Những năm đầu thế kỷ 20 tại Berlin, báo chí Đức đã làm cho cả nước Đức và thế giới kinh ngạc khi đăng tải những tin tức về sự thông minh của một chú ngựa tên Hans của ông Wilhelm von Osten - một giáo viên dạy toán bậc trung học phổ thông.
Hans có tên đầy đủ là Clever Hans, thuộc giống ngựa Orlov Trotter (hay còn được gọi là Orlov) của Nga. Đây là dòng ngựa nổi tiếng với bước kiệu dài, tốc độ nhanh và sức bền tốt.
Tại Nga, Orlov là giống ngựa nổi tiếng nhất, bắt đầu được nhân giống phổ biến vào những năm cuối thể kỷ 18.
Wilhelm von Osten và chú ngựa biết làm toán Clever Hans.
Vào năm 1891, màn biểu diễn của Wilhelm von Osten cùng với chú ngựa cưng Clever Hans đã thu hút số lượng người xem lớn chưa từng thấy.
Wilhelm von Osten đã chứng minh được cho mọi người thấy rằng chú ngựa của mình biết làm toán như: cộng, trừ, nhân, chia, đọc đếm số, xem lịch, vv….
Ông Osten hỏi Clever Hans: "Nếu thứ Ba rơi vào ngày 8 của tháng thì ngày thứ Sáu trong tuần là ngày mấy?". Lúc ấy, con ngựa Clever Hans sẽ trả lời bằng cách đập chân xuống sàn nhà 11 lần.
Khi ông Osten hỏi Clever Hans hỏi 29 + 49 bằng bao nhiêu thì con ngựa Clever Hans gõ chân 78 cái liền để trả lời.
Với những khả năng đặc biệt trên, ông Osten và Clever Hans trở nên nổi tiếng và được xuất hiện trên tờ New York Times danh giá vào năm 1904.
Hans không chỉ biết đếm mà còn có thể xác định được thời gian, đọc và viết theo chính tả bằng tiếng Đức.
Sự việc đã trở nên nghiêm túc đến mức Bộ Giáo dục Đức đã chỉ đạo thành lập Ủy ban điều tra khoa học đối với Clever Hans.
Ủy ban gồm 13 người đã tiến hành 4 bước kiểm tra bao gồm: Tách riêng Clever Hans cùng người chủ với khán giả để loại trừ sự trợ giúp của người thứ 3; thay thế ông chủ Von Osten bằng những người hỏi khác; dùng khăn bịt mắt Clever Hans; và kiểm tra khả năng Clever Hans đã được học thuộc câu trả lời từ trước.
Clever Hans đăm chiêu nhìn con số.
Sau nhiều lần kiểm tra, nhóm chuyên gia đã khẳng định rằng, thầy trò Hans quả thực cần nhiều hơn những bài kiểm tra và nghiên cứu. Chú ngựa Hans quả thực là một học trò xuất sắc của Wilhelm von Osten.
Chú ngựa Hans đã phản ứng với các tín hiệu vô thức từ người huấn luyện của mình. Nghĩa là trước khi trả lời câu hỏi gì, Hans sẽ đặc biệt chú ý đến thái độ của Wilhelm von Osten.
Trong quá trình điều tra, người ta cũng ghi nhận có những lúc cả thầy trò nhà Hans đã phát cáu. Các thành viên của Ủy ban kiểm tra thậm chí đã bị Hans cắn không ít lần.
Mặc dù kết quả của Ủy ban kiểm tra không cho rằng Hans đặc biệt nhưng ông Wilhelm von Osten chẳng bận tâm đến chuyện đó, những cuộc biểu diễn của ông và Hans vẫn luôn cháy vé và khiến khán giả đi hết ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác.
Đối với Hans, câu chuyện xoay quanh nó vẫn luôn là đề tài thảo luận của các nhà tâm lý học, họ vẫn chưa tìm ra nguyên nhân khiến chú ngựa này là nhanh nhạy với những con số đến vậy, chỉ biết rằng, khả năng đặc biệt của con ngựa đực Clever Hans do ông Wilhelm von Osten dày công huấn luyện trong nhiều năm.
Sau khi ông Osten qua đời năm 1909, Clever Hans qua tay nhiều đời chủ và cuối cùng không có tin tức gì và hình ảnh nào từ đó đến nay.
Huyền Đề (Nguồn The Guardian)
