Bệnh nhân là cụ bà Nguyễn Thị Đ., 83 tuổi, ở Kiến Hưng, Hà Đông, Hà Nội. Cụ Đ. có tiền sử tăng huyết áp, viêm đa khớp, điều trị không theo đơn, đã phẫu thuật thay khớp háng hai bên.
Trước đó, bệnh nhân xuất hiện đau bụng 3 ngày, đau tăng dần, kèm sốt. Do chủ quan, bệnh nhân tự điều trị nhưng các triệu chứng càng ngày càng nghiêm trọng nên mới đến viện.
Thời điểm nhập viện, bệnh nhân trong tình trạng tỉnh, thể trạng suy kiệt, mạch nhanh nhỏ, khó bắt, huyết áp dao động, dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân nặng, hội chứng Cushing do dùng corticoid kéo dài.
Với trường hợp bệnh nhân Đ., các bác sĩ vừa cấp cứu hồi sức vừa tiến hành thực hiện các xét nghiệm cần thiết và nhanh chóng ra chỉ định phẫu thuật cấp cứu, với chẩn đoán ban đầu là shock nhiễm trùng nhiễm độc - viêm phúc mạc do thủng ruột. Trong mổ, tổn thương rất nặng nề, ổ bụng nhiều dịch mủ, kèm dịch tiêu hóa, nguyên nhân là viêm ruột hoại tử có nhiều ổ trên một đoạn ruột non dài 60cm.
Xác định đây là trường hợp rất khó khăn trong việc giải quyết nguyên nhân (vì có thể phát sinh những ổ hoại tử mới) cũng như hồi sức sau mổ, kíp phẫu thuật đã xin ý kiến chỉ đạo của Ban Giám đốc bệnh viện và tiến hành hội chẩn cùng các bác sĩ Trưởng khoa Ngoại tiêu hóa, Hồi sức Tích cực, Gây mê Hồi sức để đưa ra phương án tốt nhất và đi đến thống nhất cắt đoạn ruột non dài 80 cm, đưa 2 đầu ruột ra ngoài làm hậu môn nhân tạo.
Sau mổ, bệnh nhân được điều trị tích cực tại khoa Gây mê Hồi sức. Với sự theo dõi sát sao, tận tình của các cán bộ y tế, bệnh nhân được chăm sóc toàn diện và hồi phục tốt.
Sau phẫu thuật 7 ngày, bệnh nhân ổn định, tự ngồi được, ăn tốt, vết mổ khô, đại tiện tốt, tình trạng nhiễm trùng được đẩy lui, dự kiến xuất viện trong vài ngày tới.
Chia sẻ với Sức khỏe và Đời sống, BSCKI Nguyễn Mạnh Tuấn, BVĐK Hà Đông, cho biết, viêm ruột hoại tử là một bệnh thường gặp hơn ở trẻ em, ở người lớn rất hiếm gặp, nguyên nhân do độc tố của vi khuẩn Clostridial perfingens trong thịt lợn bị nhiễm bệnh. Đặc biệt với trường hợp này, bệnh nhân cao tuổi, nhiều bệnh nền, điều trị corticoid kéo dài, bệnh nhân đến viện muộn, đã có biến chứng nặng nề, rất khó khăn trong chẩn đoán và điều trị.
Do đó việc phát hiện sớm người bị bệnh và chuyển ngay đến bệnh viện để kịp thời điều trị là rất quan trọng. Thời gian ủ bệnh trung bình từ vài giờ đến vài ngày với các dấu hiệu điển hình như:
-Đau bụng: đây là triệu chứng luôn luôn có ở 100% số bệnh nhân, là triệu chứng đầu tiên của bệnh, xuất hiện vào ngày thứ nhất nhưng nó biến mất chậm nhất. Đau bụng có đặc điểm: lúc đầu người bệnh đau từng cơn, sau đó đau âm ỉ; đau gia tăng khi ăn hoặc uống; đây là triệu chứng đặc biệt của bệnh dùng để phân biệt với những trường hợp có đại tiện ra máu khác hoặc ở những thể nhẹ.
Cơn đau thường khu trú ở vùng thượng vị hoặc quanh rốn, hoặc có khi không xác định được vị trí nhất định. Đau kéo dài khoảng 4 - 12 ngày, trung bình là 9 ngày. Trong trường hợp viêm ruột hoại tử có sốc, cơn đau dữ dội hơn và kéo dài hơn 9 ngày.
-Sốt: cũng là triệu chứng thường xuất hiện ở 100% số bệnh nhân, xuất hiện sau đau bụng và vào ngày đầu tiên của bệnh. Trong trường hợp có sốc, sốt thường cao trên 38,5°C. Nếu sốt cao vẫn tiếp tục hay xuất hiện sau tuần thứ hai, cần cảnh giác những biến chứng của viêm ruột hoại tử như tắc ruột, viêm phúc mạc...
-Đi ngoài ra máu: đây là triệu chứng quan trọng nhất và luôn luôn có ở 100% bệnh nhân và là triệu chứng có giá trị trong quyết định chẩn đoán. Xuất hiện ngay ngày đầu hoặc thứ hai của bệnh. Phân thường có màu đỏ nâu, lỏng, có mùi thối khắm rất đặc biệt. Lượng phân mỗi lần đi khoảng 50 - 200ml. Đại tiện dễ dàng, không mót rặn. Có trường hợp bệnh nhân không tự đại tiện được, phải ấn mạnh vào bụng hoặc thăm trực tràng hoặc đặt ống xông trực tràng phân mới chảy ra ngoài.
Một số trường hợp có táo bón sau một vài ngày đại tiện ra máu, thông thường kéo dài 2 - 3 ngày, có trường hợp đến 10 ngày. Nếu táo bón xuất hiện mà các triệu chứng khác khá hơn như hết sốt hoặc giảm sốt, bụng bớt trướng thì đó là diễn tiến tốt của bệnh. Ngược lại, nếu có táo bón mà sốt gia tăng, đau bụng tăng hay bụng chướng hoặc nôn xuất hiện thì cần nghĩ đến biến chứng của bệnh như tắc ruột, thủng ruột hay viêm phúc mạc. Có một số trường hợp tiêu chảy phân lỏng xuất hiện trước khi đại tiện ra máu
-Nôn: triệu chứng này xuất hiện khá sớm, thường vào ngày thứ 1, thứ 2 của bệnh. Nôn thường chấm dứt vào ngày thứ 3 của bệnh, hiếm khi kéo dài quá 7 ngày. Nếu nôn tái xuất hiện vào tuần lễ thứ 2 thì thường là do biến chứng tắc ruột.
-Trướng bụng: xuất hiện tương đối muộn so với các triệu chứng trên, thường vào ngày thứ 3 của bệnh. Nếu bụng trướng xuất hiện sớm là dấu hiệu của tiên lượng nặng.
-Sốc: nếu có thường xảy ra vào ngày thứ 1, thứ 2 của bệnh; đi kèm với tình trạng sốc bệnh nhân có thể có nổi vân tím trên da. Tỉ lệ tử vong cao nếu có vân tím xuất hiện.
Bệnh viêm ruột hoại tử là một bệnh lý nặng, diễn tiến phức tạp vì thế khi phát hiện bệnh cần được chuyển đến những bệnh viện có điều kiện chăm sóc và theo dõi cũng như xử lý kịp thời. Tùy thuộc vào mức độ bệnh, bác sĩ sẽ có chỉ định sử dụng kháng sinh hợp lý; bổ sung nước điện giải bằng dung dịch osezol hoặc truyền tĩnh mạch dung dịch ringer lactat; các biện pháp điều trị chuyên biệt như đặt ống thông mũi - dạ dày, ống thông hậu môn... có thể phải phẫu thuật trong các trường hợp cần thiết.
Bệnh viêm ruột hoại tử tuy rất nặng nhưng có thể phòng tránh được bằng các biện pháp đơn giản như: Luôn luôn thực hiện tốt công tác vệ sinh môi trường, nhất là vệ sinh phân, nước, rác, vệ sinh an toàn thực phẩm. Thực hiện triệt để việc ăn chín uống sôi. Rửa tay trước khi ăn và sau khi đi đại tiện...
Minh Hoa (t/h)
