Ảnh: REUTERS/Blair Gable.
Trong ngày thứ Hai, Canada đã trục xuất 6 nhà ngoại giao người Ấn Độ bao gồm cao ủy, với lý do những quan chức này có liên quan tới vụ sát hại một lãnh đạo phong trào ly khai tộc Sikh cùng với một số cáo buộc về kế hoạch tấn công nhằm vào những người Ấn Độ bất đồng chính kiến khác tại Canada.
Vào đầu ngày thứ Hai, Ấn Độ đã trả đũa bằng cách ra lệnh trục xuất 6 nhà ngoại giao Canada cấp cao bao gồm cao ủy tạm quyền và cho biết đã rút phái viên của mình khỏi Canada, ngược lại với tuyên bố trục xuất từ phía quốc gia này.
Những căng thẳng ngoại giao này thể hiện sự suy thoái trong quan hệ giữa hai quốc gia trong Khối Thịnh vượng chung. Quan hệ hai nước đã tổn hại trong năm vừa rồi kể từ khi Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết ông có bằng chứng liên kết đặc vụ của Ấn Độ với vụ ám sát lãnh đạo tộc Sikh, Hardeep Singh Nijjar, trên lãnh thổ Canada.
Trong một cuộc họp báo, Trudeau cho biết chính phủ Canada đã có "bằng chứng rõ ràng và đáng tin cho thấy đặc vụ của chính phủ Ấn Độ đã thực hiện và đang tiếp tục thực hiện hoạt động gây nguy hiểm cho sự an toàn của cộng đồng".
Những hoạt động này bao gồm các kỹ thuật thu thập thông tin một cách bí mật, hành vi cưỡng ép, tấn công nhằm vào người Canada gốc Nam Á và có liên quan tới hàng loạt các hành vi mang tính bạo lực hay đe dọa, bao gồm giết người.
Ông phát biểu: "Điều này là không thể chấp nhận được", nhận định Ấn Độ đã phạm phải sai lầm khi thực hiện hoạt động phi pháp tại Canada.
Ấn Độ từ lâu đã phủ nhận những cáo buộc của Trudeau. Trong ngày thứ Hai, chính quyền này đã bác bỏ quyết định điều tra từ Canada và cáo buộc Trudeau đang theo đuổi "mưu đồ chính trị".
Cảnh sát Hoàng gia Canada (RCMP) cho biết chính phủ Ấn Độ đã thực hiện một chiến dịch rộng rãi nhằm vào người Ấn Độ bất đồng chính kiến với những hành vi như giết người và tống tiền. Lực lượng này cũng cho biết chính quyền trên đã sử dụng tội phạm có tổ chức để tấn công cộng đồng người Nam Á tại Canada và can thiệp vào các tiến trình dân chủ.
Trong một phát biểu, Bộ ngoại giao Canada viết: "Quyết định trục xuất những cá nhân này được đưa ra với sự cân nhắc kỹ lưỡng và chỉ được đưa ra sau khi RCMP đã thu thập bằng chứng đủ, chắc chắn và rõ ràng giúp xác định 6 cá nhân là những đối tượng đáng quan tâm trong vụ án về Nijjar".
Ấn Độ cho biết đã yêu cầu 6 nhà ngoại giao người Canada rời khỏi quốc gia này trước ngày Chủ Nhật. Bộ ngoại giao Ấn Độ cũng cho biết đã triệu tập Cao Ủy Tạm quyền tại Ấn Độ Stewart Wheeler, hiện là nhà ngoại giao cấp cao nhất của Canada tại khu vực các nước Nam Á.
Ấn Độ cho biết, trục xuất các nhà ngoại giao vì không tự tin có thể đảm bảo an toàn cho họ.
Trong tuyên bố, Bộ Ngoại giao Ấn Độ viết: "Chúng tôi không tin tưởng vào những cam kết về an ninh của Chính phủ Canada đương quyền. Vì vậy Chính phủ Ấn Độ đã quyết định thu hồi Cao Ủy và các quan chức và nhà ngoại giao khác".
Rạn nứt nghiêm trọng
Ngoại trưởng Canada Melanie Joly cho biết chính phủ nước này đã yêu cầu Ấn Độ tước quyền miễn trừ ngoại giao của 6 nhà ngoại giao, cho phép các cơ quan điều tra của chính phủ Canada chất vấn những cá nhân này về các cáo buộc liên quan tới hoạt động phi pháp.
Tuy nhiên, do chính phủ Ấn Độ không hợp tác, Canada buộc phải trục xuất những cá nhân này.
Bà cho biết: "Chúng tôi không muốn đối đầu ngoại giao với Ấn Độ. Nhưng chúng tôi cũng sẽ không làm ngơ khi đặc vụ của bất kỳ quốc gia nào có dính líu tới hoạt động đe dọa, quấy rối hay thậm chí là sát hại công dân người Canada".
Canada đã thu hồi hơn 40 quan chức ngoại giao khỏi Ấn Độ trong tháng 10/2023 sau khi New Delhi yêu cầu Ottawa giảm sự hiện diện ngoại giao của mình.
Fen Osler Hampson, giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Carleton của Ottawa cho biết: "Chúng ta đã đi từ khác biệt quan điểm tới rạn nứt nghiêm trọng trong quan hệ với Ấn Độ. Ở thời điểm hiện tại khó có thể thấy được khả năng bình thường hóa trở lại trong tương lai trước mắt".
Canada đã trở thành quê hương của số người tộc Sikh lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Punjab, và những cuộc biểu tình của người Sikh trong những năm vừa qua đã gây bất mãn cho chính phủ Ấn Độ.
Chính phủ Mỹ cũng đã đưa ra cáo buộc cho rằng các đặc vụ người Ấn Độ có liên quan tới âm mưu ám sát một lãnh đạo phong trào ly khai người Sikh tại New York trong năm vừa rồi, và cho biết đã truy tố một công dân người Ấn Độ hành động theo chỉ thị của một quan chức chính phủ Ấn Độ giấu tên.
Một ủy ban của chính phủ Ấn Độ với vai trò điều tra về sự dính líu của người Ấn Độ trong kế hoạch ám sát bị bại lộ sẽ gặp mặt các quan chức Mỹ tại Washington trong tuần này.
Những cáo buộc về âm mưu ám sát nhằm vào các lãnh đạo phong trào ly khai tộc Sikh tại Canada và Mỹ đã ảnh hưởng nặng nề tới quan hệ giữa những quốc gia này với Ấn Độ, trong thời điểm cả hai nước mong muốn củng cố quan hệ với Ấn Độ nhằm đối phó với tầm ảnh hưởng ngày càng lên ngôi của Trung Quốc.
Nguyễn Quang Minh (Theo Reuters)
