Biến thể phụ BA.5 Omicron đã xâm nhập Việt Nam
Tại buổi gặp mặt cung cấp thông tin y tế chiều 27/6, GS.TS Phan Trọng Lân, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế, cho biết Việt Nam đã có sự xâm nhập của biến chủng BA.5 của Omicron.
Theo ông Lân, khi một biến chủng mới xâm nhập, chúng ta sẽ đối diện với nguy cơ chúng lấn lướt biến chủng cũ. Tuy nhiên, đây là điều tất yếu khi người dân giao lưu, đi lại trong bối cảnh bình thường mới. Qua một số đánh giá nhỏ lẻ ban đầu, biến chủng BA.4 và BA.5 có khả năng lây lan nhanh hơn BA.1 và BA.2 trước đó.
Hệ thống giám sát phòng chống bệnh truyền nhiễm tại Việt Nam đã liên tục phát huy việc giám sát và qua giải trình tự gen cho thấy, hiện đã có sự xâm nhập biến thể phụ BA.5 của Omicron vào nước ta. Biến thể này có thể có nguy cơ lấn át biến thể cũ (BA.1 và BA.2).
WHO đánh giá, dịch phức tạp và khả năng gia tăng trở lại. Biến chủng Omicron hiện là chủ yếu nhưng vẫn chưa phải là cuối cùng. WHO khuyến cáo các quốc gia cần duy trì, tăng cường hệ thống giám sát trọng điểm nguy cơ cao và tiêm phòng vắc xin Covid-19.
Hiểu đúng về biến chủng BA.5
Chỉ vài tuần sau khi dòng phụ BA.2 gây làn sóng gia tăng ca mắc mới trên toàn cầu, hai biến chủng phụ khác của Omicron cũng tiếp tục lây lan ra hàng chục quốc gia. Đây là hai biến chủng được các chuyên gia ở Nam Phi phát hiện vào tháng 1, có khả năng phát tán mạnh hơn BA.2. Sau đó, đến đầu tháng 4, nó xuất hiện ở Mỹ và dần chiếm ưu thế trong các ca bệnh mới.
Nhưng cho đến nay, theo tạp chí Nature, BA.4 lẫn BA.5 dường như gây ít ca tử vong, nhập viện hơn. Dấu hiệu này cũng cho thấy khả năng miễn dịch ngày càng tăng của con người giúp khắc phục hậu quả tức thì của tình trạng gia tăng ca mắc Covid-19.
BA.4 và BA.5 mang những đột biến độc đáo của riêng chúng, với những thay đổi ở đột biến L452R, F486V trên protein gai. Điều này giúp virus bám dính vào tế bào vật chủng nhanh hơn, dễ dàng hơn, thậm chí có thể điều chỉnh một số phản ứng miễn dịch.
Một nghiên cứu hồi tháng 5 phát hiện BA.4 và BA.5 có chung nguồn gốc với các chủng Omicron trước đó. Song, một phân tích khác chưa được công bố lại cho rằng đây là hai nhánh phụ của BA.2. Công trình do các nhà di truyền học tiến hóa Bette Korber và William Fischer tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos, New Mexico, Mỹ, thực hiện.
Liên quan đến vấn đề này, TS Korber và Fischer cũng phát hiện nhiều trình tự bộ gene được phân loại là BA.2 trong cơ sở dữ liệu công khai thực sự là BA.4 hoặc BA.5. Do đó, giới nghiên cứu có thể đang đánh giá thấp sự gia tăng liên tục của các biến chủng, cũng như sự đa dạng của các đột biến mà chúng sản sinh ra.
Trước biến thể mới này, Bộ Y tế tiếp tục giám sát để có điều chỉnh các biện pháp chống dịch an toàn, hiệu quả. Ảnh minh họa.
Biến chủng BA.5 Omicron nguy hiểm như thế nào?
Bộ Y tế cho biết biến thể phụ BA5 của chủng Omicron đã xâm nhập vào Việt Nam, có thể lấn át biến thể BA2. Biến thể này được đánh giá là lây lan nhanh hơn.
Tại các nước châu Âu và châu Mỹ, BA.4 và BA.5 là hai thủ phạm khiến họ đối mặt hàng loạt làn sóng Covid-19 mới. Riêng tại Mỹ, đây là hai biến chủng chiếm hơn 21% ca mắc mới, tính đến ngày 11/6.
Hiện nay thế giới vẫn đang tiếp tục đánh giá về tính lây lan của hai biến thể phụ mới BA.4, BA.5. Tuy nhiên, một số đánh giá nhỏ lẻ ban đầu cho thấy hai biến thể phụ này lây lan nhanh hơn biến thể BA.1 và BA.2.
Về khả năng gây bệnh nặng, hiện chưa có bằng chứng cụ thể, tuy nhiên một số nghiên cứu cho thấy có biểu hiện tăng nặng tại khu vực châu Phi. Dù vậy, để có bức tranh tổng thể cần thêm nghiên cứu tại châu Âu, Mỹ.
Biến thể BA.5 xuất hiện ở Nam Phi vào đầu tháng 5, nhưng làn dịch gây ra bởi biến chủng này tương đối nhỏ và hiện đã lắng xuống. Tuy nhiên, ở Bồ Đào Nha, biến chủng này chiếm 80% số ca nhiễm mới. BA.5 dễ lây lan hơn các biến chủng Omicron khác do mang theo các đột biến riêng giúp virus bám dính vào tế bào vật chủ nhanh hơn, dễ dàng hơn.
Các nhà khoa học trên thê giới đã phát hiện BA.4 và BA.5 chung nguồn gốc với các chủng Omicron trước đó. Phân tích do nhà di truyền học tiến hóa Bette Korber và William Fischer tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos, Mỹ cho thấy, chúng có thể là một nhánh của BA.2.
Giống như các biến chủng phụ khác của Omicron, BA.5 gây bệnh nhẹ hơn so với các chủng Covid-19 khác như Delta. Sự bảo vệ được cung cấp bởi vắc-xin hoặc các kháng thể tạo ra do nhiễm Covid-19 giảm dần theo thời gian. Điều đó đồng nghĩa không ai được bảo vệ hoàn toàn khỏi BA.5.
Đặc biệt trong nghiên cứu của Trường Y Harvard đăng trên tạp chí Y học New England hôm 22/6 cho thấy BA.5 dường như có khả năng tránh kháng thể ở những người từng mắc Covid-19 và cả những người đã tiêm nhắc lại, nhưng số ca tử vong và nhập viện ít hơn.
Theo các chuyên gia, điều này là do hàng triệu người được chích ngừa hoặc có kháng thể, làm khả năng miễn dịch chung của dân số cao hơn so với thời điểm bắt đầu đại dịch.
Ngoài ra, BA.5 và một số chủng mới khác có xu hướng lây nhiễm sang đường hô hấp trên thay vì phổi nên giảm tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, Viện nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm Robert Koch (RKI) của Đức khuyến cáo người cao tuổi và những người thuộc nhóm nguy cơ nên tiêm liều tăng cường để được bảo vệ thêm.
Bên cạnh đó, theo nhà dịch tễ học Christian Althaus, Đại học Bern, Thụy Sỹ, quy mô làn sóng BA.5 sẽ thay đổi tùy vào từng khu vực. "Nó có thể là 5% ở một số quốc gia và 30% tại những nước khác. Tất cả phụ thuộc vào tình trạng miễn dịch của người dân", ông này cho hay nói.
Tại Nam Phi, đợt bùng phát BA.4 và BA.5 tương tự làn sóng Omicron đầu năm nhưng tỷ lệ tử vong thấp hơn. Trong khi ở Bồ Đào Nha, mức độ tử vong và nhập viện ngang với đợt bùng phát Omicron đầu tiên.
Omicron hiện là phổ biến nhưng chưa phải là biến thể cuối cùng. Vì thế, các nước vẫn cần tiếp tục duy trì các biện pháp ứng phó như tiêm vắc-xin, giám sát trọng điểm…
Trước diễn biến khó lường của dịch Covid-19, Bộ Y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt là những nhóm có nguy cơ cần tiêm đúng lịch, đủ liều các mũi vắc-xin phòng Covid-19 nhắc lại theo khuyến cáo để có thể tăng cường miễn dịch chống lại các biến thể mới của dịch bệnh.
Trúc Chi (t/h theo Zing, Đầu Tư)
