Chị nông dân lãi nửa tỷ/năm nhờ trồng thứ rau dại xưa chỉ cho trâu ăn

Rau mít rừng còn có tên gọi khác là mít ré, mít mi, thuộc họ dâu tằm. Thứ rau dại này mọc hoang trong những vùng rừng thưa, chỉ có trâu mới ăn, rồi người dân ăn thử và thấy ngon nên được sử dụng trong bữa ăn hàng ngày.

Bà Bùi Thị Líu ở xóm Cao, xã Cao Sơn, huyện Lương Sơn (Hòa Bình) kể với báo Nông nghiệp Việt Nam, tới năm 40 tuổi bà mới biết ăn rau mít rừng nhưng ông Bùi Văn Ruồng chồng bà thì từ nhỏ đã biết ăn loại lá này. Ông bảo, đem lá nấu cá, nấu cua cũng hợp nhưng ngon nhất phải là xào cùng thịt trâu.

Điều đặc biệt là do nhựa của cây có tính a xít nên khi hái, ngày xưa người Mường không dùng tay ngắt mà dứt từng ngọn, ngày nay có găng thì đỡ hơn, khi chế biến phải nấu kỹ chứ không ăn tái. Món rau mít rừng được đồng bào trân trọng bày lên bàn thờ những ngày rằm, mồng một hay lễ, Tết nhưng phải xào riêng, không bỏ tỏi bởi quan niệm tỏi sẽ đuổi ma.

Hồi ông Ruồng đi bộ đội, thấy đơn vị sống trong rừng mà lại thiếu rau nên mới hái rau mít rừng về chế biến thì thủ trưởng sợ độc, bảo ông phải ăn thử một mình trong 3 ngày, nếu không bị sao mới đồng ý cho các đồng đội ăn. Hồi đi dạy học ở xã Trường Sơn, ông để ý thấy người Dao từ lâu đã biết ăn rau mít rừng, còn trước cả người Mường.

Anh Bùi Văn Khánh, con trai ông về sau lại tiếp tục sự nghiệp dạy học của bố. Khi thấy quán Hà Linh ở trong vùng thu mua rau mít rừng về đồ lẫn cùng các loại rau thập cẩm như hoa chuối, lạc tiên, bông bạc, lá đu đủ… được khách khen ngon, bán tới 40.000 đồng/kg nên anh về bàn với vợ trồng rau mít rừng. Chị Bùi Thị Xuyến, vợ anh phân vân nhưng được anh thuyết phục cứ trồng thử, thất bại tính sau.

Theo báo Hòa Bình, ban đầu hai vợ chồng chị Xuyến tìm đào những gốc cây rau mít to để trồng với suy nghĩ cây to thì nhanh thu hoạch. Nhưng khi trồng lại bị chết nhiều nên những lần sau vợ chồng chị đào cây nhỏ. Khi những đồi rau mít tự nhiên ở gần đã hết anh chị phải đi đến nơi xa hơn tìm cây giống.

Có lần người bạn mách nơi có nhiều cây rau mít, vợ chồng chị Xuyến lại lặn lội đi tìm, không ngờ đã tìm được "mỏ” cây mít rừng, cây mọc san sát chen lẫn vào rừng keo. Chị nghĩ đây là cơ hội lớn nên tranh thủ đi đánh cây từ sáng đến tối, thậm chí phải thuê thêm 5 - 7 người.

Để trồng, chị thuê máy xúc múc hố theo từng băng như trồng chè, cây về là đặt xuống, không bón lót phân mà chỉ tưới nước. Vốn là cây rừng nên rau mít rừng rất khỏe, chỉ cần bón phân gà, phân trâu ủ mục là lên. Lá cây do có nhiều nhựa nên ít loại sâu nào cắn được, không bao giờ phải phun thuốc, chỉ thi thoảng thấy loại sâu xanh có sừng thì bắt.

Theo chị Xuyến, rau mít mở lá ra đến đâu phải hái tới đó. Người hái phải nhẹ nhàng vặt từng lá, cho vào gùi. Nếu hái mạnh tay, rau sẽ bị giảm chất lượng. "Rau mít có rất nhiều nhựa như nhựa cây mít. Khi hái phải đeo găng tay, nếu không nhựa cây dính vào tay không làm được gì. Người hái lựa từng lá và búp rau. Khác với cây rau sắng (bà con người Mường gọi tắc sắng), cây rau mít không bẻ được cành, chỉ nấu được lá non, nên việc thu hái vô cùng vất vả và cực nhọc", chị Xuyến nói với báo Dân Việt.

Hiện chị Xuyến đã trồng được gần 2 vạn cây rau mít, phủ kín 2 ha đất đồi của gia đình. Có những gốc cây to bằng cái phích, chúng tỏa bóng mát sum suê.

"Giống rau này khỏe lắm. Trời cứ mưa là chúng đâm chồi, nảy lộc. Cứ 18 ngày tôi lại hái được một lứa. Mỗi lứa thu được cả tấn rau mít", chị Xuyến phấn khởi cho biết.

Theo tính toán của chị, mỗi cây rau trưởng thành (5-7 năm), mỗi vụ cho thu 4kg rau, thì 1ha trồng vạn cây, sẽ cho thu 30 đến 40 tấn.

"Nhu cầu tiêu thụ rau mít rất lớn, cơ sở của tôi mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ. Giá bán rau mít tại vườn là 50.000đ/1kg, trừ chi phí thu hái, người trồng vẫn lãi hơn nửa tỷ đồng. Hơn nữa, trồng rau mít không phải chăm sóc nhiều.

Trồng 1 lần thu cả đời. So với những cây lương thực khác như ngô, lúa, 1ha rau mít cho thu nhập cao gấp mấy chục lần. Bà con trồng rau mà cả đời không phải dùng đến thuốc bảo vệ thực vật", chị Xuyến phân tích.

Cạnh đồi rau mít xanh mướt, tươi tốt là khu vườn chị Xuyến dành riêng ra để ươm giống. Sau cả chục năm thu gom giống ngoài tự nhiên, dần dần lượng cây cũng ít. Trong khi thấy hiệu quả của cây rau mít mà chị Xuyến trồng, bà con người Mường cũng bắt đầu có ý thức thu gom về để trồng.

Nguồn giống ngoài tự nhiên gần như không còn, chị Xuyến đã nghĩ ra cách ươm cây giống. Muốn sản xuất lớn, đáp ứng đủ nhu cầu thị trường, nguồn cây giống sẽ quyết định tới việc gia tăng diện tích.

Do chưa có kinh nghiệm trong việc nhân giống, chị Xuyến phải làm đi, làm lại nhiều lần. Vừa làm vừa rút kinh nghiệm, dần dần chị cũng nắm được đặc tính của thứ cây rau rừng trứ danh đất Mường này.

"Vào mùa đông, đặc biệt là trong tháng 11 và tháng 12 âm lịch, cây rau mít gần như ngủ, chúng không phát triển. Mình phải đốn như đốn chè. Nhân giống vào đầu mùa hè là tốt nhất. Cây phát triển nhanh và tỉ lệ sống cao", chị Xuyến chia sẻ.

Trò chuyện với báo Hòa Bình, chị Xuyến nói thêm: Căn nhà 2 tầng của gia đình xây gần 1 tỷ đồng cũng phần lớn nhờ rau mít. Năm 2022, 2 ha rau thu được 4 - 5 tấn, mỗi kg bán thấp nhất cũng được 50 nghìn đồng. Đầu tư, chăm sóc ít, chẳng cây gì trồng bằng cây này. Điều quan trọng là nhu cầu thị trường lúc nào cũng có. Giờ ngày càng nhiều người biết đến rau mít nên không lo đầu ra. Cũng từ rau, chồng chị có điều kiện đi học lên đại học, các con có kinh tế ổn định; nhiều người trong xóm có việc làm.

Chị Hoàng Thị Sợi ở xóm Cao, xã Cao Sơn cho biết: "Từ ngày chị Xuyến trồng rau mít, tôi cũng có việc làm thêm cho thu nhập ổn định. Việc hái rau theo hình thức khoán nên chủ động thời gian. Trung bình mỗi ngày thu nhập trên 200 nghìn đồng. Người có đất thì trồng rau mít bán, người không có đất, quá tuổi đi làm tại các công ty tranh thủ đi hái rau cũng có thu nhập. Giờ đây, những diện tích bỏ hoang nhiều năm của xóm đã được trồng rau mít. Lao động nhàn rỗi đi hái rau có thu nhập luôn nên ai cũng vui."

Minh Hoa (t/h)