Theo quan niệm Á Đông, không thể thiếu trong những dịp lễ quan trọng là mâm ngũ quả bày trên ban thờ. Đặc biệt trong dịp Tết Nguyên Đán, mâm ngũ quả càng được các gia đình bài trí cầu kỳ hơn cả.
Bên cạnh các loại quả truyền thống, phật thủ đang ngày càng được ưa chuộng rộng rãi, góp thêm cả sắc lẫn hương cho bàn thờ ngày Tết.
Nguồn gốc của cây phật thủ
Theo nghiên cứu, cây phật thủ được những người theo Đạo Phật mang từ Ấn Độ sang Trung Quốc và sau đó du nhập vào Việt Nam.
Phật thủ còn có tên gọi khác như phật thủ phiến, phật thủ cam. Còn tên khoa học của nó là Citrus medica L. var. sarcodactylus (Citrus medica L var. digitata Riss.), thuộc họ Cam Rutaceae.
Loại cây cho ra thứ quả kì lạ này trước đây chỉ trồng được ở những vùng núi cao như Tuyên Quang, Yên Bái nhưng bây giờ còn trồng nhiều nơi khác, đặc biệt có nhiều ở xã Đắc Sở (Hoài Đức, Hà Nội).
Trái phật thủ có nhiều kích cỡ, khi chín vỏ vàng, sần sùi, có mùi thơm. Thế nhưng điều kì diệu nhất ở nó chính là những "ngón tay" nhỏ dài khiến người ta liên tưởng tới bàn tay của Đức Phật. Ngoài để thắp hương mâm cúng thì quả phật thủ còn có thể dùng làm thuốc, làm mứt…
Hiện nay, đã xuất hiện không ít nơi bán cây phật thủ cảnh (phật thủ bonsai) rất quý. Theo phong thủy, để cây này trong nhà có thể giúp mang lại may mắn, thịnh vượng, tài lộc cho gia chủ.
Ý nghĩa của quả phật thủ
Theo phân tích của TS. Nguyễn Văn Vịnh, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Giáo dục, loại quả này mang ý nghĩa Phật giáo. Từ ngoại hình, quả phật thủ trông giống như hoa sen (biểu tượng tâm linh). Ngoài ra, nó còn giống "ngón tay Phật", những ngón tay được đưa ra, hơi cong, chụm lại như bông hoa.
Loại quả này mang đến bình yên, phước lành cho gia chủ. Do đó, các gia đình thường chọn phật thủ để trưng bày mâm cúng ngày lễ Tết với mong muốn một năm mới an lành, vui vẻ, nhiều tài lộc.
Ngoài ra, theo quan niệm xưa, mùi thơm của loại quả này còn có tác dụng quyến rũ, lưu lại trong nhà lâu hơn, giúp phù hộ cho gia đình cả về tài vận lẫn sức khỏe.
Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng khi các "ngón tay" trên quả phật thủ khum lại, nhìn từ trên xuống lại giống một bông hoa, theo đó tạo nên một hình ảnh đẹp, phù hợp đặt ở vị trí cao nhất, chính giữa của mâm ngũ quả bày ban thờ ngày Tết.
Cách chọn quả phật thủ "đúng và trúng"
Trái Phật thủ đẹp phải nhiều ngón tay, thông thường mỗi quả có 20-30 ngón. Các ngón tỏa tròn đều xếp thành nhiều vòng như hình bông hoa, ngón của vòng ngoài cùng trùng với các số đẹp sẽ có giá trị.
Khi chọn mua quả phật thủ, nên chọn quả to, ngón tay của phật thủ càng nhiều, dài mập, các ngón đều nhau càng tốt. Lưu ý, nên chọn quả có da trơn cật, màu hơi mờ vàng là quả già để được lâu và thơm hơn.
Tuân theo quy luật "Thịnh – Suy – Bĩ – Thái"
Người chơi phật thủ thường đếm các ngón của quả, song khi đếm phải tuân theo quy luật: Thịnh – Suy – Bĩ – Thái. Nghĩa là sẽ đếm các ngón quả lần lượt theo 4 từ trên, lặp đi lặp lại, nến ngón cuối cùng rơi vào chữ Thịnh hoặc Thái thì rất quý.
Những quả như thế này thường rất đắt, tầm khoảng chục triệu một quả, vì cả vườn hàng nghìn quả may ra chỉ được 1 đến 2 quả.
Mua quả có bên ngoài đẹp
Tránh mua quả bị xước sát, bị sâu đục khoét, bị dập hoặc gãy các ngón phật thủ. Không chọn phật thủ non dù chúng cũng có màu vàng nhưng lại rất nhanh hỏng.
Một quả phật thủ trưởng thành thì các túi tinh dầu tròn trịa, cách đều nhau, căng mọng, bề mặt quả rắn và cứng.
Minh Đức (Tổng hợp)