Vai Ngọc Mai của nghệ sĩ Hà Xuyên là một trong những vai diễn ấn tượng trong Biệt động Sài Gòn. Nữ biệt động trong vỏ là cháu gái cưng của nhà đại tư bản.
Ngọc Mai hiện lên đầy kiêu sa, đài các, có chút gì đó “chảnh” của lớp người có tiền thời bấy giờ.
Ngọc Mai và trùm tình báo Tư Chung – ông chủ hãng tôn Đông Á tạo nên một mối tình vợ chồng giả để qua mặt giới chức sắc cầm quyền lúc bấy giờ.
Đến cuối phim khán giả ấn tượng với cảnh Ngọc Mai kiên cường chiến đấu bên cạnh Huyền Trang và nghẹn lòng khi giọt nước mắt chứng kiến cảnh người cộng sự, người chiến sĩ hi sinh trên chiến tuyến Sài Gòn.
Ít ai biết được rằng, ê-kíp Biệt động Sài Gòn đã phải mời cho bằng được Hà Xuyên vào vai Ngọc Mai.
Hà Xuyên lúc đó cũng đang nằm trong tầm ngắm của đạo diễn Lê Hoàng Hoa, khi ông buộc phải tìm người thay cho diễn viên Thúy An – nữ chính ở những tập tiếp theo của bộ phim Ván bài lật ngửa, sau đó ông Lê Hoàng Hoa mời ca sĩ Thanh Lan.
Nhờ đạo diễn Long Vân khiến ông Lê Hoàng Hoa chịu thua trên trận đấu giành Ngọc Mai, và cũng bởi sự kiên quyết không buông mà Hà Xuyên đã có thêm một vai Ngọc Mai để đời.
Để có trong tay vai diễn, Hà Xuyên đã hạ gục nhiều ửng cử viên sáng giá, trong đó có cả những diễn viên nổi tiếng ở Sài Gòn trước năm 1975 để trở thành Ngọc Mai - bà chủ Hãng sơn Đông Á, bí danh Z20 - một nữ chiến sĩ tình báo dũng cảm, hy sinh tình cảm riêng của mình để đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên trên hết.
Ngồi nhắc lại kỷ niệm thời đóng Biệt động Sài Gòn, Hà Xuyên tâm sự với báo Thanh Niên rằng: “Toàn bộ ê-kíp làm phim đều từ miền Bắc vào Sài Gòn thực hiện bộ phim, ròng rã 3 năm trời. Có người đến cả cái Tết cũng không về sum họp được với gia đình, người khác dời cả đám cưới, ai có chồng thì dứt khoát không thể có con. Đó là mệnh lệnh của đạo diễn”. Không chỉ vậy, những khó khăn chồng chéo nhau khi điều kiện làm phim không được hiện đại như thời nay, có những phần đã quay xong, đem in tráng, nhưng bị mốc hỏng khiến phải quay lại từ đầu, ấy vậy không một ai kêu ca tiếp tục hăng say với công việc.
Được biết, trong tập 3, đám cưới giữa Tư Chung (Quang Thái) và Ngọc Mai (Hà Xuyên). Ở cảnh này đạo diễn Long Vân yêu cầu chị mặc bộ đồ ngủ mỏng manh để quyến rũ Tư Chung, nhưng Hà Xuyên kịch liệt phản đối bởi cô cho rằng trong bối cảnh chiến tranh đầy đau thương mất mát, hơn hết, người chiến sĩ phải vượt qua những ham muốn tầm thường để chiến thắng, để bảo vệ lý tưởng cao đẹp.
NSƯT Hà Xuyên chia sẻ trong một bài phỏng vấn rằng: “Tôi còn nhớ rõ đạo diễn Long Vân gọi điện thoại ra Hà Nội gặp Giám đốc Hãng phim truyện bấy giờ là Hải Ninh, bảo rằng cô Hà Xuyên bướng bỉnh lắm chẳng chịu nghe lời đạo diễn. Cũng may anh Hải Ninh yêu cầu kể lại đầu đuôi rồi kết luận: “Cậu nên cám ơn cô diễn viên đó mới phải!”. Kết cuộc là tôi được mặc bộ đồ bình thường, nằm trên giường mà nước mắt trào ra. Khán giả xem đoạn này xúc động lắm”.
Hà Xuyên sinh năm 1956 là một trong số những nữ diễn viên điện ảnh nổi lên từ đầu thập niên 1980. Sau thành công vang dội với vai Hà trong bộ phim truyện nhựa Xa và gần, Hà Xuyên gây ấn tượng mạnh với khán giả cả nước khi vào vai bà vợ giả tư sản đài các Ngọc Mai cặp với trùm tình báo Tư Chung trong bộ phim Biệt động Sài Gòn.
Hà Xuyên sinh ra trong một gia đình thuần nông ở vùng chiêm trũng Tiền Hải, Thái Bình. Năm 14 tuổi, Hà Xuyên được Đoàn ca múa Thái Bình tuyển vào đào tạo làm diễn viên múa.
Có duyên với những vai người vợ trên phim nhưng cuộc sống hôn nhân của bà lại gặp nhiều sóng gió. NSƯT Hà Xuyên kết hôn năm 20 tuổi. Chồng bà ngày ấy là nhạc trưởng của ban nhạc thuộc Đoàn ca múa Thái Bình. Anh là người miền Nam tập kết, sau ngày đất nước thống nhất đã “hồi hương” và đem bà theo.
Một năm sau, bà sinh con gái đầu lòng và sinh thêm con trai năm 1990. Nhưng số phận trớ trêu, vào lúc tưởng chừng sự nghiệp công danh, gia đình đang viên mãn nhất, vợ chồng cô ly hôn. Hà Xuyên trở thành bà mẹ đơn thân.
Đến thời điểm hiện, cuộc sống của Hà Xuyên theo cô đó là sự viên mãn, yên bình sau những giông tố bất chợt.
Minh Anh (tổng hợp)
