Đức, cường quốc công nghiệp số 1 châu Âu, vừa thực hiện một bước đi táo bạo khi "đặt cược" hàng tỷ Euro vào năng lượng nhiệt hạch – thứ công nghệ từng được ví như "Mặt Trời nhân tạo" mà hàng thập kỷ qua vẫn chỉ tồn tại trong phòng thí nghiệm.
Dù đã chính thức khép lại chương sử dụng điện hạt nhân phân hạch vào năm 2023, nước Đức dưới thời Thủ tướng Friedrich Merz không ngần ngại mở ra một chương mới.
Chỉ trong vòng một tháng, Berlin công bố 2 động thái lớn: Tài trợ 1,7 tỷ Euro để xây dựng lò phản ứng nhiệt hạch thương mại đầu tiên trên thế giới, và khởi động Chương trình Nghị sự Công nghệ Cao trị giá 18 tỷ Euro đến năm 2029, trong đó nhiệt hạch là một trong 6 trụ cột chiến lược.
Đây không phải là một dự án khoa học viễn tưởng. Với Đức – quốc gia tiêu thụ năng lượng khổng lồ để vận hành các dây chuyền sản xuất ô tô, hóa chất và thép, nhu cầu điện đang tăng không ngừng.
Điện gió và điện mặt trời, dù đã chiếm tỉ trọng lớn, vẫn không thể cung cấp dòng điện ổn định 24/7 mà các nhà máy cần. Nhiệt hạch, nếu thành công, hứa hẹn làm được điều đó: Đây là nguồn năng lượng sạch, không phát thải, không chất thải phóng xạ lâu dài, và gần như vô tận.
Ảnh minh họa (National Geographic)
Bà Sarah Klein, chuyên gia tại Viện Fraunhofer ở Aachen, gọi đây là "canh bạc chiến lược dài hạn, nhưng là canh bạc thông minh".
"Các nền kinh tế đổi mới nhất trên thế giới hiện đang đầu tư đáng kể vào công nghệ nhiệt hạch. Do đó, đầu tư vào công nghệ nhiệt hạch là một chiến lược quan trọng trong tương lai cho ngành công nghệ cao của Đức", bà Klein nói với đài DW.
"Điều này giúp Đức duy trì vị thế dẫn đầu trong cuộc đua công nghệ toàn cầu và – bên cạnh năng lượng tái tạo – đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chủ quyền năng lượng sau khi loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch", bà nói thêm.
Không chỉ chính phủ, giới khoa học cũng đồng tình. Giáo sư Sibylle Günter, Giám đốc Viện Vật lý Plasma Max Planck, nhấn mạnh: "Không có xung đột giữa năng lượng tái tạo và nhiệt hạch. Chúng bổ sung cho nhau. Điện gió và điện mặt trời cung cấp năng lượng theo mùa, còn nhiệt hạch mang lại dòng điện liên tục – điều mà ngành công nghiệp Đức đang rất cần".
Tuy nhiên, theo DW, không phải ai cũng ủng hộ. Những người chỉ trích cho rằng việc chi tiêu số tiền khổng lồ cho việc theo đuổi năng lượng nhiệt hạch là sai lầm và lãng phí tài nguyên.
Họ lập luận rằng số tiền khổng lồ này nên được dùng để mở rộng ngay các dự án điện gió, điện mặt trời và pin lưu trữ – những giải pháp đã sẵn có và có thể triển khai tức thì. "Nhiệt hạch vẫn là tương lai xa, có thể mất 20-30 năm nữa mới thương mại hóa", một số nhà phê bình cảnh báo.
Dù vậy, những bước tiến gần đây đã làm lung lay câu nói cửa miệng "nhiệt hạch còn cách 50 năm".
Năm 2022, các nhà khoa học Mỹ lần đầu đạt được năng lượng đầu ra lớn hơn đầu vào trong một phản ứng nhiệt hạch. Các chuyên gia như Giáo sư Daniel Kammen từ Đại học Johns Hopkins tin rằng, với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (AI) và vật liệu mới, các nhà máy thử nghiệm có thể lên lưới điện trong vòng một thập kỷ.
Với Đức, câu hỏi không còn là liệu có nên đầu tư hay không, mà là liệu cường quốc công nghiệp châu Âu có sẵn sàng cho ngày công nghệ này trở thành hiện thực?
Chương trình 18 tỷ Euro không chỉ dành cho nhiệt hạch, mà còn cho AI, công nghệ lượng tử, vi điện tử, sinh học và giao thông xanh – tất cả đều nhằm một mục tiêu: Phá vỡ thế độc quyền định hình tương lai công nghệ của một số quốc gia nhất định.
"Chúng ta không được phép để các siêu cường khác quyết định tương lai công nghệ của nhân loại", Thủ tướng Merz, trong bài phát biểu ngày 29/10, đã trích dẫn nhà kinh tế học Philippe Aghion – người vừa nhận giải Nobel 2024.
Đức đang chơi một ván bài lớn, không phải để thắng ngay hôm nay, mà để phát triển và dẫn đầu vào ngày mai.
Minh Đức (Theo DW, Science Business)
