Sinh năm 1951 tại Hà Nội trong một gia đình đông con không theo truyền thống nghệ thuật. Sau khi học hết thành trung, cô gái trẻ Thanh Loan theo học tại trường Nghệ thuật quân đội và trở thành diễn viên đoàn văn công quân đội.
Vẻ đẹp đằm thắm dịu dàng của nghệ sĩ Thanh Loan.
Sau này nghệ sĩ Thanh Loan chuyển công tác sang làm phát thanh viên của truyền hình Quân đội - Công an. Chính từ đây, cái duyên với điện ảnh đến với nghệ sĩ Thanh Loan hết sức tình cờ.
Cuối thập niên 80, đạo diễn Long Vân khiến người yêu điện ảnh nghệ thuật sôi sục vì Biệt động Sài Gòn.
Khán giả phần đông nhớ đến Thanh Loan với vai diễn Huyền Trang - nữ biệt động Sài thành giả ni cô trong bộ phim nổi tiếng của đạo diễn Long Vân cuối thập niên 1980.
Đã hơn 40 trôi năm trôi qua, mỗi lần nhắc đến Biệt động Sài Gòn, nghệ sĩ Thanh Loan không giấu nổi sự hào hứng như ngày mới casting.
Tâm sự với báo Dân trí, nghệ sĩ Thanh Loan nói: "Đây là bộ phim màu nhiều tập đầu tiên của điện ảnh Việt Nam. Với những người trong nghề chúng tôi thì việc được tham gia bộ phim này là một vinh dự lớn lao của đời nghệ sĩ. Bởi bộ phim đã thực sự sống mãi trong lòng khán giả và tạo nên một dấu ấn đặc biệt trong dòng chảy lịch sử điện ảnh nước nhà. Mỗi lần xem lại tôi cảm thấy rất xúc động, nhớ lại một thời kỳ làm phim rất gian khổ".
Với Biệt động Sài Gòn, nghệ sĩ Thanh Loan cho rằng đó là một cái duyên. Lúc ấy, nghệ sĩ Thanh Loan đang là một phát thanh viên Truyền hình An ninh.
Trong một dịp vào Sài Gòn công tác, bà đã gặp được đạo diễn Long Vân và họa sĩ Trịnh Thái, đúng lúc đạo diễn đang sầu não vì bộ phim ông đang thực hiện đã quay gần xong 1 tập rồi mà vẫn chưa tìm được được người đóng vai một ni cô thì ông gặp cô phát thanh viên đẹp dịu dàng cùng phong thái điềm tĩnh.
Chỉ trong một lần gặp gỡ tình cờ của cả ba người, đạo diễn Long Vân tin rằng khuôn mặt từ bi của Thanh Loan chính là khuôn mặt đang cần cho vai diễn ni cô Huyền Trang. Chính vì thế, ông đã mời Thanh Loan tham gia đóng phim.
Clip Ni cô Huyền Trang bị địch bắt và tra khảo trong Biệt động Sài Gòn:
4 năm ròng rã với các cảnh quay chủ yếu ở TP.HCM, nhưng nghệ sĩ Thanh Loan may mắn vì được sự trợ giúp nhiệt tình của cơ quan và đồng nghiệp.
Diễn viên Thanh Loan kể lại do đóng phim mất gần 4 năm trời như vậy nên đến mùa hè chị phải đưa các con từ Hà Nội vào Sài Gòn làm phim do không thể đi biền biệt quanh năm suốt tháng.
Để hoàn thiện hình ảnh ni cô biệt động, bà không ngại ngần từ bỏ mái tóc dài thướt tha của mình trong sự tiếc nuối.
Hơn nữa, nghệ sĩ Thanh Loan còn vào chùa tu tập học các nhà sư cách sinh hoạt, đi đứng, nói năng, tụng kinh, gõ mõ, khấn vái bê tráp đúng chất con nhà Phật.
Giữa nắng Sài thành, bà phải đi chân trần khất thực. Thế mới thấy lòng yêu nghề và sự nghiêm túc lớn đến nhường nào.
Và một khi đã "sống chết" với vai diễn là quên đi mọi thứ xung quanh. Bây giờ, để làm được điều ấy nghe chừng khó khăn rất nhiều.
Bà tâm sự: "Thời gian quay Biệt động Sài Gòn kéo dài 4 năm nhưng chúng tôi vẫn sống được với nhân vật của mình vì khi đã yêu nhân vật rồi thì mọi thứ như "đeo bám" trong tâm tưởng. Làm gì, nghĩ gì… thì hình ảnh nhân vật cũng hiển hiện ra trước mắt mình. Nhờ thế mà dù quay gián đoạn nhưng cảm xúc không bị đứt đoạn".
Nữ diễn viên gạo cội cũng rất bất ngờ vì mặc dù vai Huyền Trang có số phận buồn nhưng rất nhiều gia đình đã lấy tên nhân vật của chị đặt cho con sau khi phim ra mắt.
"Cho đến bây giờ vẫn nhiều người nhận ra ni cô Huyền Trang và có hỏi tôi là bị tra tấn thật à? Nhưng thực ra chỉ là diễn thôi", diễn viên Thanh Loan nhớ lại.
Sở hữu vẻ đẹp đặc trưng của thiếu nữ đất Hà thành với khuôn mặt trái xoan xinh xắn, NSƯT Thanh Loan được biết đến với rất nhiều bộ phim như Người về đồng cói, Phương án ba bông hồng, Nơi tình yêu đã chết, Bí mật thành phố cấm, Bản đề án bị bỏ quên,...
NSƯT Thanh Loan là mẫu phụ nữ Hà thành với tôn chỉ giữ gìn những giá trị truyền thống, trong đó có gia đình.
Nét đẹp năm ấy vẫn vẹn nguyên trên khuôn mặt của nghệ sĩ Thanh Loan ở tuổi 68.
Đây là một phần lý do khiến bà ngừng đóng phim. Thanh Loan sớm kết hôn ở tuổi 23 với người chồng hơn 10 tuổi là một GS. TS Toán học.
Chia tay màn ảnh, NSƯT Thanh Loan chuyển sang học đạo diễn và được đề bạt làm Phó Giám đốc Hội Điện ảnh của Bộ Công an.
Sau khi nghỉ hưu, Thanh Loan vẫn tích cực tham gia các hội, đoàn nghề nghiệp. Hiện bà vẫn tới văn phòng làm việc. Với cương vị là Chi hội trưởng Chi hội điện ảnh truyền hình Công an, văn phòng của bà là nơi bạn bè, đồng nghiệp tới chia sẻ về nghề.
NSƯT Thanh Loan tự nhận là một người có cuộc sống may mắn nên khi về hưu bà dành nhiều thời gian làm thiện nguyện để chia sẻ với những người có hoàn cảnh khó khăn hơn.
Minh Anh
