Israel và Hamas vừa đạt được thỏa thuận ngừng bắn và thả con tin để chấm dứt cuộc chiến kéo dài 15 tháng ở Dải Gaza – cuộc chiến đã gây ra sự tàn phá và làm gia tăng căng thẳng trên khắp khu vực.
Một thỏa thuận ít nhất cũng mang lại cho người dân Gaza một chút thời gian nghỉ ngơi, và đối với người Israel, điều đó có nghĩa là thả con tin. Nhưng sự mơ hồ của thỏa thuận này để ngỏ khả năng giao tranh có thể tái bùng phát bất cứ lúc nào.
Để thuyết phục cả hai bên đặt bút ký kết, các nhà trung gian hòa giải đã đưa ra một thỏa thuận có lối diễn đạt lỏng lẻo đến mức một số điều trong đó vẫn chưa được giải quyết, nghĩa là thỏa thuận có thể dễ dàng sụp đổ.
Khói bốc lên từ một khu dân cư sau cuộc không kích của Israel vào Gaza, ngày 14/1/2025. Ảnh: Getty Images
Theo bản thảo mà The New York Times tiếp cận được, trong 6 tuần đầu tiên của thỏa thuận, Hamas dự kiến sẽ thả 33 con tin để đổi lấy hàng trăm tù nhân Palestine do Israel giam giữ. Israel cũng có ý định rút quân dần về phía Đông, cho phép hàng trăm nghìn người Palestine phải di dời trở về nhà.
Để thỏa thuận kéo dài hơn 6 tuần, Israel và Hamas vẫn cần giải quyết một số vấn đề nhất định, bao gồm các điều khoản mà Hamas sẽ thả khoảng 65 con tin khác đang bị giam giữ, nhưng một số trong số này được cho là đã chết.
Để kéo dài lệnh ngừng bắn, cả hai bên cũng cần phải đồng ý chấm dứt hoàn toàn giao tranh, trong khi Israel cần phải rút khỏi các khu vực chiến lược của Gaza – những động thái bị các thành viên chủ chốt trong liên minh cầm quyền của Israel phản đối.
Nếu các cuộc đàm phán đó đổ vỡ, cuộc chiến có thể tiếp tục sau lệnh ngừng bắn kéo dài 42 ngày, nếu không muốn nói là sớm hơn.
Điều đó có nghĩa là những tuần tới sẽ vẫn đầy căng thẳng đối với gia đình của các con tin Israel, những người có khả năng sẽ không được thả trong giai đoạn đầu của thỏa thuận. Ở bên kia, người dân Gaza sẽ phải sống chung với khả năng các cuộc không kích của Israel có thể tiếp tục.
Các nhà phân tích cho biết, bất chấp những điều bất định, đây vẫn là bước đầu tiên mong manh hướng tới hòa bình ở Gaza. Thỏa thuận ngừng bắn tạm thời vẫn có cơ hội để trở thành vĩnh viễn.
Ngôn ngữ lỏng lẻo của thỏa thuận sẽ cho phép lệnh ngừng bắn kéo dài miễn là hai bên vẫn chịu đàm phán, ngay cả khi các cuộc đàm phán đó mất hơn 6 tuần để đạt được thỏa thuận tiếp theo.
Và cả hai bên đều có lý do để tiếp tục kéo dài các cuộc đàm phán. Hamas bị cô lập và suy yếu những vẫn muốn duy trì quyền kiểm soát của mình ở Gaza, và lệnh ngừng bắn cho phép họ có thời gian để phục hồi.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu từ lâu đã hy vọng sẽ thiết lập mối quan hệ ngoại giao mang tính bước ngoặt với Ả Rập Xê-út. Các cuộc đàm phán cho một thỏa thuận như vậy, vốn đã bị trật bánh do xung đột bùng nổ vào năm 2023, có khả năng chỉ được tiếp tục nếu lệnh ngừng bắn được duy trì.
"Một thỏa thuận giữa Ả Rập Xê-út và Israel không thể xảy ra khi cuộc chiến đang diễn ra ở Gaza, với số lượng lớn thương vong của người Palestine, Hamas bắt giữ con tin Israel và thảm họa nhân đạo ngày càng tồi tệ", ông Aaron David Miller, một thành viên của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế có trụ sở tại Washington, cho biết.
Tương tự như vậy, một phong trào phản đối lớn ở Israel đang thúc đẩy ông Netanyahu gia hạn thỏa thuận để thả mọi con tin; áp lực công chúng có thể lớn đến mức cuối cùng sẽ lấn át mọi phản ứng dữ dội mà ông phải đối mặt khi chấm dứt chiến tranh.
Vai trò của chính quyền Trump cũng rất quan trọng. Đặc phái viên Trung Đông của ông Trump, Steve Witkoff, đã đóng vai trò tích cực trong những ngày gần đây trong việc thúc đẩy Israel hướng tới một thỏa thuận, các quan chức cho biết, và sự quan tâm liên tục của chính quyền mới ở Mỹ có thể quyết định thỏa thuận sẽ kéo dài bao lâu.
"Ông Trump sẽ là biến số quan trọng khi nói đến phía Israel", ông Michael Koplow, một nhà phân tích tại Diễn đàn Chính sách Israel, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại New York, cho biết.
Theo vị chuyên gia, nếu ông Trump cảm thấy mọi sắp xếp đều đã ổn và xao nhãng vì các vấn đề khác, sẽ khó duy trì lệnh ngừng bắn hơn. Ngược lại, nếu tình hình vẫn thu hút được sự chú ý của tân Tổng thống Mỹ, thỏa thuận ngừng bắn nhiều khả năng sẽ được gia hạn và kéo dài hơn.
Minh Đức (Theo NY Times)
