Các nhà lãnh đạo châu Âu đã hy vọng Tổng thống Donald Trump sẽ đưa ra một lời hứa rõ ràng về cam kết an ninh chung với NATO trong chuyến thăm Brussels hôm 26/5, sau khi những tuyên bố trước đó của nhà lãnh đạo này đã khiến liên minh quân sự lớn nhất phương Tây cảm thấy lo ngại. Tuy nhiên ông cuối cùng đã không đáp ứng niềm mong mỏi của tất cả.
Trong bài diễn văn khai mạc trụ sở mới của NATO, Tổng thống Trump tiếp tục chỉ trích đồng minh của Mỹ đã không cam kết đủ ngân sách quốc phòng cho hiệp ước phòng thủ chung, tiếp tục xoáy sâu vào căng thẳng nội bộ phương Tây vốn đã âm ỉ kể từ khi ông nhậm chức.
Bài phát biểu của Tổng thống Trump đã đánh tan mọi kỳ vọng của NATO.
"Điều này không công bằng đối với người dân và những người đóng thuế của nước Mỹ", ông Trump nói trong bài phát biểu. "Nhiều quốc gia nợ rất nhiều tiền từ những năm trước và chẳng trả đồng nào trong suốt thời gian qua", nhà lãnh đạo Mỹ nhấn mạnh.
Hiện tại, chỉ có 5 trong số 28 thành viên của NATO bao gồm Mỹ, Vương quốc Anh, Ba Lan, Estonia và Hy Lạp - đáp ứng được tiêu chuẩn của liên minh về chi tiêu 2% GDP cho quốc phòng.
Đây là một rào cản trong quan hệ giữa Mỹ và NATO trong nhiều thập kỷ, nhưng mọi thứ chỉ trở nên nghiêm trọng khi Tổng thống Trump bắt đầu tập trung vào vấn đề tài chính liên minh nhiều hơn so với các lãnh đạo tiền nhiệm.
Không chỉ đặt ra câu hỏi về tương lai mong manh của NATO, giới lãnh đạo châu Âu còn đau đầu về những lời khen ngợi công khai Nga - đối thủ địa chính trị lớn nhất của phương Tây trong chiến dịch tranh cử tổng thống của nhà tỷ phú.
Người đứng đầu Washington nói: "Chúng ta nên thừa nhận rằng với những khoản nợ quá hạn và các mối đe dọa ngày càng tăng, thậm chí 2% GDP không đủ để thu hẹp khoảng cách hiện đại hóa và tăng quy mô các lực lượng”.
Trong một tín hiệu đáng ngại khác, Tổng thống Trump đã từ chối khẳng định lại giá trị điều khoản bảo vệ tập thể của NATO ở Điều 5, vốn được coi là kim chỉ nam cho sự thống nhất của NATO kể từ khi liên minh này thành lập vào năm 1949.
Tâm trạng của các nhà lãnh đạo NATO không mấy vui vẻ sau cuộc gặp với đồng minh Mỹ.
Nội dung điều khoản nói rằng tất cả các thành viên NATO sẽ có nghĩa vụ hỗ trợ cho bất kỳ thành viên nào bị tấn công từ kẻ thù bên ngoài.
Trong khi đề cập đến mối đe dọa khủng bố, Tổng thống Trump cũng từ chối việc gây sức ép lên Nga để làm dịu đi sự lo ngại của các đồng minh, trong lúc Moscow đang thể hiện ưu thế của mình ở nhiều điểm nóng.
Các chuyên gia và cựu quan chức Mỹ đã cảm thấy choáng váng khi cho đến hiện tại mọi cáo buộc về Nga không làm lung lay lập trường của ông chủ Nhà Trắng.
Jorge Benitez, một chuyên gia về NATO tại Hội đồng Đại Tây Dương, nói rằng "hành động của Tổng thống Trump tại cuộc họp của NATO là một thắng lợi quyết định đối với Tổng thống Putin".
“Nó làm gia tăng nhiều nghi ngờ, lo ngại về mối quan tâm từ các đồng minh của nước Mỹ”, Benitez chia sẻ với Foreign Policy.
"Mỗi Tổng thống Mỹ kể từ thời Truman đều cam kết ủng hộ Điều 5 - rằng Mỹ sẽ bảo vệ châu Âu. Nhưng Trump đã không làm vậy trong ngày hôm nay", cựu đại sứ Mỹ tại NATO Nicholas Burns viết trên Twitter.
Tổng thống Trump đã tỏ ra rất nghiêm túc với Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg và các nhà lãnh đạo khác về việc cần thiết phải tăng cường chi tiêu cho quốc phòng.
Trong khi đó sự từ chối cam kết của ông đã một lần nữa khiến các đồng minh Mỹ sống trong sợ hãi đặc biệt là các quốc gia vùng Baltic, những nước đang lo lắng trước sự tập trung quân sự áp đảo của Nga.
Khoảnh khắc Tổng thống Trump vượt lên phía vị trí trung tâm để chụp ảnh.
Bầu không khí khác thường cũng bao trùm buổi tiếp đón Tổng thống Mỹ của các nhà lãnh đạo châu Âu. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron dường như đã tỏ vẻ ngại ngần trong việc đón nhận cái bắt tay từ ông Trump.
Trong một khoảnh khắc được truyền thông ghi lại, Tổng thống Trump dường như đã đẩy Thủ tướng Montenegro Dusko Markovic xuống phía sau để đứng lên phía trung tâm vị trí chụp ảnh.
Montenegro đã dồn nhiều tâm huyết cho mục tiêu trở thành thành viên NATO và dự kiến chính thức gia nhập liên minh quân sự này vào tháng tới. Tuy nhiên động thái trên vấp phải sự phản đối gay gắt từ phía Nga.
Sau bài phát biểu làm gia tăng thêm căng thẳng với các đối tác châu Âu, Tổng thống Trump và các nhà lãnh đạo NATO cùng nhau chụp ảnh kỷ niệm trên sân khấu. Trong khi các nhà lãnh đạo cùng trò chuyện với nhau, đã không có nhà lãnh đạo NATO nào lại gần Tổng thống Mỹ.
Mọi kỳ vọng của châu Âu trước thềm cuộc gặp đã tan biến, khoảng cách giữa hai bờ Đại Tây Dương dường như lại càng thêm nối dài.
Đọc thêm>>> 'Kẻ phản bội' quyết định đào tẩu ngăn không để Đài Loan có hạt nhân
Quốc Vinh
