Chế định ly thân cần phải được luật hóa

Một trong những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình Việt Nam là nguyên tắc hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ, một chồng, vợ chồng bình đẳng. Khi có mâu thuẫn xảy ra thì vợ, chồng có quyền lựa chọn phương thức giải quyết mâu thuẫn một cách tốt nhất, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của mình. Đó là thông qua hòa giải để đoàn tụ, hoặc quyết định ly hôn. Tuy nhiên, Luật Hôn nhân và Gia đình quy định hai phương thức giải quyết mâu thuẫn giữa vợ chồng là hòa giải để đoàn tụ, hoặc chấm dứt hôn nhân bằng ly hôn, còn vấn đề ly thân lại chưa được luật quy định. 

 

Ảnh minh họa

 

Trong khi đó, pháp luật nhiều nước đã quy định ly thân là quyền của vợ, chồng lựa chọn phương thức giải quyết mâu thuẫn trong hôn nhân, tạo căn cứ pháp lý cho các quan hệ tài sản, nhân thân, con cái trong giai đoạn quan hệ hôn nhân nhạy cảm này. Còn ở Việt Nam, mặc dù chưa được quy định trong luật nhưng việc ly thân vẫn đang diễn ra khá phổ biến trên thực tế. Đặc biệt, với những cặp vợ chồng theo Công giáo, với giáo lý “những gì Chúa đã tác hợp thì người đời không có quyền sửa đổi” nên họ không ly hôn, mà khi mâu thuẫn xảy ra, thường chấp nhận ly thân, thậm chí là sống ly thân đến hết cuộc đời. Từ thực tế này, sau một thời gian góp ý cho dự thảo Luật Hôn nhân và Gia đình sửa đổi, quan điểm nên luật hóa chế định ly thân được nhiều người đồng tình.

 

Có khá nhiều nguyên do mà nhiều cặp vợ chồng tuy xác định mâu thuẫn không thể hàn gắn, nhưng vẫn không ly hôn mà chọn cách ly thân như ngại mang điều tiếng bị vợ bỏ, chồng bỏ, ảnh hưởng đến danh dự, uy tín gia đình, ảnh hưởng đến công việc, ảnh hưởng tâm lý con cái, khó khăn trong chia tài sản chung… 

 

Lại có nhiều trường hợp, biết không thể cứu vãn quan hệ hôn nhân, nhưng khi biết người kia có hạnh phúc mới thì có tâm lý “trả thù”. Những người này viện cớ, luật đâu có quy định vợ chồng bắt buộc phải “ở cùng nhà, ăn cùng mâm”, nên khi ra Tòa, vẫn cho rằng tuy vợ chồng không sống cùng một nơi, nhưng quan hệ hôn nhân của họ vẫn đang bình thường, mâu thuẫn chưa trầm trọng, không đồng ý ly hôn để ngăn cản người kia có cơ hội kết hôn với người khác, dẫu thực tế, quan hệ hôn nhân giữa những cặp vợ chồng này chỉ là “cái vỏ”, tồn tại trên danh nghĩa pháp lý, còn cả về tình cảm, lẫn tài sản đều đã rạch ròi. 

 

Vì ly thân diễn ra nhiều, nên khi xét xử, nhiều thẩm phán vẫn xem xét đến tình trạng ly thân như là một trong những cơ sở cho thấy mâu thuẫn vợ chồng kéo dài, không thể hàn gắn để cho ly hôn. Nhưng vì không được luật quy định nên ngay cả việc xác định một cặp vợ chồng nào đó trong tình trạng ly thân hay không cũng không  dễ dàng. Trong khi đó, ly thân (được hiểu là vợ chồng không cùng chung sống, không có quan hệ tình cảm, không thiết lập khối tài sản chung… với nhau) lại nảy sinh rất nhiều vấn đề phức tạp.

 

Không ít chị em phụ nữ khi mâu thuẫn vợ chồng xảy ra đã bế con bỏ đi, hoặc bị đuổi ra khỏi nhà chồng, đã chịu thiệt thòi lớn khi phải tự mình vất vả kiếm tiền nuôi dưỡng con cái mà người chồng không hề có trách nhiệm cấp dưỡng trong thời gian dài. Có những bà vợ cũng muốn đòi tiền khi chồng trốn tránh trách nhiệm nuôi con, nhưng khi họ nhờ cơ quan, đoàn thể, ngay cả luật sư để tư vấn trong những trường hợp này thì các luật sư cũng khó xử, bởi luật đâu có quy định trách nhiệm cấp dưỡng trong thời gian ly thân?

 

Trong thời gian ly thân, nhiều người đã tìm cách tẩu tán, hợp thức hóa tài sản chung thành tài sản riêng, hoặc cố tình vay mượn để bắt người kia phải chung trách nhiệm “vợ chồng” trả nợ… Đặc biệt, con cái là đối tượng bị ảnh hưởng nhiều vì ly thân vẫn đang là thời kỳ hôn nhân, song do không cùng chung sống, nên ai là người có trách nhiệm trực tiếp nuôi dưỡng con cái cũng phát sinh nhiều mâu thuẫn. Không ít đứa trẻ vì bố mẹ mâu thuẫn mà bị “đá bóng” trách nhiệm, lơ là việc nuôi dưỡng, dẫn đến buồn chán, bỏ bê học hành, sa vào tệ nạn xã hội, hoặc phạm pháp.

 

Cũng trong giai đoạn hôn nhân không bền chặt này, vấn đề “cơ hội” cho “người thứ ba” cũng nhiều chuyện đáng bàn. Rất nhiều trường hợp, mâu thuẫn vợ chồng bắt nguồn từ việc một bên có quan hệ tình cảm với người khác, khi vợ chồng ly thân, thì người này chuyển đến ở cùng người mới. Tranh chấp tài sản, tranh chấp “quyền chính chủ” với vợ/chồng cũng từ đó mà thêm rắc rối vì người vợ/chồng lúc này lại cùng ăn ở, cùng xác lập khối tài sản chung với người thứ ba. Đặc biệt khi người chồng/vợ góp vốn làm ăn với người thứ ba nhưng sau đó thua lỗ, nợ nần, dẫn đến người vợ/chồng hợp pháp bị buộc trách nhiệm cùng trả nợ vì giữa vợ chồng chưa có thỏa thuận chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân… 

 

Nhiều người cho rằng, khi vợ chồng đã ở riêng, nhất là khi người vợ đã bỏ nhà ra đi thì việc ông chồng đón người khác về chung sống là “quyền” của họ, người kia không được ngăn cản mà không lường đến hệ lụy chưa ly hôn thì giữa họ vẫn ràng buộc trách nhiệm, nghĩa vụ vợ chồng. Cũng trong thời điểm này, do quan hệ hôn nhân không còn bền chặt, mà tình trạng một trong hai vợ/chồng đau ốm, hoạn nạn bị người kia lơ là trách nhiệm, dẫn đến mâu thuẫn, xô xát giữa họ hàng hai bên cũng không ít.

 

Từ thực tiễn hành nghề, luật sư Nguyễn Thủy Nguyên, Đoàn LS Hà Nội cho rằng, chế định ly thân cần phải được luật hóa để tạo hành lang pháp lý điều chỉnh thực trạng này, đặc biệt là để bảo vệ quyền lợi chính đáng hợp pháp cho người phụ nữ. Ly thân là khoảng thời gian cần thiết để các cặp vợ chồng đang mâu thuẫn nhìn nhận lại mối quan hệ giữa hai bên, từ đó cân nhắc kỹ lưỡng có thể tiếp tục chung sống, hay quyết định ly hôn. Do đó, Luật Hôn nhân và Gia đình sửa đổi cần bổ sung chế định ly thân với tư cách là một quyền mới của các cặp vợ chồng, nhưng tất nhiên, việc sử dụng quyền này hay không là do các cặp vợ chồng quyết định, chứ luật không khuyến khích cứ xảy ra mâu thuẫn vợ chồng là nên ly thân. 

 

Khi luật hóa chế định ly thân, những vấn đề như căn cứ ly thân, thủ tục đăng ký và chấm dứt ly thân, thời gian ly thân, hậu quả pháp lý, nghĩa vụ nuôi con, nghĩa vụ cấp dưỡng, “cơ hội” cho người thứ ba ra sao… sẽ được quy định cụ thể, làm cơ sở điều chỉnh các bất cập phát sinh trong thực tiễn. Nhiều người cho rằng, nếu hai bên không có yêu cầu bức thiết thì không nên chia tài sản chung và chia trách nhiệm nuôi con trong thời gian ly thân, vì rất có thể chính việc phân chia này sẽ tạo thêm mâu thuẫn, khiến quan hệ vợ chồng không thể hàn gắn được. 

 

Hơn nữa, nếu phân chia cả tài sản lẫn trách nhiệm nuôi dưỡng con cái thì ly thân cũng “na ná” ly hôn. Tuy nhiên, luật cần quy định, kể từ thời điểm ly thân, hai bên có quyền xác lập tài riêng để hạn chế các tranh chấp phức tạp nảy sinh sau đó. Với những cặp vợ chồng xảy ra mâu thuẫn trầm trọng, một bên cố tình níu giữ quan hệ hôn nhân bằng cách ly thân để “trả thù”, ngăn cản người kia tìm hạnh phúc mới thì đây cũng là một trong các căn cứ để Tòa án xem xét cho ly hôn khi không có sự thuận tình.