Bí ẩn nghi lễ thời đồ đồng cách đây 4.500 năm

Phát hiện "đánh đố" các nhà nghiên cứu

Một nhóm các nhà khảo cổ do giáo sư Colin Renfrew đến từ trường đại học Cambridge (Anh) đã khai quật được một kho báu những đồ tạo tác thời đại đồ đồng. Nhóm khảo cổ đã rất vui mừng bởi phát hiện này sẽ giúp họ làm sáng tỏ mọi điều về một thời kỳ còn ẩn chứa nhiều bí mật. Ai cũng biết, thời đại đồ đồng là một thời kỳ đạt đến trình độ luyện kim tiên tiến bao gồm các kỹ thuật nấu chảy đồng và thiếc từ các loại quặng lộ thiên sẵn có trong tự nhiên, sau đó trộn các kim loại này với nhau để tạo ra đồng đỏ hay còn gọi là đồng thiếc. Đây chính là bước quan trọng đưa loài người đạt đến bước nhảy vọt trong sự phát triển xã hội. Phát hiện của nhóm khảo cổ học người Anh là hàng ngàn bức tượng đã vỡ và điều khiến họ đau đầu hơn chính là không mảnh nào khớp với mảnh nào. Đây giống như một trò chơi ghép hình cổ xưa không lời giải dành cho giới khoa học.

Các mảnh ghép của tượng không khớp nhau

Hiện tại, các nhà nghiên cứu tin rằng, việc những bức tượng bí ẩn này đã được chế tác một cách khéo léo và bị cố tình đập vỡ là một nghi lễ của thời kỳ đồ đồng. Người ta cho rằng nghi lễ bí ẩn này đã diễn ra cách đây khoảng 4.500 năm trên đảo Aegean của Keros và được khai quật bởi dự án Cambridge - Keros. Các mảnh vỡ đã được chôn trong những hố nông khác nhau, nhóm khảo cổ đã rất vất vả để khai quật được số lượng lớn các mảnh vỡ này. Ban đầu, người ta đặt giả thiết hòn đảo này có thể là một địa điểm chôn cất cổ xưa đã bị bọn cướp phá hoại. Song sau nhiều thập kỷ nghiên cứu, một câu chuyện bất ngờ hơn đã được hé lộ. Giáo sư Renfrew nói: "Chúng tôi đã tìm hiểu rất kỹ về chất liệu của những hình nộm thời đồ đồng này, tất cả đều đúc từ đá cẩm thạch và tôi nhận ra rằng, hầu như tất cả những mảnh vỡ đều có vẻ rất cổ và chúng không phải là kết quả của những vụ cướp bóc. Chúng bị đập vỡ một cách cố ý trước khi chôn, một trong những nghi lễ đám tang của người dân vùng đảo Cycladic".

Qua nhiều nghiên cứu và tìm hiểu, cuối cùng, giáo sư Renfrew khẳng định, các mảnh vỡ này đã được chôn ở đó hơn 500 năm. Giáo sư Renfrew nói thêm: "Phát hiện kỳ lạ nhất là hầu như không có bất kỳ mảnh vỡ nào của 500 bức tượng và 2.500 chiếc lọ làm bằng đá cẩm thạch khớp với nhau. Đây là một phát hiện rất thú vị. Kết luận duy nhất mà chúng tôi có thể đưa ra là những vật liệu đặc biệt này đã bị vỡ trên những hòn đảo khác nhau và chỉ một mảnh của mỗi bức tượng, bát hay nồi đã được mang tới Keros bởi các thế hệ của cư dân đảo Cycladic". Giáo sư Renfrew còn phỏng đoán, những vật dụng này đã được sử dụng nhiều lần trong các nghi lễ trên đảo. Có thể chúng được mang theo trong đám rước giống như những hiện vật được rước trong các lễ diễu hành ngày nay ở các ngôi làng của Hy Lạp. Giáo sư Renfrew cho hay: "Sau khi bị đập vỡ, các bức tượng được ghép lại và có thể chúng đã được sơn đi sơn lại từ năm này qua năm khác".

Quá trình khai quật một khu vực lớn trên hòn đảo chỉ vài mét này cũng mang đến những phát hiện đáng ngạc nhiên về lĩnh vực xây dựng - những thứ dường như được xây cùng thời kỳ với kim tự tháp Ai Cập và bãi đá cổ Stonehenge nổi tiếng. Những mảnh vỡ tạo thành bộ sưu tập đồ đá cẩm thạch lớn nhất trong lịch sử về con người từ trước nay mà con người có được. Mỗi mảnh vỡ cho thấy, các bức tượng được khắc phác họa hình mặt mũi, chân tay rõ rệt. Các chuyên gia nhận định, những kiệt tác này được chế tác từ thời đại đồ đồng, có màu sơn tự nhiên.

Nghi lễ chôn cất người chết độc đáo

Khi một người qua đời, những con người sống trong thời đại đồ đồng cũng tổ chức một đám tang để đưa tiễn người đã khuất. Mặc dù nghi lễ của họ không rườm rà như con người hiện đại nhưng có lẽ, đám tang của họ là nghi lễ độc đáo nhất trong các thời kỳ thuộc giai đoạn phát triển của loài người. Họ chế tác các bức tượng bằng cẩm thạch một cách tỉ mỉ chỉ để… đập vỡ trong đám tang. Những bức tượng này có đầy đủ mặt, mũi, chân tay, thậm chí các ngón chân, ngón tay cũng được đục đẽo rõ ràng, cẩn thận. Mỗi bức tượng có một nét biểu cảm khác nhau mặc dù chúng không hề có mắt và mồm, bộ phận thể hiện rõ nhất cảm xúc của con người. Tuy nhiên, chỉ cần nhìn vào bức tượng, người ta có thể cảm nhận được nỗi buồn ẩn giấu sau khuôn mặt chỉ có chiếc mũi cao của chúng. Sau khi tượng được đập vỡ, người ta chỉ lấy một mảnh vỡ và mang theo đoàn đưa tiễn người chết đến Keros. Những mảnh vỡ này không chôn cùng người chết mà được chôn tại một nơi khá xa phần mộ và lý do tại sao người ta làm vậy vẫn là một bí ẩn.

Đảo Cycladic, Keros là nơi duy nhất hé lộ nghi lễ mai táng độc đáo thời đồ đồng

Giáo sư Renfrew nhận định: "Việc đập vỡ tượng có thể mang ý nghĩa cuộc sống đã kết thúc. Còn việc người ta nhặt một mảnh vỡ mang theo để chôn gần người chết ý chỉ người đã khuất sẽ có một cuộc sống mới, sẽ bắt đầu từ một phần của quá khứ và tạo nên một tương lai khác sau cái chết. Tuy nhiên, đó chỉ là một giả định, chưa có bằng chứng nào thuyết phục. Nhưng chắc chắn, nghi lễ chôn người chết và đập tượng là nghi lễ lớn nhất, quan trọng nhất của người tiền sử". Một giả thiết khác được đặt ra là việc đập vỡ tượng cẩm thạch có liên quan đến việc thờ một vị thần linh nào đó. Người ta cho rằng, thời gian đó, người thời đại đồ đồng chỉ tin vào thần Mặt trời - vị thần duy nhất ban cho họ ánh sáng và lửa. Màu đá cẩm thạch tượng trưng cho sự chói sáng của mặt trời, việc đập vỡ tượng mang ý nghĩa ánh mặt trời soi sáng khắp nơi và ban phúc lành cho những người đang sống.

Việc ghép các mảnh vỡ lại với nhau là một quá trình đòi hỏi nhiều thời gian và sự kiên nhẫn của các nhà khoa học. Đồng thời, họ cũng tiếp tục tìm kiếm các mảnh vỡ còn lại để tạo nên một bức tượng hoàn chỉnh. Các mảnh vỡ đã được tìm thấy có đầy đủ tay chân, mình, đầu nhưng không mảnh nào khớp với nhau. Trò chơi xếp hình này không biết đến bao giờ mới kết thúc nhưng các nhà nghiên cứu hy vọng, một ngày gần đây, họ sẽ tìm ra được đáp án của trò chơi bí ẩn này. Nơi mang lại nhiều hy vọng nhất cho họ chính là hòn đảo Aegean, Keros, nơi họ tìm thấy mảnh vỡ các ký hiệu kỳ lạ được khắc lên các bức tượng. Tại đây, người ta khai quật được rất nhiều mảnh vỡ rải rác khắp hòn đảo và các nhà khoa học tin rằng, còn rất nhiều các mảnh vỡ khác chưa được tìm thấy. Ngay khi giải mã được các bức tượng bằng cẩm thạch bí ẩn này, thời đại đồ đồng sẽ không còn là điều khó tiếp cận và xa vời nữa.

An Mai