Lại nhớ câu chuyện được cán bộ coi là “hết sức tiêu biểu” ở trung tâm. Chị tên là Trần Thị Duyên (tức Mơ), SN 1964, ở thôn Mơ Uông, xã Lệ B., huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang, dân tộc Sán Chỉ. 9 năm trước, bấy giờ đang 40 tuổi, chị cùng 4 đứa con trứng gà trứng vịt đen nhẻm bùn đất được “thu gom” vào đây, sau một đợt truy quét những người lang thang, ăn xin ở vỉa hè, làm ảnh hưởng đến mỹ quan và trật tự đô thị Hà Nội. Người ta hết sức ngạc nhiên, thấy chị mang theo 4 đứa con gồm: Trần Thị Thuật, 14 tuổi; Trần Văn Tường, 13 tuổi; rồi Trần Thị Luyến, 10 tuổi; Trần Thị Mùi, 3 tuổi.
Như con gà mẹ 40 tuổi, chị Mơ dắt theo một đàn gà con lơ ngơ, non tơ, lít nhít, đói khát. Ảnh chụp hồi ấy, gần 10 năm trước, để làm hồ sơ “nhập trung tâm”, thì gương mặt chị Mơ không phải là không duyên dáng, có chút nhan sắc, với tóc dài đen nhánh, với khăn mũ len nâu của mùa đông năm 2004. Sơn nữ dân tộc Sán Chỉ mà.
Vỉa hè nơi 4 đứa con của chị Mơ lần lượt ra đời. (Ảnh minh họa)
Chị bảo, con của chị tất tật lấy họ mẹ (họ Trần), bố của chúng thì mỗi đứa một ông. Các “ông” ấy hầu hết chị không nhớ mặt, toàn gặp ngoài bến tàu bến xe, có khi ngoài công viên… Đám trẻ, giờ có một cháu đi làm, hai cháu học tại trường làng gần Trung tâm bảo trợ xã hội 4, cả hai đều đạt học sinh giỏi, xinh xẻo, chăm ngoan khiến đồng chí Bằng, giám đốc hết sức cảm kích. Mỗi đứa mang một gương mặt, một nguồn gen của những ông bố “bí ẩn” kia.
Trò chuyện với chúng tôi, với chúng tôi, với gương mặt tuổi già của một người cả đời bị cuộc sống lang thang đày đọa, răng gẫy lởm chởm, tóc còn vài cái lưa thưa, chị Mơ thở dài: “Nằm ở xó nào đấy, con chuột nó chạy vào… chỗ bụng dưới của mình, thế là đẻ thôi mà”. Mấy đứa đầu, chị còn tự cắt rốn, để ở nơi hoang vu tội nghiệp lắm. Hỏi lũ trẻ, chúng chỉ nhớ: Cháu sinh ra, biết nhớ biết nghĩ thì đã thấy mình ở vỉa hè rồi. Không có “bố” nào qua lại hết.
Chị Mơ đỡ lời con: “Họ đến đem “chuột chạy vào bụng mình” rồi họ đi, có khi đêm tối mình còn không nhìn rõ mặt người đàn ông ấy nữa cơ mà”.
Chị Phan Thị Bích Ngọc, phó giám đốc Trung tâm, người sâu sát quản lý chăm sóc chị Mơ suốt bao năm, chỉ còn biết thở dài: Các cháu nhỏ nó kể, nó còn mấy đứa em nữa cơ. Lúc bé nó vẫn nhìn thấy, giờ đi đâu không rõ. Chắc những đứa trẻ đó đã được “chuyển đi”. Vậy là số lần sinh nở “vỉa hè bến xe” của người đàn bà tội nghiệp với các “giấc mơ” chuột chạy vào … bụng dưới này không dừng lại ở con số 4. Hy vọng, các cháu sẽ gặp cái kịch bản bớt đau khổ hơn, ấy là đang được làm con nuôi, được chăm sóc ở một gia đình tử tế nào khác.
Để độc giả có một cái nhìn đầy đủ và đa chiều hơn về thảm trạng người vô gia cư ở Hà Nội, nhóm phóng viên đã có cuộc trò chuyện chính thức với ông Lê Tuấn Hữu – giám đốc Sở Lao Động – Thương binh và xã hội Thành phố Hà Nội.
Nhiều người quyết tâm “vô gia cư” ở Hà Nội
- Thưa ông riêng nhóm từ thiện mang tên “Ấm” mà chúng tôi đi cùng, mỗi lượt đi đêm thăm hỏi người vô gia cư, đều đặn họ đã tặng 65 suất quà, mà số lượng người được giúp đỡ còn rất nhiều. Riêng số người xuất thân từ “vô gia cư” mà một trung tâm của quý Sở (đóng tại Ba Vì) đang chăm sóc đã là 346. Xin được hỏi, thời gian vừa qua, các đội trật tự xã hội (TTXH) của Hà Nội có đưa được nhiều người lang thang lên trung tâm để chăm sóc giúp đỡ không?
-Ông Lê Tuấn Hữu: Đối tượng của đội TTXH chỉ có người lang thang ăn xin thôi, tức là đội TTXH chỉ được phép thu gom những người này. Còn những đối tượng nằm ngủ ở bến tàu bến xe, chúng tôi cũng biết, nhưng họ không có biểu hiện gì là lang thang cả, họ chỉ ngồi đấy, như bà già ở Bách hóa Thanh Xuân (mà báo chí cũng viết nhiều – PV), bà ấy ngồi với cái cân để người ta đi qua cân thử trọng lượng của mình, bao nhiêu năm mà quận cũng… không biết xử lý ra sao. Vì bà ấy không làm gì để mình phải “thu gom” cả. Không tâm thần, không sai, mà chỉ ngồi ai đến bước lên cân thì cho bà tiền thôi. Rất nhiều những trường hợp như thế, không phải chúng tôi không biết, mà là không biết phải làm sao. Còn thì bảo là nếu họ ngồi ở chỗ nào gây mất cảnh quan đô thị, như Hồ Gươm chẳng hạn, thì lại là nhiệm vụ của TTXH quận Hoàn Kiếm, họ sẽ xử lý.
Những đứa trẻ coi vỉa hè là nhà của mình.
- Tóm lại thì hiện nay, ai lực lượng nào sẽ quản lý các đối tượng lang thang vô gia cư với cuộc sống nhếch nhác, vạ vật, lấm láp, bệnh tật cảu một “Hà Nội lầm than” như thế?
- Ông Lê Tuấn Hữu: Trên mạng có một nhóm thanh niên từ thiện với người vô gia cư, chúng tôi rất ủng hộ và trân trọng, vì sự chăm sóc này là cần thiết. Nhưng tại làm sao mà chúng ta không gom được những đối tượng này là như thế, vì chúng ta không đủ căn cứ để gom. Nhưng nếu là phường gom rồi rồi làm hồ sơ gửi lên thì chúng tôi nhận ngay. “Tuyên truyền” vận động lần 1, lần 2 không được thì thu gom lại. Câu hỏi đặt ra là: Tại sao ở xã, phường họ lại không làm việc đó? Nếu họ làm được, họ mời đội trật tự đến đưa người vô gia cư đi trung tâm, bất kể họ là người của địa phương nào cũng được, không cứ gì phải là người có hộ khẩu Hà Nội.
Khi thu gom họ xong, ban đầu chúng tôi đưa tất cả vào trung tâm 1 ở Đông Anh và trung tâm 2 ở Ứng Hòa. Họ được ở lại 1 tháng để cán bộ xác minh địa chỉ, quê quán ở đâu, sau đó báo người nhà đến nhận, đưa về. Sau 1 tháng không ai nhận thì chúng tôi chuyển lên Trung tâm bảo trợ xã hội 4 trên Bà Vì của Hà Nội. Tại đây, các cán bộ tiếp tục xác minh cho đến khi tìm được gia đình của người vô gia cư, còn không tìm được thì nuôi dưỡng ở đấy đến cuối đời. Chính sách thành phố là rõ ràng. Đối tượng cả ngành là thế nhưng trách nhiệm đầu tiên phải từ các đồng chí ở xã, phường.
Các đối tượng lang thang vô gia cư không vi phạm pháp luật mà chỉ làm mất cảnh quan đô thị và họ cứ vạ vật thế, khiến ta có cảm giác như thể xã hội này bỏ rơi họ. Nhưng bản thân họ, tôi không biết chắc như thế nào nhưng tôi thấy họ vẫn kiếm sống, vẫn sống được. Vận động họ về quê, họ không về đâu, họ bảo ở thành phố kiếm sống dễ hơn. Chúng tôi cũng đã phải tham mưu UBND thành phố ra văn bản hỗ trợ một số người vô gia cư có được áo ấm, rồi quà cáp trong dịp rét đậm, hại.
- Có phải vì muốn bám Hà Nội để kiếm sống vỉa hè, gâm cầu, góc chợ, nên họ đã ra vào các trung tâm bảo trợ xã hội nhiều lần?
- Ông Lê Tuấn Hữu: Có một số trường hợp vào rồi lại ra rất nhiều lần. Họ viết giấy hứa hẹn không đi lang thang vật vạ nữa. Gia đình cam đoan đón về rồi. Nhưng lần sau vẫn như thế, vẫn “tái phạm”.
- Vậy thì chúng ta phải làm gì để bớt đi những thảm cảnh người vô gia cư sống quá khổ sở, bị lạm dụng, bị truyền bệnh do kẻ xấu?
- Ông Lê Tuấn Hữu: Việc đầu tiên là chính các địa phương phải có trách nhiệm với họ, tạo công ăn việc làm cho họ hồi hương. Bởi có đi đâu đi nữa thì sau này họ vẫn phải về quê hương, họ đi kiếm sống vài năm thì về. Đấy là mấu chốt từ gốc. Việc tiếp theo, đối với Hà Nội hay các thành phố lớn khác, cần có kế hoạch xử lý vấn đề hợp tình hợp lý. Có những người cả nhà ra Thủ đô, chúng tôi chỉ đạo trước hết đảm bảo an ninh trật tự, sức khỏe cho họ. Các cháu thì có quyền được chăm sóc học hành. Thực tế, các quận huyện đã tổ chức các lớp học tình thương lồng ghép cho trẻ em thuộc đối tượng này, khá hiệu quả.
- Xin chân thành cảm ơn!
Theo Tri thức & Đời sống
