Bí mật về "siêu điệp viên" Israel từng suýt trở thành Bộ trưởng Quốc phòng Syria

Ngày 18/5 vừa qua là dấu mốc 53 năm Eli Cohen lĩnh án tử hình. Điệp viên người Israel sinh ra ở Ai Cập, được người đời sau này gọi tên là “siêu điệp viên” khi đã thâm nhập sau vào bộ máy Nhà nước Syria và thậm chí suýt trở thành Bộ trưởng Quốc phòng nước này.

Dựa trên lời kể của anh trai của Cohen và với các chuyên gia tình báo Israel, cũng như Syria, tờ Sputnik đã kể lại câu chuyện cuộc đời đáng kinh ngạc của nhân vật được coi là “siêu điệp viên” này.

Con đường trở thành điệp viên

Eli Cohen sinh năm 1924, trong một gia đình tám người con ở thành phố biển Địa Trung Hải Alexandria, Ai Cập.

Dù sớm tiếp nhận nền giáo dục của trường cộng đồng Do Thái địa phương, Eli vẫn coi mình là một người Ai Cập yêu nước, quê hương nơi ông sinh ra.

Sau khi tốt nghiệp, Cohen theo học tại đại học Alexandria, chuyên ngành kỹ thuật điện. Trong thời gian này, người đàn ông trẻ đã tổ chức các cuộc biểu tình chống lại sự chiếm đóng của người Anh.

Khi Israel tuyên bố độc lập vào năm 1949, gia đình ông chuyển đến định cư tại quốc gia non trẻ, nhưng Eli ở lại để hoàn thành nốt công việc học tập dang dở và điều hành các hoạt động của phong trào phục quốc Do Thái.

Tuy nhiên, đến năm 1956, ông bị chính quyền Ai Cập trục xuất sang Israel cùng hàng ngàn người Do Thái khác. Cohen đến Israel vào ngày 8/2 năm 1957. Năm ngày sau, ông được quân đội để mắt và mời đến phỏng vấn.

Trong tiểu sử của mình, Eli cho biết, ông có khả năng nói thành thạo tiếng Ả Rập, tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Ý và tiếng Do Thái và thể hiện rằng bản thân luôn sẵn sàng được gửi đến bất kỳ quốc gia Ả Rập nào để thực hiện công việc tình báo.

Israel coi sự liên kết giữa Syria với Ai Cập trong việc hình thành Cộng hòa Ả Rập Thống nhất năm 1958 như một mối đe dọa nghiêm trọng. Cơ quan tình báo của quốc gia này yêu cầu khẩn cấp phải có một chuyên gia tầm cỡ trở thành gián điệp trong vòng vây kẻ thù và nhanh chóng báo tin về một cuộc tấn công có thể xảy ra.

Giữa vô vàn các ứng viên kỳ cựu, Eli với tố chất phù hợp nhất đã được chọn.

Phiêu lưu đến Argentina

Vào đầu năm 1961, Eli được gửi đến Argentina trong vỏ bọc là một doanh nhân giàu có gốc Syria. Với những chuẩn bị trước đó, Cohen trở thành người có tên là Kamel Amin Thaabet, được thừa hưởng công việc kinh doanh dệt may tương đối khá ở quốc gia Nam Mỹ.

Rời Israel vào năm 1961, Cohen đến Zurich, tới Chile và cuối cùng là Argentina. Vài ngày sau, ông gặp người liên lạc ở Buenos Aires, được cấp một hộ chiếu giả và khuyên nên học tiếng Tây Ban Nha càng nhanh càng tốt.

Ba tháng sau, Cohen đã nói trôi chảy ngôn ngữ mới và có được một kiến ​​thức sâu sắc về Thủ đô của Argentina.

Nhiệm vụ của Cohen là thâm nhập vào cộng đồng người Ả Rập ở Buenos Aires. Chỉ trong thời gian ngắn, Cohen đã tạo được danh tiếng cho mình trong hình ảnh một thương gia giàu có, “lôi cuốn” và “hào phóng.

Những nỗ lực của Eli đã chứng tỏ hiệu quả, cho phép ông tiếp cận được với tầng lớp quý tộc trong cộng đồng người di cư Syria, và thông qua họ, được gặp mặt những nhân vật quan trọng trong các lĩnh vực chính trị và quân sự của Syria.

Cohen được mời tham dự các sự kiện khác nhau với sự tham gia của các nhân vật nổi bật từ cộng đồng Ả Rập và trở nên thân thiết với người đứng đầu của Mundo Arabe, một tờ báo rất được yêu thích trong cộng đồng Ả Rập Mỹ Latin.

Những cuộc làm quen sau này đã cho Cohen tiếp cận với Đại sứ quán Syria tại Buenos Aires, và ở đây ông gặp mặt tướng Amin Hafiz – người là tổng thống tương lai của Cộng hòa Syria.

Trong các cuộc nói chuyện phiếm với người đứng đầu tờ Mundo Arabe, Cohen đã thú nhận rằng ông muốn trở về Syria để đóng góp công sức cho sự phát triển của đất nước.

Đường đến Damascus

Chuẩn bị cho sự trở về của mình, Cohen bí mật trở lại Israel chịu tang cha trong ba tuần rồi vượt qua biên giới Syria nhờ hối lộ mà không gặp bất cứ trở ngại nào. Eli định cư tại Thủ đô Syria vào năm 1962, nơi các mối quan hệ gây dựng được từ hồi ở Argentina sẽ được phát huy tốt nhất.

Công việc đầu tiên và quan trọng nhất của Cohen là tạo dựng mối quan hệ với Tướng Amin Hafiz, người đã lên nắm quyền Tổng thống trong một cuộc đảo chính năm 1963 và luôn đánh giá cao ở Cohen (vỏ bọc vẫn là Kamel Amin Thaabet) là một người được giáo dục tốt, giàu lòng yêu nước, một doanh nhân thành đạt sẵn sàng đầu tư vào Syria.

"Bất cứ ai muốn trở thành kẻ nói dối tốt đều phải có trí nhớ tuyệt vời", Albert Abraham Cohen, em trai của Eli chia sẻ.

"Eli có một trí nhớ phi thường và chính điều này đã cho phép anh ta đánh lừa kẻ thù của mình và thậm chí đánh lừa cả những lãnh đạo hàng đầu của Syria”.

Dựa trên lời khai của Eli sau khi bị bắt giữ, người ta mới thấy rằng điệp viên của Israel đã thâm nhập đến những tầng cao nhất của nền chính trị Syria như thế nào.

"Tôi đã hoạt động và thâm nhập vào một số bộ và các cơ quan Chính phủ khác. Trong số đó có bộ Quốc phòng, bộ Kinh tế, bộ Thông tin, bộ Công vụ, ngân hàng trung ương…", điệp viên Israel nói trước tòa.

Với sự giúp đỡ từ các mối quan hệ luôn sẵn sàng chia sẻ mọi nguồn tin cho mình mà không chút mảy may nghi ngờ, Cohen đã truyền đạt về nước những chi tiết vô giá về tình hình chính trị, kinh tế và quân sự ở Syria vào đầu những năm 1960.

Đặc biệt giá trị trong số đó là các thông tin ông thu thập được về sự hợp tác quân sự giữa Syria với Iraq, thông tin bí mật về nguồn cung vũ khí của Liên Xô cho Damascus, cũng như sự phân bố lực lượng vũ trang Syria, bao gồm pháo binh và công sự ở Cao nguyên Golan.

Cohen cũng vạch trần các kế hoạch của Syria trong ý định chuyển hướng dòng chảy của sông Jordan để tước đoạt một trong những nguồn nước ngọt chính của Israel. Ngoài dữ liệu trên, Eli còn thường xuyên gửi hình ảnh, bản đồ quân sự và các tài liệu khác có tầm quan trọng chiến lược to lớn đến Tel Aviv.

Levi Eshkol, người từng là Thủ tướng Israel từ năm 1963 đến năm 1969, đã khen ngợi Cohen, nói rằng những nỗ lực của ông đã cứu sống nhiều binh sĩ Israel, trong khi thông tin ông cung cấp là vô giá và giúp đất nước giành chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Sáu ngày.

Trong lịch sử Israel và phương Tây, người ta thường nói rằng Cohen còn có cơ hội trở thành Bộ trưởng quốc phòng của Syria và thậm chí tên của ông còn được cân nhắc cho vai trò Tổng thống.

Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích sau này nói rằng những thành công của điệp viên Israel đã bị phóng đại lên nhiều lần.

"Các giả thuyết về việc Eli Cohen gần như trở thành Tổng thống hay Bộ trưởng Quốc phòng là những giai thoại mà tình báo Israel cố tình tuyên truyền, nhằm gây dựng hình ảnh về một tổ chức toàn năng có thể kiểm soát bất kỳ hệ thống chính trị hay quân sự nào trên hành tinh”, chuyên gia quân sự người Syria Tahsin Halabi nói với Sputnik.

Lĩnh án tử

Cohen bị tình báo Syria bắt giữ vào tháng 1/1965. Một tháng sau, điệp viên của Israel bị kết án và xử tử hình. Cohen bị treo cổ vào ngày 18/ 5/1965 tại một quảng trường ở Damascus.

Yakov Kedmi, một nhà bình luận chính trị của Israel và là cựu Giám đốc đơn vị an ninh Nativ cho rằng, hành tung bại lộ của Cohen đến từ việc điệp viên này mắc một số lỗi nhất định cùng với sự nhúng tay của Liên Xô trong thời điểm đó. Còn theo người em trai Albert Cohen, có ba lý do khiến anh trai của ông bị lộ diện.

Lý do khách quan đầu tiên bắt nguồn từ việc Đại sứ quán Ấn Độ ở Damascus đã phàn nàn về đường truyền vô tuyến về New Delhi bị can thiệp sóng. Một cuộc điều tra được tiến hành và với thiết bị tiên tiến của Liên Xô, tình báo Syria nhanh chóng truy tới Eli Cohen trong khi ông đang truyền thông tin bằng sóng vô tuyến từ căn hộ của mình.

Không chỉ vậy, tình báo Ai Cập đã vô tình nhìn thấy sự xuất hiện của Cohen và sớm xác định ông là gián điệp của Israel.

Trong khi cựu Giám đốc tình báo Syria Ahmad Suwaidani thì tiết lộ, ngay từ đầu những năm 1960, Damascus sớm phát hiện ra hành tung hai người Syria được cho là làm việc cho CIA và bí mật lập kế hoạch buôn lậu tên lửa của Liên Xô đến Síp.

Sau bảy tháng quan sát, tình báo điều tra nhận thấy rằng cả hai nghi phạm đều là khách thường xuyên đến căn hộ của Cohen. Những người này bị bắt vào cuối năm 1964, sau đó chính Cohen cũng bị lọt vào tầm giám sát và không thể tránh khỏi kết cuộc bị lộ hành tung.

Người em trai Albert Cohen nhớ lại hồ sơ tòa án Syria đã đề cập rằng Eli và một đồng phạm đã nói với một sĩ quan Hải quân Syria về việc người Mỹ sẵn sàng trả 50.000 đô la để có thông tin. Điều này đã được sử dụng để buộc tội Eli hợp tác với tình báo Mỹ.

Anh hùng bất tử  hay kẻ thù vĩnh cửu?

Hơn 50 năm sau, Syria đã từ chối gửi trả thi thể Cohen về cho gia đình ông tại Israel vì nhiều lý do, bao gồm cả chính trị. Về sau này, giới sử gia cho rằng, sự từ chối của Chính phủ Syria thực tế là do họ không thực sự biết ngôi mộ của nhân vật này ở đâu.  

Tại Israel, Eli Cohen được xem như một nhân vật mang tính biểu tượng, một anh hùng dân tộc và là điệp viên thành công nhất trong lịch sử đất nước.

Albert Cohen nói rằng anh trai ông là một người không hề biết sợ hãi. "Eli Cohen là một chiến binh dũng cảm...Anh ta là một người lính không mặc quân phục nhưng mãi mãi sẽ là một anh hùng dân tộc trong ký ức chung của chúng ta".

Tuy nhiên, với những người Syria, Eli Cohen bị coi là kẻ thù vì được cho là mang nhiệm vụ hủy diệt Syria.

"Từ năm 1949, Mỹ đã cố gắng nhiều lần để tiến hành một cuộc đảo chính ở Syria, nhưng tất cả các nỗ lực đều thất bại", chuyên gia Yakov Kedmi nói. "Người Mỹ không hài lòng với Chính phủ Syria về việc thiết lập quan hệ tốt đẹp với Liên Xô. Chính điều này đã khiến CIA giao nhiệm vụ hủy diệt Nhà nước Syria. Đó là lý do vì sao Eli Cohen được gửi đến Syria".