Khoảng những năm 1980, cả nước có hàng trăm làng hoa. Quá trình đô thị hóa khiến đất nông nghiệp ở thành phố ngày càng bị thu hẹp, trong đó có cả những làng hoa ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM. Không ít làng hoa giờ chỉ còn là cái tên trong trí nhớ của mỗi người.
Làng hoa Gò Vấp đã tạo nên danh tiếng từ lâu đời, ra đời không sau bao nhiêu so với làng trầu cau của "Mười tám thôn vườn trầu" ở xã Bà Điểm, huyện Hóc Môn. Thời hoàng kim của làng hoa Gò Vấp là vào những năm 90 của thế kỷ trước. Diện tích trồng hoa lên đến cả trăm hecta. Khi ấy, cứ mỗi năm Tết đến, người làng hoa lại thi nhau xuống giống. Ở đây hầu như không thiếu một giống hoa nào, ngay cả các loại hoa lạ. Ngay cả nơi được mệnh danh là vương quốc hoa kiểng Cái Mơn (Chợ Lách, Bến Tre), vào mùa trồng hoa Tết cũng tìm về đây để mua giống.
Ngày ấy, mỗi dịp xuân về, người dân Sài Gòn lại nô nức kéo nhau về những nhà vườn ở làng hoa Gò Vấp để tìm mua cho mình những cây hoa đẹp nhất. Lúc đó, cả khu vực làng hoa Gò Vấp ngập trong những sắc hoa rực rỡ. Tiếng cười nói xôn xao, tấp nập của kẻ mua, người bán tạo ra một khung cảnh thật nhộn nhịp vào những ngày giáp Tết. Trên các ngả đường của Gò Vấp, vó ngựa lóc cóc ngày đêm, kéo dài cả tháng trời trước Tết, kéo tận tới đêm giao thừa, không khí sôi động ở đây mới lắng dịu.
Ở làng hoa Gò Vấp này một thời hoa nở bốn mùa, mùa nào hoa ấy. Quanh năm vùng đất này thơm ngát, tràn ngập những sắc hoa, bướm ong bay lượn. Người trồng hoa ngày ấy cũng như những nghệ nhân, gắn bó cả đời với công việc tô điểm làm đẹp cho đời của mình. Đến nỗi tên người trồng hoa với tên loài hoa hòa hợp là một, ngay từ thuở khai sinh ra đời. Những ông Mai, ông Hồng, cô Lan... những tên tuổi được đặt như định mệnh. Định mệnh ấy, một thời gian dài, gắn bó với bao nhiêu thế hệ đời người lo lắng chăm chút, vui buồn cùng hàng trăm loài hoa của làng Hoa Gò Vấp.
Tuy nhiên, theo thời gian, tốc độ đô thị hóa làm cho những điều kể trên chỉ còn là... quá khứ. Những vườn hoa bạt ngàn đã và đang dần phải nhường chỗ cho những nhà máy xí nghiệp, những hàng quán ăn uống Diện tích đất trồng hoa của làng hoa Gò Vấp giờ chỉ còn khoảng một phần năm, khiến người trồng hoa có một thời gian điêu đứng với nghề vì chưa thích ứng kịp...
Thêm vào đó, khoảng từ năm 2000, làng hoa Gò Vấp bắt đầu có dấu hiệu tàn lụi. Lúc đó, làng hoa Gò Vấp gặp nhiều khó khăn, phải san sẻ thị phần cho các nguồn hoa từ Sa éc, Cái Mơn đưa lên và đặc biệt nguồn hoa phong phú từ xứ sở hoa Đà Lạt tràn xuống.
Những năm gần đây, để tồn tại, hàng trăm người trồng hoa ở làng hoa Gò Vấp đã chuyển sang kinh doanh hoa kiểng. Đặc biệt, để níu giữ cái hồn của làng hoa, hơn 70 nghệ nhân có tay nghề cao nơi đây đã chuyển hướng trồng hoa kiểng và bonsai. Và từ đây làng hoa Gò Vấp lại có thêm một cái tên mới "Làng bonsai Gò Vấp".
Làng hoa Gò Vấp hiện là địa chỉ cung cấp bonsai cho cả nước. Hai năm trở lại đây, dân chơi bonsai, nếu muốn tìm cây có thế, dáng đa dạng, hoàn chỉnh, thậm chí là cây nguyên liệu, đều tìm đến Gò Vấp.
Gò Vấp bây giờ không còn những cánh đồng hoa mênh mông bát ngát. Thay vào đó là nhà cao tầng, hàng quán tràn ra mặt đường buôn bán. Mới hơn một thập niên qua, mà nhiều người đã không còn biết ở Sài Gòn cũng từng có một làng hoa. Làng hoa Gò Vấp đã chuyển sang một hình thái mới. Dẫu vẫn là trồng hoa, nhưng không còn nguyên vẹn cái hồn của làng hoa như thuở nào. Nó đã thành dĩ vãng của một thời xa vắng, thành cái tên còn lại trong nỗi nhớ của những người Sài Gòn yêu hoa và những người trồng hoa lâu năm ở làng hoa này.
Hương Lam
