Ông Lê Văn Phú - người từng làm chấn động dư luận cách đây 3 năm khi tuyên bố đang sở hữu một đồng xu có giá trị lên đến 16 triệu USD - thường xuyên gọi điện cho tôi để báo những tin vui xung quanh việc có một số tổ chức nước ngoài đã công nhận giá trị "báu vật" của ông. Giờ đây điều làm tôi ngạc nhiên không phải là giá trị "khổng lồ" của đồng xu này mà là sự bền bỉ của người đàn ông đã dành cả cuộc đời cho cổ vật.
Đồng xu kỳ lạ
Đồng xu đặc biệt đó được gói đơn giản trong một mảnh linon nhét sâu trong ngăn của chiếc tủ ly lổn nhổn những tượng, bình... Giải thích cho sự lộn xộn của mình, ông Phú cười thoải mái: "Tôi cái gì cũng đơn giản, tuềnh toàng. Mấy trăm cổ vật quý của tôi đều được cất trong căn phòng này cả. Chẳng có cái két sắt nào mà có bao giờ mất trộm đâu". Nhìn quanh tôi thấy hoành phi, câu đối, thạp đồng được dựng ngổn ngang ở lan can còn chiếc tủ kính nhỏ trong phòng thì để bừa bãi khá nhiều lọ, bình, bát, thìa cũ kỹ.
Hai mặt của đồng xu
Xòe bàn tay thô ráp, ông Phú từ từ cho tôi nhìn thấy một đồng xu nhỏ có đường kính khoảng 2 cm có màu đồng đã sỉn. Tôi cầm lên tay thì thấy rất mỏng và nhẹ. Một mặt của đồng xu in nổi hình ông Ulysses Grant - Vị tổng thống thứ 18 (1869 - 1877) của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Mặt còn lại đúc nổi danh hiệu Mỹ và những dòng chữ đã bị nhòe và mờ ít nhiều. Tạm dịch là: "Trung úy trong cuộc chiến tranh với Mexico, thăng chức từ Đại úy lên Tổng chỉ huy lực lượng liên minh, nổi bật trong cuộc nội chiến, người trầm lặng của Appomattox". Dưới cùng là dòng chữ: "Chấp nhận vô điều kiện". Đồng tiền không thấy đề mệnh giá là bao nhiêu.
Đi tìm giá trị vật báu
Theo như ông Phú cho biết thì đây là một cổ vật trong bộ sưu tầm của các cụ thân sinh ra ông để lại cho con cháu. Ông kể: "Từ thời Pháp thuộc, ông bà nội của tôi là Lê Văn Thơ và Phạm Thị Đức đã là những thương gia, có cơ sở sản xuất bánh kẹo bán buôn, bán lẻ và kinh doanh bách hóa tại thị xã Quảng Yên, thuộc khu Hồng Quảng (nay là phố Lê Lợi, thị trấn Quảng Yên, huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Ninh).
Kho đồ cổ của ông Phú
Là những người ham mê cổ vật, lại có điều kiện kinh tế khá giả, nên các cụ rất thích sưu tầm những vật quý hiếm trong thiên hạ. Trong số những đồng xu, đồng trinh căng, bạc hào, bạc xòe... mà tôi thấy rất lạ thì có đồng tiền cổ mà các bạn vừa xem. Phát hiện ra đồng tiền lạ, thấy nhiều khả năng đây là đồng tiền quý hiếm có giá trị lớn, tôi đã làm đơn đề nghị chính quyền địa phương xác nhận quyền sở hữu đồng tiền cổ đó cho tôi. Lá đơn UBND xã Yên Giang ký, đóng dấu và được phòng công chứng số 1 tỉnh Quảng Ninh chứng thực".
Nhờ chính quyền chứng nhận xong quyền sở hữu, ông Phú tiếp tục lên lịch trình đi xác định giá trị của đồng tiền lạ. Bằng nhiều mối quan hệ khác nhau, ông Phú đã gửi thông tin và hình ảnh về đồng xu cho môt nhà sưu tầm tem ở Mỹ có địa chỉ in trên Tạp chí Tem Việt Nam để nhờ tìm hiểu nội dung và giá trị của cổ vật này.
Hai mặt của đồng xu và bằng chứng nhận của Đại sứ quán Mỹ
Đúng một tháng sau, ông Phú bất ngờ nhận được lá thư hồi âm của nhà sưu tầm tem Ah Shaw ở 91 đường Baxter, Williams Town, Massachusetts, 01267, USA. Trong thư, ông Ah Shaw cung cấp cho ông Phú một vài thông tin về cuộc chiến tranh Mexico (1846 - 1848): "Đó cuộc chiến tranh xung đột giữa Mexico và Mỹ. Mexico phải xin hòa bình...
Với Hiệp ước Guadelope Hidalgo, Mexico đòi hỏi phần đất Texas phía Bắc sông Rio Gamde và nhượng nam Mexico và Califonia cho Mỹ với số tiền 15 triệu usd. Việc sửa đổi biên giới giữa hai nước được hoàn tất bằng Hiệp định mua Garden vào năm 1853...". Theo như lập luận của nhà nghiên cứu này thì đồng xu mà ông Phú sở hữu chính là vật tín chấp mà Mỹ trả cho Mexico để đổi lấy phần đất phía Nam Mexico và Califonia. Ông Phú cười hồ hởi mà rằng: "Nếu cứ từ đó mà suy ra thì đồng tiền cổ của tôi phải có giá trị là...15 triệu usd (tương đương hơn 300 tỉ VND tại thời điểm thực hiện bài viết này)".
Chưa dừng lại ở đó, ông Phú kể tiếp: "Sau khi câu chuyện về đồng tiền cổ của tôi được anh Đặng Vương Hưng viết trên báo Văn nghệ Công an tháng 5/2004 thì 3 tháng sau, nhà báo Hồng Sơn có bài viết "Vụ án về những tài khoản bê bối trong Ngân hàng Riggs" đăng trên báo An ninh thế giới ngày 12/8/2004. Trong bài anh Sơn viết: "Riggs vào năm 1847 đã cho Chính phủ Mỹ vay 16 triệu USD trong cuộc chiến chống lại Mexico". Tôi đã nhờ anh Đặng Vương Hưng trao đổi kỹ với anh Hồng Sơn ở bên Mỹ để khẳng định chắc chắn lại thông tin này là đúng. Như vậy, đồng tiền cổ của tôi là vật tín chấp mà Mỹ trả cho Mexico cũng sẽ có giá trị là 16 triệu đô usd chứ không phải là 15 triệu usd la nữa".
Chưa có kết luận cuối cùng
Ông Phú cho biết thêm: "Qua sự giúp đỡ tìm tòi tài liệu của nhiều nhà nghiên cứu, nhà báo và bạn bè trong giới cổ vật, tôi được biết thêm một số những thông tin quý giá liên quan đến đồng tiền cổ của mình. Tôi được biết vào những năm 1860 - 1870, Chính phủ Mỹ đã phải vay khá nhiều tiền để chi phí trong các cuộc nội chiến... ngân hàng lo ngại mức dự trữ vàng trong kho bị hao hụt nhiều. Họ rất lo sợ nếu miền Nam giành chiến thắng thì phần vay có thể bị mất trắng. Vì thế, để đối phó với sự suy thoái, Bộ trưởng Bộ Ngân khố Mỹ hồi đó là ông Salomon Chase đã phải cho phát hành thêm nhiều tiền giấy và tiền kim loại hòng đưa nền kinh tế nước này thoát khỏi chế độ kim bản vị (được bảo đảm bằng vàng). Phải chăng, đồng tiền cổ mà tôi đang sở hữu chính là một trong những bảo chứng thanh toán của nước Mỹ thời đó?
Để củng cố niềm tin cho mình, ông Phú đã khăn gói đi hỏi bạn bè khắp nơi về những thông tin liên quan đến đồng xu kỳ lạ và cuộc chiến giữa Mexico với Mỹ. Một người bạn ở báo Sài Gòn Giải Phóng cho ông biết, năm 1861, Sở Đúc tiền New Orleans bị kiểm soát bởi các bang ly khai với Hoa Kỳ để gây cuộc nội chiến Bắc - Nam vào những năm 60 của thế kỷ XIX nhưng không có dự trữ các loại kim loại quý. Phe kiểm soát miền Nam liền cho đúc một số tiền xu để chu cấp cho cuộc nội chiến. Có rất ít tiền xu được Liên minh ly khai bí mật đúc trong thời gian này. Và chúng chỉ được công chúng biết đến khi bất ngờ xuất hiện trong một vài bộ sưu tập cá nhân ít ỏi khi cuộc nội chiến kết thúc.
Đầu tháng 3/2004, ông Phú lại đọc được thông tin trên báo chí nói về việc vừa tìm được đồng bạc cực hiếm và là đồng xu nổi tiếng nhất bị trộm trong một cái hộp đựng nhiều đồng xu. Người ta phát hiện một quản thủ thư viện ở bang Maine, được một người bạn giao làm vật tín chấp để vay tiền.
Trong lịch sử tiền tệ Mỹ, chỉ có hai đồng USD bằng bạc in năm 1866 là không có dòng chữ In God We Trust. Đồng xu này trị giá ít nhất 1 triệu USD, nổi tiếng nhờ liên quan đến một vụ cướp có vũ trang trong nhà một gia đình danh tiếng ở Florida năm 1967. Ông Phú vui vẻ khẳng định: "Cạnh mẩu tin trên, tờ báo đó còn in hình đồng xu làm bằng chứng. Đồng xu đó trông rất giống với đồng tiền cổ tôi đang sở hữu. Chính vì thế tôi tin rằng đồng tiền của mình là báu vật hiếm hoi và có giá trị hàng trăm tỉ đồng".
Phác họa trận đánh Veracruz nổi tiếng trong chiến tranh Mỹ - Mêxicô.
Thấy tôi cứ mãi băn khoăn và lo lắng về sự an toàn của "bảo vật", ông Phú "động viên": "Báo chí viết lên ai cũng biết đồng tiền cổ này là vật sở hữu của ông Lê Văn Phú ở Chợ Rừng, nếu có lấy trộm thì cũng không bán ở đâu được vì sẽ bị phát hiện ngay là đồ ăn cắp". Hiện ông dị nhân Chợ Rừng này vẫn miệt mài đi về Hà Nội - Quảng Ninh để nhờ những người bạn tin cậy, có kiến thức giúp đỡ xác định giá trị thực của đồng tiền. Tôi nghĩ điều đó là cần thiết vì tất cả những thông tin mà ông Phú có được vẫn chỉ là những tìm hiểu cá nhân, những sự xâu chuỗi logic mà chưa có một văn bản chính thức của một cơ quan có thẩm quyền nào xác định giá trị đích thực của "báu vật triệu đô".
Trong tiền tệ của nước Mỹ, chỉ có 4 vị tổng thống được vinh dự in chân dung lên những đồng USD phổ biến là: George Washington, Andrew Jackson, Abraham Lincoln và Ulysses S.Grant. Ngoài ra còn có 4 vị tổng thống được in chân dung lên các đồng tiền có mệnh giá cao như 5.000 USD, 1.000 USD nhưng ít được phổ biến là: James Madison, Grover Cleveland, William McKinley và Woodrow Wilson.
Riêng với loại tiền xu, những vị tổng thống được in hình là: Abraham Lincoln (1 cent), Thomas Jefferson (5 cent), Franklin Roosevelt (10 cent), George Washington (25 cent) và John F.Kennedy (50 cent). Ngoài ra, đồng xu 5 cent thì không in hình tổng thống nào mà in hình ảnh di sản kiến trúc cổ Monticello, công trình được xây dựng theo bản vẽ của Tổng thống Thomas Jefferson.
Đồng tiền cổ của ông Phú không nằm trong số các loại tiền trên.
Trần Nguyễn
