Đằng sau những đau thương, mất mát của mẹ là cả một câu chuyện cảm động, xen lẫn tự hào với những kỷ vật thiêng liêng như tấm áo lụa cùng bức thư tay Bác Hồ đích thân trao tặng.
Đắp áo lụa để tránh bom đạn
Cha đẻ của ông Tạ Quang Tám là cụ Tạ Quang Yên, sinh năm 1890 là người hoạt động cách mạng ưu tú thời đó. Dường như ngọn lửa cách mạng ấy được âm thầm nhen nhóm trong mỗi trái tim những người con của cụ, để rồi lớn lên, họ đều tình nguyện theo cha trên con đường hoạt động cách mạng.
Vợ chồng ông Tạ Quang Tám và bà Nguyễn Minh Phương luôn tự hào về truyền thống cách mạng của gia đình.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, 4 người con trai đầu của mẹ Nuôi lần lượt lên đường nhập ngũ rồi cùng hy sinh trong trận đánh bảo vệ TP. Nam Định. Đó là trận đánh vào tháng 3/1947, quân địch bao vây thành phố suốt 86 ngày đêm. Khi ấy 4 người con trai của cụ Tạ Quang Yên đang huấn luyện cho tự vệ bảo vệ thành phố. Trong đó, con trai cả của mẹ là Tạ Quang Khả làm trung đội trưởng chỉ huy trận đánh, 3 người còn lại đều được giao nhiệm vụ tiểu đội trưởng, tiểu đội phó... Họ rút lên gác chuông của thành phố để tiếp tục chiến đấu nhưng cuối cùng cả 4 anh em và 7 chiến sỹ tự vệ đã anh dũng hy sinh.
Năm 1948, gia đình cụ Tạ Quang Yên vinh dự được UBND tỉnh tổ chức lễ rước thư cùng tấm áo lụa do đích thân Bác Hồ trao tặng. Cho đến bây giờ, mỗi lần nhắc đến thời khắc thiêng liêng của buổi đón rước, ông Tám không khỏi rưng rưng, bởi không khí nghiêm trang xen lẫn tự hào của buổi lễ. Ông kể: "Thời đó ủy ban hành chính của tỉnh đóng ở Trà Lũ nên lễ rước cũng được tổ chức trọng thể về tới thôn Ngọc Tỉnh (huyện Xuân Trường). Ký ức trong tôi là hai hàng nước mắt của cha cứ thế tuôn rơi khi nhận tấm áo kèm bức thư của Bác với những lời thăm hỏi động viên rất chân tình.
Từ sau buổi lễ ngày hôm đó, dường như cha tôi có vẻ trầm ngâm hơn, lúc nào cũng như đang tâm niệm những điều gì đó quan trọng. Giai đoạn từ năm 1947 - 1949 là thời điểm địch tấn công vô cùng ác liệt nhằm đánh chiếm Nam Định, Thái Bình. Sau nhiều ngày trăn trở, cha tôi sắp xếp cho mẹ và các con đi sơ tán, còn bản thân mình quyết định theo chân các đồng chí, tiếp tục hoạt động cách mạng".
Sợ mang theo bức thư Bác Hồ tặng sẽ bị thất lạc nên cụ Yên đã bọc cẩn thận rồi chôn ở chợ Sóc - Thái Bình cùng nhiều đồ đạc khác. Đi theo kháng chiến, vật duy nhất cụ luôn mang bên mình là chiếc chăn bông bên trong có tấm áo lụa Bác Hồ tặng. Thời ấy có được tấm chăn bông là cả một tài sản giá trị nhưng để bảo vệ báu vật thiêng liêng này, cụ Yên đã cẩn thận xé chiếc chăn bông duy nhất của gia đình để lấy vỏ, gói tấm áo lụa vào bên trong rồi cẩn thận khâu lại. Hằng ngày cụ đắp tấm áo lụa ấy bên mình và cảm thấy hình bóng Bác kính yêu luôn bên cạnh và soi sáng cho con đường mình đã lựa chọn.
Cho đến năm 2000, gia đình ông Tạ Quang Tám quyết định trích dẫn nguyên vẹn từng câu chữ trong bức thư để thêu trên một tấm gấm rồi lồng khung kính trang trọng ở nhà như một minh chứng về sự ghi nhận của Đảng và Nhà nước đối với gia đình mình.
Kỷ niệm sâu sắc nhất trong đời cụ Tạ Quang Yên là lần vinh dự được diện kiến Chủ tịch Hồ Chí Minh vào năm 1955. Năm đó Chủ tịch nước - Bác Hồ - đã tổ chức buổi họp mặt các gia đình có công với cách mạng. Cụ Tạ Quang Yên là một trong 50 người và là đại biểu duy nhất của Nam Định được dự buổi họp mặt này. Trong suốt quãng thời gian 15 ngày ở Phủ Chủ tịch, tham dự các buổi tiếp khách với nhiều đại biểu trong và ngoài nước, ấn tượng sâu sắc nhất đọng lại trong cụ Yên là lối ứng xử thông minh và tấm lòng nhân hậu của Bác.
Bằng khen cùng Huân chương của cả gia đình được Nhà nước trao tặng.
Những trận đánh khốc liệt
| Niềm tự hào về những kỷ vật Sau này, khi cụ Yên trở về từ cuộc kháng chiến, tấm áo lụa vẫn được giữ gìn nguyên vẹn. Năm 1958, đại diện Quân khu 3 về gia đình mượn tấm áo lụa cùng với huân chương kháng chiến hạng Nhất, đem đi triển lãm, rồi nó không trở lại gia đình nữa. Hỏi rất nhiều nơi, cuối cùng, ông Tám biết được thông tin, tấm áo lụa Bác tặng cha ông đang ở bảo tàng Cách mạng (Hà Nội). Khi được hỏi, liệu ông có cảm thấy áy náy với người đã khuất vì không trực tiếp bảo quản kỷ vật thiêng liêng đó của gia đình? Ông Tám tâm sự: "Trái lại, tôi cảm thấy vô cùng tự hào khi kỷ vật đó được trân trọng giữ gìn trong bảo tàng để mọi người đến thăm và chiêm ngưỡng. Bức thư của Bác đã thất lạc do chiến tranh nhưng nội dung vẫn được lịch sử Đảng bộ tỉnh ghi chép lại cẩn thận. Nội dung của thư đã từng được đăng trang trọng trên báo Sự Thật - một tờ báo vô cùng uy tín trước đây". |
Về người con còn sống sót duy nhất trong 10 người con của mẹ Nuôi cũng có ý thức cách mạng từ năm 16 tuổi, năm 1946, rằng, mình phải tiếp bước cha anh để bảo vệ Tổ quốc. 16 tuổi, ông Tám đã tham gia quân đội, làm liên lạc cho đại đội 11 của trung đoàn 34. Trong thời gian tham gia chiến đấu, ông đã cùng các đồng chí đã lên kế hoạch mai phục và tiêu diệt được một đoàn quân nhảy dù xuống đất ta. Kết quả là bắt sống người cũng như tước được một số chiến lợi phẩm như súng lục, súng trường của quân dịch. Với chiến công này, ông Tám cùng đồng đội vinh dự được trung đoàn và Mặt trận Tổ quốc khen thưởng, rồi quyết định chuyển ông sang làm quân báo Liên khu 3. Ông Tám bị địch bắt tại Ninh Bình vào năm 1951 trong một lần hóa trang, đi đánh dậm, để bí mật làm nhiệm vụ.
Sau khi bị bắt, địch đưa ông về nhà tù Đoàn Xá - Hải Phòng rồi tra tấn dã man bằng những biện pháp kinh hoàng như: Đánh đập, cặp điện vào tai... Tại nhà tù, ông đã bí mật vận động anh em, đồng chí bí mật đào hầm để bỏ trốn. Kế hoạch bại lộ nên quân địch điên cuồng dùng súng bắn khiến không ít đồng chí hy sinh, còn lại 5 người bị bắt trở lại. Lần này chúng đày ông ra giam giữ ở đảo Phú Quốc. Tại đây các biện pháp tra tấn dã man hơn rất nhiều được quân thù áp dụng. Đòn thù hàng ngày khiến ông bị què chân, còn tay thì nát nhừ và bê bết máu. Nhưng tất cả những đòn thù đó đều không kinh hoàng bằng mùi vị của xà lim mà ông đã hai lần nếm trải.
Gian khổ là thế nhưng bản lĩnh của người cách mạng được kế thừa từ cha, anh đã luôn cháy bỏng trong ông. Dường như mọi lúc mọi nơi, trong tim ông luôn tâm niệm muốn góp sức mình cho cách mạng. Khi trên tàu ra Phú Quốc, ông được giam cùng những thành phần phản động, đầu hàng, đầu thú. Căm thù những kẻ từng một thời đã là đồng chí của mình lại trở thành phản động, ông đã âm thầm tiêu diệt chúng. Trước sự "cứng đầu" của ông, quân địch vô cùng "khó chịu", chúng quyết định dùng hình phạt nặng nhất đối với tù nhân thời bấy giờ, đó là nhốt vào xà lim rồi để phơi nắng ở giữa đảo Phú Quốc.
Như thế, tổng cộng, ông Tám hai lần bị địch sử dụng hình phạt nặng nhất là cùm trong xà lim. Ông Tám tâm sự: "Tuy nhiên, so với nhà tù ở Đoan Xá thì xà lim ở Phú Quốc kinh hoàng hơn rất nhiều". Ông nói: "Xà lim được đóng bằng gỗ, vô cùng chật hẹp còn chân tay thì bị xiềng xích. Trên là trời nắng chang chang, phía dưới là cát nóng bỏng rẫy. Điều kiện ăn uống chỉ có cơm trộn bí ngô, vô cùng kham khổ...".
Người chiến sỹ cách mạng
Thế rồi tất cả những đòn thù ấy cũng không giết chết được người chiến sỹ cách mạng gan dạ. Đến tháng 4/1965, ông Tạ Quang Tám tái ngũ và giữ trọng trách làm thiếu úy - trung đội trưởng đoàn 32 và tham gia trận đánh ở Thừa Thiên Huế vào tháng 10/1965. Ngày đó, ngoài đối mặt với thứ vũ khí hiện đại của Mỹ là loại chất độc màu da cam vô cùng nguy hiểm. Tại trận đánh này, ông Tạ Quang Tám đã trở thành thương binh và là người con duy nhất còn sống sót trong gia đình 10 người con.
Trước hàng loạt những chiến công đáng ghi nhận cùng những hy sinh mất mát của cả gia đình, đến năm 1976 gia đình ông vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất cùng Huân chương Độc lập hạng Nhất. Cho đến năm 1994, cụ Nguyễn Thị Nuôi, mẹ ông Tám được trao tặng danh hiệu Mẹ Việt Nam anh hùng. Mẹ là một trong những trường hợp được xét lần đầu của tỉnh và được phong tặng ngay lần đó.
Tuệ Linh
