Theo cô giáo Bùi Thị Vinh Hoa giáo viên văn trường THPT Hồng Lam (Hà Tĩnh), với môn Văn, từ THCS mình đã có thói quen mua sách giáo khoa trước năm học một thời gian để đọc hết các tác phẩm, nên khi vào học chính thức việc nắm được nội dung của tác phẩm sẽ dễ dàng hơn. Theo kinh nghiệm bản thân, khi học Văn qua việc nắm rõ nội dung của mỗi tác phẩm rất quan trọng (phần đóng khung cuối mỗi tác phẩm trong sách giáo khoa), cùng với đó là thông tin về tác giả, hoàn cảnh sáng tác và đôi nét về nghệ thuật nữa.
Để làm tốt bài thi môn văn học sinh cần nắm vững kiến thức cơ bản (Ảnh: minh họa)
Khi ôn tập tại nhà, ngoài việc đọc thêm các sách tham khảo, mình thường tự hệ thống các tác phẩm gồm các mục như tác giả, tác phẩm, nội dung chính của tác phẩm và nghệ thuật đặc sắc của chúng. Về văn nghị luận, trước hết cần nắm rõ các bước làm bài. Kinh nghiệm của mình với dạng bài này là nên tham khảo nhiều tác phẩm trên internet để có nguồn luận chứng, luận cứ phong phú, đồng thời học được những cách viết văn hay – cô Hoa nói thêm.
Điều học sinh cần chú ý, là trước khi vào phòng thi nên để tâm lý thoải mái, không nên có nhồi nhét kiến thức, với môn Văn cũng vậy, đặc biệt đây thường là môn thi đầu tiên, ảnh hưởng đến tâm lý những bài thi sau. Thêm một kinh nghiệm nữa, không phải cứ văn dài là hay, quan trọng là đủ ý và trình bày mạch lạc, rõ ràng. Bài văn của mình chỉ trọn vẹn trong 2 tờ giấy nhưng vẫn được 8 điểm.
Với kinh nghiệm của cô Hoa, thì để học sinh ôn tập tốt, giáo viên cần tổ chức cho các em cách tự ôn tập, học nhóm; đồng thời giáo viên thực hiện ôn tập theo hình thức cuốn chiếu. Trên từng bài phải ôn đi ôn lại nhiều lần. Luyện HS biết cách tìm hiểu yêu cầu đề, cách làm dàn ý, phương pháp làm bài cho từng loại câu hỏi. Như vậy mới có thể tránh lạc đề. Biết cách viết mở bài, kết bài đúng yêu cầu với đề. Nên dùng nhiều phương pháp linh hoạt cả về lượng kiến thức, cách thức, thời gian phù hợp, tránh học tủ, đoán mò.
Vài năm trở lại đây, đề thi tốt nghiệp THPT môn Văn được dư luận đánh giá khá tốt không những đảm bảo những nội dung cơ bản trong chương trình phổ thông mà còn phát huy được khả năng sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, làm thế nào để có thể đạt được điểm cao trong kỳ thi thì mỗi thí sinh ngay từ bây giờ cần phải có kế hoạch để ôn tập dần những kiến thức đã học một cách hợp lý. Thông thường một đề thi môn Ngữ văn có kết cấu 3 phần. Ngoài các câu hỏi về kiến thức văn học, còn có câu hỏi về phần kiến thức xã hội. Bởi vậy, bên cạnh việc nắm vững các tác giả tác phẩm học sinh cần có vốn hiểu biết nhất định về cuộc sống.
Để làm tốt các câu hỏi phần văn học, HS phải nắm được những vấn đề về tác giả, tác phẩm. Tùy theo đặc thù của từng thể loại mà các em có cách ghi nhớ và ôn tập riêng. Đối với tác phẩm thơ, yêu cầu đầu tiên là phải thuộc được những đoạn thơ tiêu biểu, nắm được bố cục từng phần cũng như chủ đề tư tưởng của cả bài và cảm hứng sáng tác chủ đạo. Hoàn cảnh ra đời của bài thơ cũng chính là yếu tố giúp học sinh hiểu sâu hơn và khai thác mạch cảm xúc của tác giả. Để phân tích và cảm nhận được giá trị thẩm mỹ của tác phẩm, học sinh cần nắm được thao tác kỹ năng đi từ việc phát hiện các biện pháp nghệ thuật, các hình ảnh để khái quát lên nội dung và tư tưởng bài thơ. Các câu hỏi xoay quanh thể loại này thường hướng tới cách hỏi cụ thể đòi hỏi học sinh phải có kỹ năng phân tích tốt. Song bất cứ đoạn thơ nào khi phân tích hay bình giảng người viết cần chú ý đến vai trò của đoạn trích trong tổng thể văn bản.
Với tác phẩm văn xuôi, ngoài các kiến thức chung về tác giả (về tiểu sử, đặc điểm phong cách sáng tác) thì ở thể loại văn xuôi cũng có những đặc thù riêng. Đó là đề tài, những nội dung tư tưởng mà tác giả đề cập trong tác phẩm. Khi học về thể loại này, học sinh cần nắm được cốt truyện, các chi tiết độc đáo và một số đoạn văn xuôi tiêu biểu để khi cần có thể lấy dẫn chứng minh họa. Nếu như ở thể loại thơ cảm xúc trữ tình, những hình ảnh, cấu tứ là yếu tố dựa vào đó để học sinh có thể khám phá cái hay cái đẹp của tác phẩm thì khi tiếp cận tác phẩm truyện học sinh cần nắm được các tuyến nhân vật. Bởi tất cả diễn biến, xung đột, cao trào, thắt nút và mở nút trong nội dung truyện sẽ xoay quanh các nhân vật chính. Ở các tuyến nhân vật chính cũng sẽ chia ra nhân vật phản diện và nhân vật chính diện. Đặc biệt, nếu thuộc được những chi tiết quan trọng trong tác phẩm sẽ giúp học sinh phân tích đánh giá làm nổi bật hình ảnh nhân vật cũng như tư tưởng chủ đạo chung.
Đối với câu hỏi về phần xã hội, đề thi tốt nghiệp phổ thông thường đưa ra những tình huống, vấn đề mà các em dễ gặp trong cuộc sống. Điều quan trọng là cách lập luận đưa ra dẫn chứng để thuyết phục người đọc.
N. An ghi
