Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Hà Nội cứ mưa là ngập, cần tăng cường dự báo

Sáng 30/5, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đã có những chia sẻ với báo chí bên hành lang Quốc hội xoay quanh bài toán quy hoạch đô thị làm sao tránh ùn tắc, ngập lụt.

Nhìn lại toàn bộ hạ tầng ở các đô thị

Người Đưa Tin (NĐT): Thưa Bộ trưởng, trận mưa ở Hà Nội chiều 29/5 khiến nhiều tuyến phố lại rơi vào cảnh ngập lụt, điều này có phải liên quan đến quy hoạch hay không?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Thời tiết hiện nay có biến đổi bất thường, nhiệt độ nóng lên. Không chỉ Việt Nam mà ở các nước có hạ tầng phát triển như Mỹ, Châu Âu thì câu chuyện bất thường nhiều khi tập trung vào một thời điểm thì không có hạ tầng nào có thể chịu đựng được.

Chúng ta cũng phải phân biệt vấn đề dị thường thời tiết như mưa lớn cực đoan với các vấn đề đầu tư hạ tầng thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn là hai vấn đề nguy cơ như nhau.

NĐT: Thưa ông, ở các thành phố lớn cứ mưa là ngập như Hà Nội, Tp.HCM, điều này cho thấy câu chuyện gì?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Tôi cho rằng phải nhìn lại toàn bộ hạ tầng ở các đô thị. Khi thiết kế các đô thị, quan trọng nhất là mỗi đô thị mang đặc trưng về địa hình khác nhau.

Điều quan trọng nhất là phải dự báo được tình cực đoan của khí hậu thời tiết, hệ thống đó phải dự báo được số lượng dân cư sử dụng.

Để dự báo được thì chúng ta phải dựa vào hệ thống tự nhiên, có một hệ thống để đáp ứng được thành phố.

Khi dự báo được mức cực đoan của khí hậu, dự báo ở tầm dài hạn và đạt được tầm của thành phố, như một huyết mạch của cơ thể con người thì mới giải quyết được. Tức là các hệ thống thu, thoát nước mưa, xử lý nước thải phải đồng bộ, phải tính toán được mật độ dân cư, cùng với hạ tầng.

Thậm chí, phải có những vấn đề phải dự báo không phải xảy ra hàng năm mà có thể 20, 30, 50 năm mới xảy ra 1 lần cực đoan thì cũng phải tính đến phương án.

Đó là tính toán đến độ cao của các khu vực và tính toán khi thiết kế hệ thống thoát nước ngầm trong quá trình đô thị phát triển, thay đổi thì phải có tầm nhìn để làm sao khu vực đó tự nhiên thoát được nước.

Còn khu vực không tự thoát được nước thì phải sử dụng máy móc thiết bị, nhưng điều đó phải hạn chế.

Trong trường hợp thời tiết cực đoan thì phải tính toán hệ thống để trữ nước, như Nhật Bản có khu vực bố trí những đường ngầm ở dưới, gọi là hầm chứa lớn ở dưới vừa giữ lượng nước để khi hạn hán thì tưới cây chẳng hạn nhưng trong thời điểm nào đó thì nó là nơi chứa nước.

Hoặc bố trí trường học, sân vận động, cánh đồng lúa trong trường hợp thấy rằng có thể ngập vào những nơi xung yếu thì điều chỉnh cái van trong hệ thống đó để đưa những nơi đó thành nơi chứa nước.

Thậm chí, như tôi đã nói, là cả một hệ thống dưới đường giao thông là các tank, thùng rất lớn để chứa nước. Đó là giải pháp mà các nước làm, tất nhiên chi phí đắt đỏ, nhưng quan trọng là tầm nhìn, thiết kế và đầu tư hạ tầng và nó phải đồng bộ.

NĐT: Thưa Bộ trưởng, vậy năng lực và công tác dự báo của chúng ta có đáp ứng được hay không?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Chúng ta hoàn toàn có thể làm được. Khi dự báo cần phải tính đến lưu lượng mưa trong một đơn vị thời gian, tính toán được trên một m2 sẽ có lượng mưa thế nào. Nếu chúng ta làm tiếp bài toán mô hình về khả năng công suất hệ thống tiêu thoát nước thì có thể dự báo ngập. Đây là điều hướng tới của cơ quan khí tượng thủy văn.

Tất nhiên, tính toán dự báo lũ thì phải tính nước trong lưu vực sông, nước trên lưu vực sông, lượng mưa, thoát lũ của hạ tầng thì có thể tính toán. Đó là một nhiệm vụ của công tác dự báo.

Hiện nay đã thực hiện điều đó. Tất nhiên để dự báo trong thời gian ngắn, chính xác đó là điều không dễ đối với dự báo. Nhưng, bài toán dự báo là dự báo trong điều kiện cực đoan là thế nào? bài toán đó có thể dự báo được. Hiện các chuyên gia, dự báo khí tượng thủy văn đều hướng tới mục tiêu đó. Tất nhiên độ chính xác còn khác nhau.

Dân số tăng lên thì phải kèm theo hạ tầng

NĐT: Thông thường trong vùng lõi đô thị thường hình thành khu phức hợp, ở Việt Nam trong vùng lõi lại thường là các nhà cao tầng, theo Bộ trưởng đó có phải là nguyên nhân dẫn đến tình trạng sau một cơn mưa lớn Hà Nội biến thành sông?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Hai hiện tượng đó chưa chắc đã có mối liên hệ với nhau, tất nhiên là có ảnh hưởng, nhưng khi dân số tăng lên phải kèm theo hạ tầng.

Nhưng, hạ tầng tiêu thoát nước phải tính toán bao gồm lượng nước con người sử dụng cũng có đóng góp, thứ nữa là lượng nước mưa trong thời tiết cực đoan cũng phải tính toán. Như vậy, phải tính toán đồng bộ cơ sở hạ tầng, số lượng người dân, nước thải cộng với nước mưa.

NĐT: Theo Bộ trưởng, Hà Nội có nên có dự án chống ngập giống Tp.HCM?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Trước hết, Hà Nội cần tăng cường công tác dự báo. Thứ hai, Hà Nội cũng cần có dự án tổng thể trong đó đánh giá một cách căn cơ và đưa ra những số liệu lịch sử cũng như số liệu hiện nay về hiện tượng cực đoan của thời tiết…

Thứ ba, cần nghiên cứu một cách kỹ càng, tiếp cận khi thiết kế đô thị để làm sao đô thị đó là đô thị thông minh, chống chịu được các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Còn bài toán mang tính ứng phó như khi đã ngập rồi thì phải sử dụng các máy bơm để thoát nước, đó gần như là điều mang tính trù bị bắt buộc.

Nhưng phải tính toán trong quá trình thiết kế các đô thị, tạo ra hệ thống thoát nước, đảm đương được huyết mạch của đô thị, phải xây dựng được các đô thị có khả năng chống chịu một cách thông minh, để đảm bảo được tính bền vững.

Cần có dự án tiếp cận một cách tổng thể, xuất phát từ dự báo, quy hoạch, tính toán để có một hạ tầng có thể chống chịu, thích ứng, phù hợp được.

Thêm vào đó, là các giải pháp kỹ thuật, sử dụng các giải pháp mang tính chủ động khi lũ lụt có khu vực để chứa nước như: cánh đồng, sân vận động, có thể là các bể chứa nước để tạm thời không tạo ra sự ngập lụt, tác động vào những nơi xung yếu gây thiệt hại về tài sản cho con người.

Thêm nữa, phải tạo ra một hệ thống hạ tầng, bao gồm cả hệ thống chứa nước ở các nơi giao thông, những khu ngập lụt lớn. Nhưng, quan trọng nhất vẫn phải xuất phát từ thiết kế tổng thể hệ thống... chứ không nên bắt chước ai. 

NĐT: Xin cảm ơn Bộ trưởng!