Việc khám người, khám nhà đều có thể thực hiện theo cả thủ tục hành chính và tố tụng hình sự.
Theo luật Xử lý vi phạm hành chính, nếu có căn cứ cho rằng người đó cất giấu trong người đồ vật, tài liệu, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính, nhà chức trách có quyền thực hiện khám người theo thủ tục hành chính. Mọi trường hợp khám người đều phải lập biên bản.
Tương tự, quá trình khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính chỉ được tiến hành khi có căn cứ cho rằng ở nơi đó có cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính. Việc khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính phải được người chủ của nơi bị khám hoặc người thành niên trong gia đình họ chứng kiến.
Nếu những người này vắng mặt mà việc khám không thể trì hoãn, nhà chức trách phải cần có đại diện chính quyền và 2 người chứng kiến.
Đối với trường hợp khám nhà theo thủ tục tố tụng hình sự, bộ luật Tố tụng hình sự quy định, việc khám xét chỉ được tiến hành khi có căn cứ nhận định trong người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, dữ liệu điện tử, tài liệu khác có liên quan vụ án.
Việc khám xét chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện cũng được tiến hành khi cần phát hiện người đang bị truy nã, truy tìm và giải cứu nạn nhân. Nếu có căn cứ để nhận định trong thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản liên quan vụ án, nhà chức trách có thể khám xét những thứ này.
Có thể tiến hành khám xét người mà không cần có lệnh trong trường hợp bắt người hoặc khi có căn cứ để khẳng định người có mặt tại nơi khám xét giấu trong người vũ khí, hung khí, chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan đến vụ án.
Lưu ý, dù là khám nhà theo thủ tục hành chính hay tố tụng hình sự thì không được bắt đầu việc khám xét chỗ ở vào ban đêm, trừ trường hợp khẩn cấp nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.
Khi khám xét, những người có mặt không được tự ý rời khỏi nơi đang bị khám, không được liên hệ, trao đổi với nhau hoặc với những người khác cho đến khi khám xét xong.
Hoàng Mai
