Cho ý kiến về xử phạt hành vi cản trở hoạt động tố tụng

Nhiều khó khăn, vướng mắc

Sáng 15/8, tiếp tục Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 8/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Trình bày Tờ trình, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Trí Tuệ cho biết, các hành vi cản trở hoạt động tố tụng xảy ra ngày càng nhiều, có xu hướng gia tăng, gây khó khăn cho việc giải quyết vụ việc, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giải quyết vụ việc của cơ quan, người có thẩm quyền, tính tôn nghiêm và quyền uy của tư pháp.

Trong khi đó, pháp luật nước ta chưa có văn bản quy định có hệ thống về việc xử phạt các hành vi cản trở hoạt động tố tụng mà chỉ có một số quy định chung, chưa cụ thể, chưa rõ ràng về xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng nằm rải rác trong Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính.

Các loại hành vi, hình thức xử phạt, thẩm quyền, trình tự, thủ tục xử phạt hành vi cản trở hoạt động tố tụng chưa được quy định cụ thể, dẫn đến việc xử phạt hành vi vi phạm gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Việc ban hành một văn bản pháp luật thống nhất và chi tiết, tạo cơ sở pháp lý để xử lý nghiêm minh những hành vi cản trở hoạt động tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tố tụng và ý thức chấp hành pháp luật, phòng ngừa những vi phạm có thể xảy ra; nâng cao uy tín của cơ quan nhà nước, bảo đảm sự tôn nghiêm của Tòa án, bảo đảm sự tôn trọng của cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với cơ quan tiến hành tố tụng; tạo điều kiện giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, đúng pháp luật. Với những lý do trên, việc ban hành Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng là cần thiết.

Đối với một số nội dung lớn của dự thảo Pháp lệnh, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nêu rõ, về phạm vi điều chỉnh của Pháp lệnh, Điều 1 dự thảo Pháp lệnh quy định: “Pháp lệnh này quy định về hành vi cản trở hoạt động tố tụng bị xử phạt vi phạm hành chính; hình thức, mức xử phạt; biện pháp khắc phục hậu quả; biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính; thẩm quyền, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng”.

“Hoạt động tố tụng” theo Pháp lệnh này được hiểu “là hoạt động giải quyết các vụ án, vụ việc của cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Pháp lệnh Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, Pháp lệnh Trình tự, thủ tục Tòa án nhân dân xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc và pháp luật về trình tự, thủ tục bắt giữ tàu bay, tàu biển” (khoản 1 Điều 2 dự thảo Pháp lệnh).

Ngoài điều chỉnh hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính thì Pháp lệnh còn điều chỉnh đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong quá trình Tòa án xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (theo quy định của Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 và Pháp lệnh 01/2022/UBTVQH15), thực hiện thủ tục bắt giữ tàu bay, bắt giữ tàu biển; dự thảo Pháp lệnh không điều chỉnh đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong quá trình Tòa án giải quyết phá sản (theo Luật Phá sản).

Bên cạnh đó, về phân định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, Luật Xử lý vi phạm hành chính không quy định về người có thẩm quyền xử phạt của Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Viện kiểm sát quân sự, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát quân sự Trung ương và Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân, vì vậy đã dẫn đến khó khăn, vướng mắc về việc xác định thẩm quyền xử phạt đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng của các cơ quan này.

Xử phạt nghiêm hành vi cản trở hoạt động tố tụng

Thẩm tra Tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, Ủy ban Tư pháp nhất trí với sự cần thiết ban hành Pháp lệnh. Về bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất của hệ thống pháp luật, Dự thảo Pháp lệnh trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét gồm có 4 chương, 45 điều. 

Về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh, Ủy ban Tư pháp tán thành với quy định nêu trên và nhận thấy, Cơ quan soạn thảo đã rà soát đầy đủ về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh. Hiện nay, chỉ có 3 luật tố tụng là Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự và Luật Tố tụng hành chính có Chương riêng và quy định cụ thể về các hành vi cản trở hoạt động tố tụng (trong đó, việc quyết định bắt giữ tàu bay, tàu biển thuộc phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Tố tụng dân sự).

Ngoài ra, các hoạt động khác của Tòa án nhân dân trong quá trình xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án, đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc cũng là những hoạt động tố tụng của Tòa án. Nhiều hành vi cản trở được quy định trong 3 luật tố tụng đều đang xảy ra và gây cản trở, khó khăn cho Tòa án trong quá trình xem xét, quyết định các vụ việc nêu trên. Do đó, việc quy định phạm vi, đối tượng điều chỉnh như dự thảo Pháp lệnh là phù hợp.

Về các cơ quan có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, Dự thảo Pháp lệnh quy định thẩm quyền xử phạt của các chức danh tại 7 cơ quan gồm: Tòa án nhân dân (Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự), Công an nhân dân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư; không quy định thẩm quyền xử phạt của các chức danh tại 03 nhóm cơ quan, gồm: Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương và các cơ quan có thẩm quyền điều tra trong Quân đội nhân dân; Viện kiểm sát nhân dân, Viện kiểm sát quân sự; Ủy ban nhân dân các cấp.

Uỷ ban Tư pháp cơ bản tán thành với quy định nêu trên vì đã bảo đảm nguyên tắc phải phù hợp với quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính về các chức danh có thẩm quyền xử. Đồng thời, phù hợp với nguyên tắc phân định thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực quản lý quy định tại khoản 3 Điều 52 Luật Xử lý vi phạm hành chính và có cân nhắc đến tính đặc thù của hoạt động tố tụng.

Thảo luận tại phiên họp, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành Pháp lệnh để quy định thống nhất về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Đồng thời, xử phạt nghiêm minh những hành vi cản trở hoạt động tố tụng; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tố tụng, giáo dục mọi người chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, phòng ngừa những vi phạm có thể xảy ra; tạo điều kiện giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, đúng pháp luật.

Đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra cùng Bộ Tư pháp, Ủy ban Pháp luật, các cơ quan có liên quan phối hợp chặt chẽ, khẩn trương hoàn thiện dự thảo Pháp lệnh này trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua và ban hành vào sáng ngày 18/8.