Bắt nguồn từ một câu chuyện tình lãng mạn đầy tính nhân văn, chợ tình Khâu Vai hôm nay dù đã ít nhiều đổi thay nhưng vẫn giữ được nét đặc sắc, độc đáo riêng. Trong cái nhộn nhịp của sự mua bán, trao đổi hàng hoá, ta vẫn bắt gặp đâu đó ánh mắt kiếm tìm mải miết, vẫn nghe đâu đó văng vẳng lời kèn lá nỉ non hoà trong tiếng gió vi vu như kể lại cho du khách câu chuyện tình ngày xửa, ngày xưa…
Truyền thuyết bắt nguồn phiên chợ tình Khau Vai kể về mối tình tuyệt vọng giữa một đôi trai gái bị gia đình cấm cản. Chuyện này có hai dị bản, một kết thúc có hậu, một không hậu lắm. Trong dị bản ít có hậu, kể rằng vào thời bấy giờ, đất Khâu Vài chỉ có người Nùng và Giáy sinh sống. Họ sống riêng thành từng làng và mọi chuyện bắt đầu khi có một chàng trai người Nùng đem lòng yêu tha thiết một cô gái người Giáy ở làng bên. Chuyện tình của họ đang đẹp như bông hoa, như đôi chim lửa của núi rừng Khâu Vai thì cha mẹ, họ hàng hai bên biết chuyện. Họ ra sức ngăn cản bởi theo lệ thời đó, dân tộc nào chỉ lấy người dân tộc ấy, hơn nữa việc dựng vợ gả chồng là việc của cha mẹ nên việc đôi trai gái tự tìm đến nhau là trái với lệ làng… Sự cấm đoán của hai gia đình đã khiến cho đôi trai gái quyết định cùng nhau trốn lên núi. Nhưng không ngờ cuộc chạy trốn của họ lại càng làm cho mâu thuận giữa hai gia đình ngày một trầm trọng. Từ chỗ chỉ có xích mích giữa hai gia đình, dòng họ dần dần đã dẫn đến xích mích giữa hai làng người Nùng và người Giáy. Từ trên núi cao nhìn xuống thấy cảnh tượng xô xát giữa hai làng, đôi trai gái rất đau lòng, họ đành phải gạt nước mắt chia tay nhau. Hai người hẹn ước cho dù không thành vợ thành chồng nhưng mỗi năm sẽ gặp lại nhau vào ngày này (tức là ngày 27 tháng 3 âm lịch).
Còn trong dị bản có hậu, đôi trai gái chống lại gia đình, trốn đến Khâu Vai, khi ấy là một vùng đất hẻo lánh nhưng màu mỡ giữa những núi đá cao bao quanh; và họ sống bên nhau hạnh phúc mãi mãi.
 |
Theo tiếng địa phương, Khâu Vai có nghĩa là “song mây”, ý muốn nói đây là vùng đất có nhiều mây mù bao phủ, nhưng cũng có ý nói tình cảm của đôi trai gái gắn bó, quấn quýt như cây song, cây mây trên các ngọn núi quanh vùng. Câu chuyện hôm qua và cuộc sống hôm nay có cái gì đó hư hư thực thực, đã góp phần tạo nên sức lôi cuốn kỳ lạ của mảnh đất này.
Khâu Vai bây giờ không chỉ có người Nùng và người Giáy mà còn có cả người Mông, người Dao, họ cùng sinh sống đoàn kết bên nhau. Khác với câu chuyện truyền thuyết trước đây, ngày nay các chàng trai, cô gái được tự do tìm hiểu và quyết định hôn nhân mà không gặp phải sự cản trở của các bậc làm cha làm mẹ. Chợ tình Khâu Vai không chỉ là nơi hò hẹn của những đôi trai gái lỡ duyên nhau mà còn là nơi gặp gỡ làm quen của nam nữ thanh niên. Vì thế chợ tình Khâu Vai đã có biết bao đôi trai gái nên vợ thành chồng từ đây.
Phiên chợ tình Khau Vai độc đáo có một không hai đẹp như một huyền thoại này bắt đầu từ đêm 26 và kết thúc vào chiều tối ngày 27. Có rất nhiều đôi vợ chồng cùng nhau đi chợ tình; đến nơi, vợ đi tìm bạn của vợ, chồng đi tìm bạn của chồng. Họ không ghen tuông mà tôn trọng sự riêng tư của nhau, coi đó là điều thiêng liêng trong cuộc sống tinh thần của người bạn đời. Nhưng sự cho phép đó, những phút giây phút "ngoài lề" đó chỉ có và chỉ được phép diễn ra ở đó và vào phiên chợ tình này, hết ngày 27/3 “cửa lòng” phải đóng lại, mọi hành vi tương tự đều bị coi là vi phạm luật tục xã hội và pháp luật.
 |
Trong những năm qua, cùng với nỗ lực phát triển du lịch của địa phương, Hà Giang đã có nhiều tác động tích cực nhằm giới thiệu chợ tình Khâu Vai đến với bạn bè trong và ngoài nước như một nét văn hoá đặc sắc của vùng đất này. Nhờ những nỗ lực đó, chợ tình Khâu Vai ngày càng được nhiều người biết đến.
Theo Thể thao Việt Nam
