị bệnh, anh Trung thay giá thể bằng than và gỗ mục. "Tôi mất gần nửa năm để tìm ra nguyên nhân và cách khắc phục giá thể trồng do không biết hỏi ai, hỏi ở đâu...", anh Trung nhớ lại.
Trồng vani không đơn giản bởi việc chăm sóc nó không giống bất cứ loài cây nào. Ảnh: Nông Thôn Việt.
Sau khi tìm được giá thể phù hợp, anh tiếp tục quan sát từng giai đoạn phát triển và thử nghiệm để biết nhu cầu ánh sáng, nước, dinh dưỡng, độ ẩm của cây. Anh Trung phải mất thêm 2 năm chờ đợi, những trụ vani mới xanh tốt, khỏe mạnh. Không phụ lòng người, tới năm 2018, những bông hoa vani đầu tiên xuất hiện. Anh Trung vô cùng vui mừng, vì công sức bỏ ra trong 3 năm ròng rã đã có tia hy vọng.
Khi các cây vani khỏe mạnh và ra hoa, anh Trung quyết định nghỉ việc ở cơ quan, mạnh dạn dùng số tiền tích góp được đi thuê mảnh đất 3.000m2 để mở trang trại tại thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
“Vani thích hợp trồng ở vùng nhiệt đới, có nắng nhưng không quá nóng, có bóng mát bên trên. Điều kiện thời tiết, khí hậu ở Bình Dương rất lý tưởng cho vani phát triển”, anh Trung chia sẻ với Dân Việt.
Anh cho biết: “Vani tính ra tiền Việt có giá bán trên thị trường dao động từ 15 - 20 triệu đồng/kg tương đương 500 trái, tính ra mỗi trái vani nhỏ bằng đầu đũa có giá khoảng 30.000 đồng”.
Theo anh Trung, trồng vani là một công việc không đơn giản bởi việc chăm sóc nó không giống bất cứ loài cây nào.
Khoảng 4-8 tuần lễ sau khi cây trồng bắt đầu ra rễ phải thường xuyên theo dõi để giúp cây bám chắc vào trụ cột. Khi cây đạt độ cao khoảng 1,5m thì ngắt đọt cho cây đâm chồi và nhẹ nhàng uốn cho nó bò lên giàn ngang bắc giữa các trụ.
Anh Trung và người làm cùng ở trang trại phải đi thụ phấn từng bông vani. Ảnh: Nông Thôn Việt.
Từ cây giống dài chừng 2 gang tay, khoảng 2 năm sau chúng mới bắt đầu cho hoa. Một bông hoa nở, bên trong có 2 nhánh, 1 đực, 1 cái và 1 nhụy. Người trồng phải dùng tay lồng 2 nhánh vào nhau, sau đó đưa vào nhụy.
Hoa vani chỉ nở đúng 1 ngày trong năm. Nếu ngày hoa nở mà không thụ phấn kịp, đến chiều, hoa tự xếp cánh, 1 năm sau hoa mới nở lại. Do đó, thời điểm hoa nở, cần rất nhiều nhân công để làm việc. Những cây vani được thụ phấn bằng tay đến khi trái chín phải mất tới 9 tháng.
Trái vani tươi. Ảnh: Nông Thôn Việt.
Trái chín được hái và tiếp tục được xử lý bằng một tiến trình lên men đặc biệt. Trước tiên, trái được để héo trong 24 giờ rồi đem phơi khô cho đến khi ngả sang màu nâu đậm. Sau đó, quả được đắp mền làm “đổ mồ hôi” trong khoảng 8-12 ngày, rồi đưa ra chỗ thoáng cho bốc hơi nhằm làm tăng nồng độ chất vani, chất căn bản làm nên mùi thơm.
Quá trình đem phơi nắng rồi ủ kín ban đêm kéo dài từ 2-3 tháng cho đến khi hạt vani chuyển sang màu nâu đen và giảm đến 80% trọng lượng ban đầu.
Trong năm 2020, anh Trung thu hoạch được 50kg trái vani tươi và sau quá trình xử lý cho 10kg trái vani khô. Trên thị trường, giá bán vani khô dao động từ 10 triệu đồng - 20 triệu đồng/kg.
Trái vani khô.
Anh Trung cho biết, chi phí đầu tư cho 1.000m2 trang trại trồng vani khoảng 300 triệu đồng. Sau 3 năm, nếu đảm bảo quy trình chăm sóc, mỗi trang trại có thể cho thu hoạch 150kg trái vani tươi/năm, sau quá trình lên men sẽ có 30kg vani thành phẩm.
"Tôi rất sẵn lòng được chia sẻ cách trồng giống cây giá trị này tới bà con nông dân. Tuy nhiên, tôi không muốn chia sẻ một cách ồ ạt mà muốn gắn bó, cùng bà con làm nông nghiệp bền vững, hiệu quả. Người dân Việt Nam rất kiên trì, chịu khó, chúng ta lại có sẵn nhiều lợi thế tự nhiên để có thể phát triển giống cây này tại Việt Nam", anh Trung chia sẻ.
Cùng với việc chia sẻ mô hình với bà con nông dân, anh Trung còn tiếp tục học hỏi, nghiên cứu tài liệu để thử nghiệm việc chế biến sâu quả vani. Sau không biết bao nhiêu lần thất bại, anh Trần Minh Trung vẫn quyết tâm đi theo con đường khởi nghiệp nông nghiệp và mong muốn đưa vani Việt Nam vươn mình ra thế giới.
Minh Hoa (t/h)
