Những ngày vừa qua mưa đá xuất hiện từ miền Bắc đến miền Trung có phải bất thường?
Mới đây, trong 3 ngày 27 - 29/3, các tỉnh Phú Thọ, Yên Bái, Hà Giang, Sơn La, Nghệ An, Quảng Trị xảy ra mưa đá, giông lốc. Mặc dù đã được Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn cảnh báo là do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường yếu nén rãnh áp thấp, kết hợp với hội tụ gió trên cao từ 1.500 - 5.000 m nhưng hậu quả của những trận thiên tai để lại khá lớn.
Theo thống kê trên báo Thanh Niên, mưa đá, giông lốc những ngày qua đã làm 1 người bị thương, gần 600 ngôi nhà tốc mái, sập đổ, hàng trăm ha hoa màu, cây trồng bị hư hỏng. Ước tính thiệt hại hàng tỷ đồng.
Lý giải về hiện tượng này, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai cho biết, mưa đá là hiện tượng nước mưa ngưng tụ thành những tảng đá, cục băng, đa dạng về kích thước rơi xuống, lẫn trong mưa rào. Trong tình trạng mưa khắc nghiệt, mưa đá chỉ xảy ra trong khoảng 5 - 30 phút.
Mưa đá hình thành do dòng không khí đối lưu lên xuống liên tục. Nếu nhiệt độ trong các đám mây là âm 20 độ C thì hơi nước trong mây sẽ tự tạo thành những hạt băng nhỏ và rơi xuống. Các hạt băng tiếp xúc với tầng mây thấp hơn sẽ biến thành những giọt nước có độ lạnh dưới 0 độ C, khi gặp những luồng không khí liên tục bốc lên từ dưới thì hạt băng sẽ lớn hơn, tới một trọng lượng nhất định, chúng sẽ rơi xuống hình thành mưa đá.
"Miền Bắc đang trong thời điểm giao mùa nên có những đợt không khí lạnh yếu tràn xuống, khi gặp nền nhiệt độ cao từ các tỉnh miền núi phía bắc, tạo điều kiện cho không khí xáo trộn mạnh khiến những đám mây phát triển, gây ra những trận mưa giông, sấm sét, mưa đá và gió giật mạnh", Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai phân tích.
Cơ quan này cho hay, những trận mưa đá vừa qua không phải là hiện tượng bất thường. Mưa đá thường xuất hiện vào thời điểm giao mùa (tháng 3 - tháng 5, cao điểm vào tháng 4 hàng năm).
Theo dự báo, sau đợt mưa đá này, miền Bắc sẽ tăng nhiệt từ ngày 1 - 4/4, có nắng nóng, có nơi nắng nóng gay gắt.
Trong khi đó, khu vực Nam bộ ngày 30 - 31/3 có nắng nóng, có nơi nắng nóng gay gắt với nhiệt độ cao nhất phổ biến từ 35 - 37 độ C, có nơi trên 37 độ C. Độ ẩm tương đối thấp nhất phổ biến 45 - 50%. Khu vực Tây nguyên có nắng nóng cục bộ với nhiệt độ cao nhất ngày có nơi trên 35 độ C.
Hiện tượng mưa đá tại xã Vũ Oai, thành phố Hạ Long. Ảnh: Báo VOV.
Cảnh báo mưa đá còn tiếp diễn
Theo chuyên gia, hiện tượng trời bỗng dưng tối sầm và sau đó xảy ra mưa đá có thể lặp lại vào ngày 5/4 hoặc 6/4 ở các tỉnh miền Bắc do sự giao tranh giữa khối khí lạnh tràn xuống với đợt nắng nóng đang diễn ra.
Trao đổi với báo Sức khỏe & Đời sống, TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai cho biết, nguyên nhân xảy ra hiện tượng này là do sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa các tầng khí quyển. Khoảng thời gian từ 31/3-4/4 xảy ra một đợt nắng nóng khiến nền nhiệt bề mặt đất tăng cao thuận lợi cho việc bốc hơi nước.
Hiện tượng trời bỗng dưng tối sầm và sau đó xảy ra mưa đá có thể lặp lại vào ngày 5/4 hoặc 6/4 ở các tỉnh miền Bắc. Cụ thể, đến ngày 5/4 hoặc 6/4 có không khí lạnh về sẽ gây sự ngưng tụ hơi nước với mật độ cao và hình thành các cột mây cao từ 8.000-10.000 mét, nơi hơi nước kết tinh thành các tinh thể đá. Các tinh thể nước đá bị lực hấp dẫn làm rơi xuống tầng thấp hơn, nhưng chúng lại bị hơi nóng từ bề mặt đất đẩy ngược lên tầng trên lạnh hơn và kết tinh thêm hơi nước cho đến khi nào hình thành cục đá đủ lớn và chống lại được lực đẩy của hơi nóng thì nó rơi xuống đất thành mưa đá.
Khi quan sát thấy bầu trời đen kịt là lúc mà cột mây đậm đặc và cao che kín ánh sáng mặt trời. Khi đó mọi người nên vào nhà tránh trú, đưa xe cộ vào nơi có mái che kẻo vỡ gương, vỡ đèn. Mưa đá nếu xảy ra chỉ trong khoảng thời gian ngắn dưới 20 phút và thường không lặp lại trong cùng 1 ngày ở 1 địa điểm.
Cách phòng ngừa thiệt hại do mưa đá, không phải ai cúng biết
Chia sẻ xoay quanh vấn đề này ông Vũ Anh Tuấn, Phó phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, cho biết khu vực các tỉnh miền núi phía Bắc đang chịu tác động của ba hình thái thời tiết. Đó là không khí lạnh yếu liên tục tăng cường xuống miền Bắc, vùng áp thấp nóng phía tây phát triển mở rộng và hội tụ gió ở độ cao 5.000 m di chuyển từ tây sang đông.
Tổ hợp ba yếu tố này kết hợp tạo nên xáo động không khí rất lớn ở Bắc Bộ, đặc biệt là các tỉnh miền núi", ông Tuấn nói, cho rằng hiện tượng này không bất thường. Hàng năm, mưa đá xuất hiện vào thời điểm giao mùa từ lạnh sang nóng (từ tháng 2 đến 5) hoặc ngược lại từ nóng sang lạnh (tháng 10-11).
Theo chuyên gia, việc dự báo mưa dông, mưa đá tương đối khó vì phải xác định được khu vực hội tụ gió cũng như xáo động lớn trong không khí. Ngay cả khi xác định được khu vực có xáo động lớn thì cũng chưa chắc đã xảy ra mưa dông, mưa đá. Hiện, cơ quan khí tượng chỉ dự báo được trước 24 giờ và cảnh báo trước 30 phút đến 3 giờ với các khu vực cụ thể.
Để giảm thiểu thiệt hại do mưa đá, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai khuyến cáo người dân cần nhận biết các dấu hiệu. Đó là đám mây hình bầu vú đen sẫm kéo đến, gió mạnh, nhiệt độ không khí giảm mạnh. Nếu đang đi ngoài đường mà gặp mưa đá, người dân nên dừng lại tìm chỗ trú ẩn, đội mũ bảo hiểm tránh đá rơi vào đầu, chờ đá trên đường tan hết mới tiếp tục đi để tránh trơn ngã.
Người dân cần thường xuyên kiểm tra tình trạng của mái nhà và gia cố mái, những chỗ trọng yếu nên sử dụng vật liệu có thể chống chịu va đập. Mái nhà nên dốc xuống hai bên giúp giảm lực tác động từ mưa đá. Với hoa màu dễ bị nát dập, người dân có thể dựng giàn che dọc theo luống.
Giai đoạn nóng ẩm, hàm lượng hơi nước trong không khí cao. Khí quyển ở tầng thấp nhận được nhiều nhiệt năng sẽ nóng lên, hình thành cột không khí dưới nóng, trên lạnh. Lúc này hiện tượng đối lưu phát sinh, tạo ra những đám mây vũ tích. Dòng khí đi lên trong đám mây rất mạnh, nâng đỡ những hạt băng và lớn dần, cuối cùng trở thành cục băng có cấu tạo nhiều lớp trong và đục xen kẽ nhau. Khi cục băng lớn tới mức độ mà dòng khí đi lên không còn đủ sức nâng đỡ nữa sẽ rơi xuống đất, gây ra mưa đá.
Dự báo thời tiết 10 ngày tới
Dự báo thời tiết các khu vực trong 24 đến 48 giờ tới
- Bắc Bộ: chiều tối và đêm có mưa rào và dông vài nơi; ngày nắng; ngày 30/3 khu Tây Bắc có nơi nắng nóng; ngày 31/3 phía Tây Bắc Bộ có nắng nóng.
- Khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên: chiều tối và đêm có mưa rào và dông vài nơi; ngày 30/3 trời nắng, vùng núi phía tây có nơi nắng nóng; ngày 31/3 có nắng nóng.
- Các khu vực khác: chiều tối và đêm có mưa rào và dông vài nơi, riêng tối ngày 29/3 Tây Nguyên có mưa rào và dông rải rác, cục bộ có mưa to; ngày nắng, có nơi nắng nóng; riêng Nam Bộ có nắng nóng, có nơi nắng nóng gay gắt.
Trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh.
Nhận định hình thế thời tiết từ đêm 31/3 đến ngày 8/4/2024
- Phía Tây Bắc Bộ, Bắc và Trung Trung Bộ: Từ ngày 1-5/4 khả năng có nắng nóng và nắng nóng gay gắt, có nơi đặc biệt gay gắt.
- Phía Đông Bắc Bộ: Từ ngày 1-4/4 khả năng có nắng nóng, có nơi nắng nóng gay gắt. Khoảng ngày 5-6/4 có khả năng có mưa, mưa rào rải rác và có nơi có dông.
- Các khu vực khác: chiều tối và đêm có mưa rào và dông vài nơi; ngày nắng, có nơi nắng nóng, riêng Nam Bộ có nắng nóng diện rộng.
Trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh.
Trúc Chi (t/h)
