Các chiến đấu cơ Su-35 có thể là mục tiêu mua sắm lâu dài của Iran. Ảnh: Topwar.ru.
Chỉ dựa và hệ thống phòng không là không đủ
Theo báo Nga Topwar.ru, trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày vừa qua, hệ thống phòng không Iran – dù được triển khai rộng khắp – vẫn không ngăn được máy bay Israel xâm nhập và tấn công các mục tiêu chiến lược.
Báo Nga đánh giá phòng không Iran vẫn chủ yếu là “phòng tuyến cự ly gần”, phụ thuộc vào các radar đã cũ và dễ bị vô hiệu hóa. Thực tế, Israel sử dụng máy bay F-35I mang vũ khí tầm xa như AGM-158 để tấn công từ khoảng cách ngoài tầm với của phần lớn tổ hợp phòng không Iran.
Ngay cả các hệ thống S-300PMU2 mà Iran mua của Nga vào năm 2016 , vốn được xem là một trong những vũ khí phòng không chủ lực, cũng tỏ ra kém hiệu quả do các đợt tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) vào radar điều khiển hỏa lực. Khi radar ngừng hoạt động, hệ thống phòng không gần như không còn tác dụng.
Tình trạng này khiến không phận Iran trở thành "sân chơi" cho máy bay Israel, theo Topwar.ru. Lực lượng không quân Iran gần như không tham chiến do không đủ năng lực đọ sức trên không.
Không quân lỗi thời
Iran hiện sở hữu các chiến đấu cơ F-14, F-4 và MiG-29 cũ kỹ, phần lớn từ thập niên 1970–1980. Các phi đội này vừa thiếu hiện đại hóa, vừa khan hiếm phụ tùng thay thế, nên không thể cất cánh trong tình huống khẩn cấp.
Dù Tehran đã mua một số tiêm kích Su-35 từ Nga, nhưng đến nay mới nhận được khoảng 4 chiếc. Con số này không đủ để tạo sức răn đe, chưa kể phi công Iran vẫn chưa có kinh nghiệm vận hành hiệu quả loại máy bay hiện đại này, báo Nga nhận định. Một phi đội máy bay tiêu chuẩn cần ít nhất 20–24 chiếc.
Trong bối cảnh Nga đang tập trung sản xuất Su-35 cho nhu cầu nội địa và xung đột ở Ukraine, khả năng Iran nhận thêm máy bay trong tương lai gần là rất hạn chế.
Lựa chọn tình thế
Chiến đấu cơ J-10C trong biên chế không quân Pakistan. Ảnh: Không quân Pakistan.
Để bù đắp thiếu hụt, Iran có thể quan tâm đến dòng máy bay J-10C do Trung Quốc sản xuất, có giá thấp hơn Su-35. Cuối tháng 6, Bộ trưởng Quốc phòng Iran Aziz Nasirzade cùng phái đoàn quân sự đã đến Trung Quốc, được cho là để bàn thảo việc mua J-10C.
J-10C thực tế đã chứng minh năng lực trong cuộc xung đột ngắn ngày giữa Pakistan và Ấn Độ vào tháng 5/2025. Các chiến đấu cơ J-10C của Pakistan, được cho là trang bị tên lửa đối không tầm xa PL-15, khiến Ấn Độ chịu một số tổn thất nhất định.
J-10C có thể đối đầu sòng phẳng với mẫu chiến đấu cơ F-16 hiện có trong biên chế không quân Israel. Điểm yếu lớn nhất của J-10C là tầm hoạt động ngắn – chỉ khoảng 800–1.200 km nếu không mang theo hoặc có mang bình nhiên liệu phụ. Với Iran, quốc gia có lãnh thổ rộng lớn và cần đánh chặn từ xa, điều này là một hạn chế, báo Nga nhận định.
Su-35 vẫn là lựa chọn ưu tiên
So với J-10C, tiêm kích Su-35 có lợi thế rõ rệt về tầm bay (tới 3.600 km), khả năng mang vũ khí (8 tấn) và tầm phát hiện mục tiêu (trên 300 km). Với 12 giá treo, Su-35 có thể mang nhiều loại tên lửa khác nhau cùng lúc – từ tên lửa không đối không tầm ngắn R-73 đến tên lửa tầm xa R-37M.
Theo báo Nga, một chiếc Su-35 có năng lực tác chiến tương đương 2-3 chiếc J-10C. Radar và hệ thống tác chiến điện tử của Su-35 đã được chứng minh hiệu quả trong cuộc xung đột ở Ukraine.
Iran cần cả hai
Không có chiến đấu cơ hiện đại khiến Iran mất đi một thành phần quan trọng trong mạng lưới phòng không. Ảnh minh họa tổ hợp phòng không S-300 của Iran. Nguồn: AFP.
Theo Topwar.ru, trong bối cảnh thiếu lựa chọn, Iran có thể theo đuổi chiến lược kết hợp: bổ sung thêm Su-35 về lâu dài và ưu tiên trang bị ngay J-10C để giải quyết vấn đề ngắn hạn.
Dù J-10C không phải lựa chọn lý tưởng trong tác chiến tầm xa, mẫu máy bay này vẫn đủ sức đánh chặn các chiến đấu cơ Israel ở cự ly trung bình nếu được triển khai hiệu quả. Đặc biệt, với giá thành rẻ hơn và thời gian giao hàng ngắn hơn, Trung Quốc có thể trở thành đối tác quân sự quan trọng đối với Iran trong giai đoạn chuyển tiếp.
Báo Nga nhận định, "Iran không thể chỉ dựa vào phòng không; để bảo vệ không phận, họ cần cả radar hiện đại, tiêm kích đủ sức đánh chặn từ xa và tổ hợp phòng không hỗ trợ". Cuộc xung đột vừa qua cho thấy ba trụ cột này của Iran đều yếu, và để tránh lặp lại kịch bản bị động, Tehran cần bổ sung gấp các máy bay chiến đấu thế hệ mới.
Đăng Nguyễn - Topwar.ru
