Rượu cần ấm lòng thực khách
Từ ngàn xưa, với đồng bào Bahnar ở Tây Nguyên, trong các dịp lễ hội, rượu cần như một sợi dây vô hình để kết nối tình làng nghĩa xóm, để gia chủ tiếp đón mỗi khi có khách quý đến thăm nhà.
Đồng bào Bahnar ở huyện Đak Pơ, tỉnh Gia Lai, sở hữu “linh dược” đặc biệt để tinh chế ra những ché rượu cần thơm ngon, tốt cho sức khỏe.
Đó chính là cây cào được người dân bản địa ví như “linh hồn” tạo nên thương hiệu rượu cần nức lòng thực khách.
Để bảo tồn, phát triển loại rượu cào mang đậm bản sắc riêng của người Bahnar, huyện Đak Pơ đang triển khai Dự án thâm canh cây cào ở xã Yang Bắc.
Chia sẻ với chúng tôi, ông Đinh Giao, ngụ làng Jun, xã Yang Bắc cho biết: “Cây cào còn có tên gọi khác là gào. Từ xưa đến nay, người Bahnar vẫn trồng cây cào quanh nhà, vườn rẫy để lấy hạt chế biến rượu cần. Khi thấy bông cào chín, chúng được hái về, tách lấy hạt, phơi khô rồi cất trong nhà.
Lúc làm rượu cần thì dùng loại hạt này ủ với men lá trong ghè để tự lên men khoảng 1 đến 2 tháng rồi mang ra sử dụng. Trong tất cả các loại rượu làm bằng ngũ cốc thì rượu cào là ngon nhất. Thường khi cúng Yàng (trời - PV) hay đãi khách quý, chúng tôi mới dùng loại rượu cào”.
Tiếp lời ông Giao, chị Đinh Thị Bler tự hào nói: “Nhà mình có truyền thống trồng cây cào để làm rượu cần. Khoảng tháng 10 xuống giống thì tháng 12 âm lịch, hạt cào bắt đầu chín. Loại cây này rất đỏng đảnh, nếu mưa hoặc nắng quá sẽ không có bông, lép hạt. Còn lúc thu hoạch thì rất tốn công. Vì vậy, càng ngày càng ít người trồng cào. Riêng nhà mình vẫn kiên trì trồng cây này để làm loại rượu quý mang bản sắc riêng của người Bahnar ở Yang Bắc”.
Theo ông Nguyễn Hiệp, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đak Pơ, đồng bào Bahnar ở Đak Pơ và một số huyện lân cận có truyền thống trồng cào để lấy hạt chế biến rượu cần.
Tuy nhiên, do người dân chưa áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong canh tác nên năng suất cây cào đạt thấp, chỉ khoảng 5-6 tạ/ha. Diện tích cào ở huyện cũng rất manh mún, quy mô rất nhỏ, chủ yếu trồng ở khoảnh đất nhỏ quanh nhà để phục vụ việc làm rượu cần của gia đình.
Mặt khác, do người dân chưa hiểu rõ giá trị dinh dưỡng rất cao có trong hạt cào nên không mặn mà với việc mở rộng diện tích. Vì vậy, sản lượng hạt cào không đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân trên địa bàn.
Với mục đích mở rộng diện tích cây cào trên địa bàn giúp người dân tăng thu nhập và bảo tồn loại rượu đặc sắc của địa phương, UBND huyện Đak Pơ đã phê duyệt Dự án trồng thâm canh cây cào tại xã Yang Bắc, giao cho Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với UBND xã triển khai thực hiện.
Dự án được triển khai trên diện tích 3ha với tổng kinh phí hơn 365 triệu đồng, trong đó, ngân sách huyện hỗ trợ 215 triệu đồng, còn lại là vốn đối ứng của 30 hộ dân tham gia. Thời gian triển khai dự án từ tháng 10/2022 đến tháng 10/2023.
Nhân rộng mô hình
Hiện nay, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện cùng đơn vị tư vấn là Công ty cổ phần Gia súc Lơ Pang (phường Phù Đổng, Tp.Pleiku) đã tổ chức khảo sát địa điểm, tập huấn kỹ thuật cho người dân để chuẩn bị xuống giống cây cào.
Cây cào là nguyên liệu được người địa phương coi như "linh hồn" để làm ra những ché rượu cần thơm ngon, mang đậm bản sắc.
Tiến sĩ Nguyễn Văn Vũ, Công ty cổ phần Gia súc Lơ Pang chia sẻ: Ở Việt Nam, cây cào còn có tên phổ thông khác là kê chân vịt, thuộc họ lúa. Hạt cào có giá trị dinh dưỡng cao, giàu chất đạm, chất béo, chất xơ. Đặc biệt, khoáng chất canxi, sắt trong hạt cào cao hơn hạt gạo.
Hạt cào giàu giá trị dinh dưỡng nên có tác dụng bồi bổ sức khỏe, được dùng để chữa một số loại bệnh như: tim mạch, huyết áp, tiểu đường, ngăn ngừa quá trình lão hóa sớm của cơ thể. Loại hạt này rất thích hợp với phụ nữ mang thai và trẻ em.
“Dự án thâm canh cây cào tại xã Yang Bắc có ý nghĩa thiết thực, giúp bảo tồn loại cây trồng giàu giá trị dinh dưỡng và bảo tồn loại rượu truyền thống của người Bahnar. Hạt cào còn có thể chế biến thành nhiều sản phẩm hữu ích khác, giúp người dân có thu nhập cao hơn.
Cào là loại cây có khả năng chịu hạn và ít bị sâu bệnh hại, suất đầu tư thấp và kỹ thuật trồng không quá khó nên rất phù hợp với người dân tộc thiểu số. Chúng tôi đang tập huấn để người dân nắm rõ kỹ thuật trước khi xuống giống, đảm bảo sự thành công của dự án”, Tiến sĩ Vũ cho hay.
Ông Võ Viết Nghĩa, Chủ tịch UBND xã Yang Bắc thông tin: “Điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng xã Yang Bắc phù hợp với cây cào. Thêm vào đó, người dân đã có kinh nghiệm trồng loại cây này và chế biến rượu ghè truyền thống.
Chúng tôi hy vọng, cây cào sẽ mở thêm một hướng làm ăn mới giúp người dân vươn lên thoát nghèo bền vững và bảo tồn loại rượu đặc trưng của người Bahnar”.
