Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Nguyễn Thị Thu Hà sinh năm 1972 tại Khâm Thiên, Hà Nội; quê gốc ở huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Chị từng là diễn viên múa, công tác tại Đoàn Nghệ thuật Quân khu IV (nay là Đoàn Văn công Quân khu IV).
NSND, Đại tá, Tiến sĩ Thu Hà. (Ảnh: FBNV).
Theo đó, Đại tá, Tiến sĩ, NSND Nguyễn Thị Thu Hà (NSND Thu Hà) là tác giả của cụm tác phẩm: Tiết mục thơ múa "Huyền thoại đẻ đất đẻ nước"; Tiết mục múa "Người mẹ Vân Kiều", "Tiểu đội xe không kính", "Huyền thoại một dòng sông" đạt Giải thưởng Nha nước về Văn học, nghệ thuật năm 2022.
Là một diễn viên múa trưởng thành từ Đoàn Nghệ thuật Quân khu IV (nay là Đoàn Văn công Quân khu IV), chị Thu Hà đã tích lũy được không ít kinh nghiệm, kỹ năng diễn xuất để làm tiền đề cho một lối rẽ mới: biên đạo múa.
Năm 2001, chị tốt nghiệp loại xuất sắc chuyên ngành Biên đạo múa tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Quân đội (nay là Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội).
Tác phẩm đầu tay mở đường cho sự nghiệp biên đạo múa chuyên nghiệp của Thu Hà là "Tình quê" (âm nhạc: Hữu Thái). Được lấy cảm hứng từ câu ca dao "Râu tôm nấu với ruột bầu/Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon", miêu tả cuộc sống mộc mạc mà hạnh phúc của đôi vợ chồng ở vùng quê nghèo, "Tình quê" đã đoạt Giải Nhì Biên đạo trẻ toàn quốc năm 2001.
NSND Thu Hà nhận Giải thường Nhà nước.
Sự thành công của tác phẩm trước hết nhờ những ý tưởng mới, độc đáo, diễn đạt bằng ngôn ngữ múa mà nền tảng là tinh hoa múa dân gian dân tộc. Biên đạo múa Thu Hà đã vận dụng được sự kết hợp giữa cách nghĩ, cách cảm theo tâm lý dân tộc, với tính triết lý thời đại để phù hợp với nhu cầu thẩm mỹ ngày nay.
Múa là sự thăng hoa đầy ngẫu hứng từ hiện thực nên hành trình của một biên đạo là kiếm tìm sự sáng tạo từ hơi thở cuộc sống. Niềm đam mê mãnh liệt các điệu múa truyền thống luôn thôi thúc chị đi suốt dọc dài đất nước, đến tận những bản làng xa xôi để được tận mắt chiêm ngưỡng những điệu múa mang đậm bản sắc của dân tộc Việt; sưu tầm chất liệu, ngôn ngữ múa và tái hiện chúng trong các tác phẩm của mình.
Nhiều tác phẩm mang chất liệu dân gian, dân tộc do NSND Thu Hà biên đạo được giới chuyên môn đánh giá cao như thơ múa Đẻ đất đẻ nước (âm nhạc nhạc sĩ Việt Thân, Quang Tú), giành Huy chương Vàng Hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc 2009; Sắc mầu thổ cẩm (âm nhạc Xuân Thu), giành Huy chương Vàng của Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch và Giải A của Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam.
NSND Thu Hà đến với cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ thiêng liêng ở Trường Sa.
Không chỉ "mạnh" về múa dân gian dân tộc, chị còn là một nữ biên đạo có nhiều tác phẩm múa về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng như: "Đồng chí" (âm nhạc nhạc sĩ Hồ Trọng Tuấn), "Tiểu đội xe không kính" (âm nhạc nhạc sĩ Hoàng Tuấn), lấy cảm hứng từ bài thơ của các nhà thơ Chính Hữu và Phạm Tiến Duật. Tiết mục "Tiểu đội xe không kính" (âm nhạc nhạc sĩ Hoàng Tuấn) đã đoạt Giải A của Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam và Huy chương Vàng Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quân năm 2009.
Tác phẩm "Về miền cát trắng" (âm nhạc nhạc sĩ Hoàng Anh), "Người mẹ Vân Kiều" (âm nhạc nhạc sĩ Xuân Thủy) đoạt Huy chương Vàng tại Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc năm 2005 và năm 2009. Những tác phẩm đó là tấm lòng tri ân của nữ quân nhân với các thế hệ cha anh đã dũng cảm quên mình vì sự bình yên của Tổ quốc.
NSND Thu Hà đi điền dã sưu tầm chất liệu dân gian.
Biên đạo múa Thu Hà luôn ý thức được trách nhiệm nặng nề với nghệ thuật múa dân gian dân tộc. Chị nói: "Biên đạo là một người giàu sáng tạo nhưng dù sáng tạo theo một xu hướng nào đi chăng nữa, thì phải luôn giữ vững 2 yếu tố: Dân tộc và Hiện đại. Dân tộc để không 'phôi phai' truyền thống, đánh mất chính mình; Hiện đại để phù hợp với nhịp sống mới, hơi thở mới của thời đại".
Với hướng đi đúng cùng với sự say mê và sáng tạo không mệt mỏi, chị được Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch trao tặng "Biên đạo trẻ xuất sắc" 3 năm liền 2005, 2009, 2013. Năm 2016, chị Nguyễn Thị Thu Hà vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.
NSND Thu Hà dành trọn tình yêu cho nghệ thuật múa Việt Nam.
Hiện tại, chị là Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật thực hành của Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Trên cương vị một nữ quản lý, NSND Thu Hà tích cực phát huy vai trò của đơn vị nghệ thuật biểu diễn, cùng tập thể cán bộ, diễn viên, học viên tham gia dàn dựng, biểu diễn nhiều chương trình văn hóa nghệ thuật phục vụ những ngày lễ kỷ niệm lớn của đất nước, quân đội.
Tùng Lâm (t/h)
