Armenia, Azerbaijan cam kết chấm dứt xung đột “mãi mãi”

Armenia và Azerbaijan đã cam kết hướng tới một nền hòa bình lâu dài sau nhiều thập kỷ xung đột, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết hôm 8/8 khi ông tiếp đón các nhà lãnh đạo của hai quốc gia vùng Nam Kavkaz trong một sự kiện ký kết tại Nhà Trắng.

Armenia và Azerbaijan đã có nhiều thập kỷ bất đồng về biên giới và quy chế của các vùng dân tộc thiểu số trong lãnh thổ của nhau.

Hai quốc gia đã hai lần giao tranh vì khu vực Nagorno-Karabakh. Vào năm 2023, Azerbaijan đã giành lại khu vực này từ lực lượng Armenia thông qua một chiến dịch quân sự chớp nhoáng, khiến hơn 100.000 người Armenia di tản.

Tại Nhà Trắng hôm 8/8, dưới sự chứng kiến của ông Trump, Thủ tướng Armenia Nikol Pashinian và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã ký kết một tuyên bố chính trị – bước đầu tiên hướng tới một thỏa thuận hòa bình.

Sau đó, hai nhà lãnh đạo ngồi hai bên ông Trump cũng đã ký các thỏa thuận với Mỹ để cùng nhau theo đuổi các cơ hội kinh tế.

"Armenia và Azerbaijan cam kết chấm dứt mọi cuộc chiến mãi mãi, mở cửa thương mại, du lịch và quan hệ ngoại giao, đồng thời tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau", ông Trump phát biểu tại sự kiện.

Ông Trump nhấn mạnh rằng hai lãnh đạo sẽ xây dựng một "mối quan hệ tuyệt vời", nhưng nếu lại xảy ra xung đột, "họ sẽ gọi cho tôi và chúng tôi sẽ giải quyết ổn thỏa".

Tổng thống Mỹ cũng cho biết ông sẽ dỡ bỏ các hạn chế hợp tác quân sự với Azerbaijan, một động thái mà ông Aliyev cho biết ông rất biết ơn. Các hạn chế đã được áp đặt đối với Azerbaijan vào năm 1992.

"Chúng ta sẽ bước sang trang mới của sự bế tắc, đối đầu và đổ máu, đồng thời mang lại một tương lai tươi sáng và an toàn cho con cháu chúng ta. Tôi rất vui mừng vì hôm nay chúng ta đang viết nên trang sử mới vĩ đại", ông Aliyev phát biểu tại lễ ký kết.

"Hôm nay, chúng ta đã đạt được một cột mốc quan trọng trong quan hệ Armenia và Azerbaijan bằng cách đặt nền móng để viết nên một câu chuyện tốt đẹp hơn câu chuyện chúng ta đã có trong quá khứ", ông Pashinian nói thêm.

Tuy nhiên, những điều khoản chi tiết và tính ràng buộc của văn bản đã ký giữa hai quốc gia đối địch lâu năm vẫn chưa rõ ràng.

Ông Laurence Broers, nghiên cứu viên cộng tác tại Chatham House, một viện nghiên cứu ở London, cho biết cần có thêm thông tin trước khi thỏa thuận này có thể được ca ngợi là một bước đột phá lớn.

"Nhìn chung, chúng ta vẫn còn rất nhiều câu hỏi chưa được giải đáp", ông Broers nói trong một văn bản trả lời yêu cầu bình luận từ đài RFE/RL.

"Rõ ràng chưa có thỏa thuận hòa bình nào được ký kết: Chỉ có một cam kết ký kết một thỏa thuận đã được hoàn tất", ông Broers, chuyên gia về xung đột, hòa bình và quản trị ở Nam Kavkaz, cho biết.

Đáng chú ý, các thỏa thuận kinh tế mà lãnh đạo hai nước này đã ký với Mỹ có thể mở đường cho việc mở lại hành lang giao thông chiến lược xuyên Nam Kavkaz vốn đã bị đóng cửa từ đầu những năm 1990.

Các thỏa thuận này trao cho Mỹ quyền phát triển hành lang – sẽ chạy qua lãnh thổ phía Nam Armenia – với tên gọi Tuyến đường Trump vì Hòa bình và Thịnh vượng Quốc tế (TRIPP).

Hành lang này sẽ nối Azerbaijan với vùng đất Nakhchivan, bị ngăn cách với phần còn lại của đất nước bởi một nhánh lãnh thổ Armenia rộng 32 km, và cuối cùng sẽ bao gồm một tuyến đường sắt, đường ống dẫn dầu khí và cáp quang, cho phép vận chuyển hàng hóa và hành khách.

Armenia, quốc gia không giáp biển do bị bao bọc bởi Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ, đã khẳng định bất kỳ tuyến đường trung chuyển nào cũng phải là một phần của quá trình tháo gỡ rào cản khu vực rộng lớn hơn và phải tôn trọng chủ quyền, quyền tài phán và toàn vẹn lãnh thổ của Armenia.

"Trong những ngày tới, chúng ta sẽ có thêm thông tin về con đường hoặc hành lang đó. Liệu nó có còn là hành lang mà Azerbaijan vẫn khăng khăng theo đuổi không? Các quy tắc và quy định sẽ như thế nào? Biên giới sẽ được mở ra như thế nào? Những vấn đề này đã được giải quyết chưa?", bà Konul de Moor, chuyên gia tư vấn brrg Nam Kavkaz tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG), cho biết.

Minh Đức (Theo RFE/RL, Hurriyet Daily News)