Theo báo cáo mới công bố của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP), trong gần một thập kỷ qua (2015 - 2024), ngành cá tra Việt Nam đã chứng kiến những thay đổi đáng kể về thứ hạng doanh nghiệp, chiến lược phát triển và mức độ cạnh tranh.
Trong danh sách đó, một cái tên mới nổi lên những năm gần đây là Công ty Trách nhiệm hữu hạn Chế biến thực phẩm xuất khẩu Vạn Đức Tiền Giang.
Ăn nên làm ra sau khi "chia tay" Vĩnh Hoàn
Trong quá trình đó, Công ty TNHH Chế biến Thực phẩm Xuất khẩu Vạn Đức Tiền Giang đã trải qua một chặng đường đáng chú ý với các mối liên hệ mật thiết với Vĩnh Hoàn.
Cụ thể, Vạn Đức Tiền Giang chính thức trở thành công ty con của Vĩnh Hoàn từ năm 2014 khi tập đoàn này mua lại 99,06% cổ phần với giá 357 tỷ đồng. Dưới sự hậu thuẫn của Vĩnh Hoàn, công ty nhanh chóng mở rộng quy mô, vốn điều lệ tăng từ 60 tỷ đồng lên 305,4 tỷ đồng vào cuối năm 2015. Nhờ đó, đến năm 2017, doanh thu của Vạn Đức Tiền Giang đạt 2.078 tỷ đồng, đóng góp 25% tổng doanh thu hợp nhất của Vĩnh Hoàn.
Tuy nhiên, mối quan hệ này bắt đầu "rạn nứt" khi Vạn Đức Tiền Giang thực hiện tăng vốn lên 872 tỷ đồng vào năm 2018. Vĩnh Hoàn từ chối tham gia đợt phát hành mới, khiến tỉ lệ sở hữu giảm từ 100% xuống còn 35%. Đến tháng 12/2019, Vĩnh Hoàn hoàn tất việc bán toàn bộ 35% cổ phần còn lại, thu về 612 tỷ đồng và ghi nhận lãi ròng hơn 100 tỷ đồng.
Cũng trong năm 2018, Vạn Đức Tiền Giang ghi tên mình vào Top 100 nhà xuất khẩu thủy sản lớn nhất Việt Nam, với vị trí 27. Một năm sau, với những khó khăn của ngành cá tra đã đẩy Vạn Đức Tiền Giang xuống vị trí 48. Năm 2020, Vạn Đức Tiền Giang nhảy lên vị trí 23. 7 tháng đầu năm 2021 Vạn Đức Tiền Giang nhảy vọt lên vị trí 11.
Quyết định thoái vốn diễn ra đúng vào thời điểm Vạn Đức Tiền Giang bắt đầu tăng trưởng mạnh, với doanh thu năm 2019 tăng 8,4% so với năm trước, đạt 2.099 tỷ đồng.
Với sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt trong năm 2022 khi kim ngạch xuất khẩu tăng 90% so với năm 2020, Vạn Đức Tiền Giang đã vươn lên vị trí thứ 3 vào năm 2022. Trong năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của công ty đạt khoảng 110,18 triệu USD tiếp tục tăng trưởng 40% so với năm 2023.
Đến năm 2023, Vạn Đức Tiền Giang vẫn đóng góp tới 673 tỷ đồng vào cơ cấu doanh thu và cung cấp dịch vụ của Vĩnh Hoàn, tăng mạnh 12 lần so với cùng kỳ năm trước. Con số này tiếp tục tăng lên 1.347 tỷ đồng tính đến cuối năm 2024 - là doanh nghiệp đóng góp doanh thu lớn thứ 2 của Vĩnh Hoàn.
2 doanh nghiệp cá tra chung Chủ tịch HĐQT
Câu chuyện của Vĩnh Hoàn – Vạn Đức Tiền Giang sau một thời gian dài không còn được chú ý cho đến cuối tháng 7/2021 khi xuất hiện một đơn kêu cứu do chủ tịch Vạn Đức Tiền Giang là bà Trương Thị Lệ Khanh gửi Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn liên quan đến việc tỉnh Tiền Giang khi đó có thông báo tạm dừng hoạt động doanh nghiệp thực hiện "3 tại chỗ".
Bà Trương Thị Lệ Khanh - Chủ tịch HĐQT Vĩnh Hoàn và Chủ tịch HĐQT Vạn Đức Tiền Giang.
Lúc này nhiều cổ đông mới bất ngờ nhận ra chủ tịch của công ty vẫn đồng thời là chủ tịch của "đối thủ" đang vươn lên mạnh mẽ. Nhiều đã đầu tư đã băn khoăn liệu việc này có gây ra xung đột lợi ích tương tự như một số tiền lệ khác. Đặc biệt là khi cả 2 công ty đều có chung một số thị trường xuất khẩu chính.
Trên báo cáo tài chính của Vĩnh Hoàn, Vạn Đức Tiền Giang xuất hiện trong phần bên liên quan với mối quan hệ là "Công ty liên quan của Chủ tịch HĐQT". Hai bên có một số giao dịch mua bán hàng hóa tuy vậy giá trị giao dịch không lớn.
Tại Vĩnh Hoàn, bà sở hữu 43,16% cổ phần và nắm giữ quyền điều hành chiến lược. Ở Vạn Đức Tiền Giang, bà vẫn giữ vị trí Chủ tịch HĐQT từ năm 2019 đến nay.
Theo Triển vọng Nuôi trồng Thủy sản Toàn cầu năm 2025 của Rabobank, sản lượng cá tra toàn cầu dự kiến sẽ tăng 7% so với năm trước. Việt Nam tiếp tục giữ vững vị thế nhà sản xuất hàng đầu, với cả sản lượng và kim ngạch xuất khẩu trong năm 2024 đều ghi nhận mức tăng trưởng tích cực. Dù đối mặt với sự cạnh tranh từ Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia, Việt Nam vẫn có lợi thế, đặc biệt sau khi Hoa Kỳ áp thuế đối với cá rô phi Trung Quốc, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cá tra Việt Nam tại thị trường này.
Trong khi đó, Indonesia gặp nhiều thách thức do thời tiết khắc nghiệt. Hiện tượng El Niño kéo dài từ năm 2023 đến giữa năm 2024 đã ảnh hưởng đáng kể đến sản lượng cá tra của nước này, dẫn đến nguồn cung suy giảm.
Sau khi thoái vốn khỏi Vạn Đức Tiền Giang, Vĩnh Hoàn không còn chi phối công ty, nhưng mối liên kết giữa 2 doanh nghiệp vẫn tồn tại khi cùng có bà Trương Thị Lệ Khanh làm Chủ tịch HĐQT.
Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, nửa đầu tháng 2/2025, xuất khẩu cá tra đạt hơn 75 triệu USD, tăng 118% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính đến ngày 15/2/2025, tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt hơn 208 triệu USD, tăng 5% so với cùng kỳ năm 2024. Trung Quốc, Hoa Kỳ và Brazil vẫn là ba thị trường lớn nhất, dù xuất khẩu sang Trung Quốc trong cùng giai đoạn giảm 8%.
Dự báo, ngành cá tra Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tích cực sau khi ghi nhận kim ngạch xuất khẩu hơn 2 tỷ USD trong năm 2024. Ngoài ra, việc Hoa Kỳ áp thuế mới đối với cá rô phi Trung Quốc dưới chính quyền Trump được kỳ vọng sẽ giúp cá tra Việt Nam mở rộng thị phần tại thị trường này. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu đang tập trung nhiều hơn vào các sản phẩm giá trị gia tăng, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
