Chính phủ sẽ ban hành 25 nghị định để kịp vận hành chính quyền địa phương 2 cấp

Dấu mốc lịch sử của công tác lập pháp

Sáng 14/5, Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại hội trường dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Sau khi các ĐBQH thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề ĐBQH nêu.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, đây được coi là dấu mốc lịch sử của công tác lập pháp Việt Nam, vì lần đầu tiên sau gần 80 năm kể từ ngày thành lập nước, trên cơ sở chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội xem xét và sẽ quyết định thay đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp.

Bộ trưởng nhấn mạnh đây là một cuộc cải cách thể chế và hành chính toàn diện mang tính kiến tạo sâu sắc, tầm nhìn chiến lược và quyết tâm đổi mới của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương của Tổng Bí thư, Quốc hội, Chính phủ để đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ nêu một số nguyên tắc và yếu tố xuyên suốt của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Theo đó, để thay đổi nền hành chính địa phương, cơ quan soạn thảo đã xây dựng trên 4 yếu tố cơ bản: 

Xác lập chỉnh thể cấu trúc pháp lý của chính quyền địa phương 2 cấp trên nền tảng tuân thủ một số điều có liên quan đến Hiến pháp đang sửa đổi và trên nền tảng để thể chế hóa chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết số 60 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 11 vừa qua, theo một số chủ trương lớn của Đảng trong tổng thể của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị, trong mục tiêu yêu cầu xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.

Kế thừa, bổ sung, phân định thẩm quyền về phân cấp, phân quyền, ủy quyền, làm cơ sở pháp lý để toàn bộ hệ thống pháp luật chuyên ngành sẽ sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới.

Minh định thẩm quyền nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương cho phù hợp với yêu cầu quản trị địa phương trong tình hình mới, trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Thiết lập đầy đủ, toàn diện cơ sở pháp lý để tháo gỡ tất cả khó khăn, rào cản, vướng mắc cho việc chuyển đổi chính quyền địa phương từ ba cấp sang hai cấp, nhưng gắn với việc thực hiện được ngay việc phân cấp, phân quyền và ủy quyền theo chủ trương của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương để địa phương thực hiện đúng mục tiêu.

 Tăng cường vai trò hoạt động của HĐND, UBND

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, dự thảo đã xác lập một cách rất đầy đủ nguyên tắc, phạm vi, chủ thể, nội dung, hình thức, điều kiện để phân cấp, phân quyền và ủy quyền. 

Kèm theo đó là cơ chế kiểm soát để đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của chính quyền địa phương trong quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm mọi công việc thuộc thẩm quyền được giao.

Cùng với đó, dự thảo đảm bảo phù hợp với tinh thần Nghị quyết 27 của Ban Chấp hành Trung ương về quyền lực Nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công phù hợp giữa các cơ quan, tổ chức thực hiện về lập pháp, hành pháp và tư pháp, đặc biệt là giữa Trung ương với địa phương.

Trong đó, về nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, cơ quan soạn thảo cùng Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã rà soát một cách thận trọng, kỹ lưỡng và cũng đã dự liệu cả những vấn đề có thể phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện liên quan đến phân cấp, phân quyền để thiết lập cơ chế điều hành sáng tạo, năng động và linh hoạt cho chính quyền địa phương.

Đơn cử, khoản 4 Điều 11 đã quy định những trường hợp cần thiết UBND hoặc Chủ tịch UBND tỉnh phải kịp thời giải quyết vấn đề, đảm bảo dòng chảy trong điều hành một cách thông suốt, không để đình trệ, không để gián đoạn.

"Điều này là phù hợp với nguyên tắc của tổ chức chính quyền và gắn với thẩm quyền, trách nhiệm phân cấp, phân quyền nhưng không buông lỏng và cũng là công cụ để bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của người dân cũng như lợi ích của Nhà nước", bà Trà nói.

Làm rõ hơn nội dung này, bà Trà cho biết "trường hợp cần thiết" là khi cơ quan chuyên môn hoặc cấp xã không đủ năng lực để thực hiện một nhiệm vụ nào đó; phát sinh những vấn đề khẩn cấp, phức tạp, nhạy cảm, vượt quá khả năng giải quyết ở cấp dưới; các nhiệm vụ đột xuất, bất thường cần phải phản ứng nhanh và kịp thời; Chủ tịch UBND tỉnh được xác định có dấu hiệu trì trệ và né tránh. 

Ngoài ra, còn có các tình huống cần phải điều phối, điều hòa liên vùng, liên xã trong trường hợp cấp bách...

"Có thể nói những điều kiện đó là điều kiện cần thiết nhưng thực tiễn rất đa dạng, phong phú. Nếu không có cơ chế này thì thực sự cũng không thể đảm bảo được yêu cầu vận hành trơn tru, liên thông, thống nhất, hiệu quả", bà Trà nói và cho hay cũng đưa vào một điều khoản để Thủ tướng Chính phủ xử lý trong tình huống cần thiết trong Luật.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Bộ trưởng Bộ Nội vụ khẳng định sẽ cố gắng để phạm vi bao quát đầy đủ, toàn diện, đảm bảo được tính chặt chẽ và thực chất, đảm bảo tính cải cách một cách đầy đủ, toàn diện.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, Bộ trưởng cho biết sẽ tiếp thu, hoàn thiện nhằm tăng cường vai trò hoạt động của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND, Chủ tịch UBND 2 cấp, đặc biệt là đối với cấp xã.

"Ngay sau đây, Chính phủ sẽ ban hành 25 nghị định để triển khai kịp thời cho việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp và kịp thời triển khai phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương", Bộ trưởng thông tin.