Dậy thì sớm và mối lo hóa chất độc hại rình rập trẻ

5 tuổi đã trở thành... thiếu nữ

Bác sỹ Vũ Chí Dũng - Trưởng khoa Nội tiết - Chuyển hóa - Di truyền (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết: Bệnh viện đã từng tiếp nhận trường hợp trẻ mới hơn 2 tuổi đã vào điều trị dậy thì sớm. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, chúng tôi được nghe bác sỹ Dũng kể về trường hợp bé Lê Trần Thu (SN 2005, ở Hai Bà Trưng, Hà Nội) dậy thì sớm khi mới bước vào tuổi thứ 7.

Một bệnh nhân điều trị dậy thì sớm tại Bệnh viện Nhi Trung ương.

Bác sỹ Dũng kể rằng, ban đầu ngực trái của Thu có dấu hiệu phát triển, sau đó chuyển dần sang ngực phải và giờ thì vòng 1 của bé đã hoàn thiện như một thiếu nữ 15 tuổi. Trong khi đó, các bộ phận khác của cơ thể cháu Thu vẫn bình thường như những trẻ gái cùng tuổi. Điều đáng nói, so với các bạn nữ đồng trang lứa trong lớp, Thu có chiều cao nổi trội nhất, cao 133cm, nặng 28kg.

Cũng theo bác sỹ Dũng, khi thấy sự bất thường của con mình, mẹ bé Thu đã đưa con đến viện khám. Tại đây, các bác sỹ chẩn đoán bé mắc bệnh dậy thì sớm do u não.

Bác sỹ Dũng chia sẻ, những trường hợp như bé Thu không phải là hiếm, bệnh viện đã tiếp nhận những trường hợp bé gái 2 - 5 tuổi đến đây khám với đầy đủ các đặc điểm của một người đã dậy thì. Dậy thì sớm, hiểu một cách nôm na thì là quá trình chín của bộ phận sinh dục. Nó được bắt đầu và hoàn thiện dần trong vòng 3-4 năm. Đấy là bước ngoặt trong sự phát triển của cơ thể, báo hiệu là khi có quan hệ tình dục, người đó có khả năng mang thai.

Theo bác sỹ Dũng, mỗi năm, bệnh viện tiếp nhận 50 ca phát hiện dậy thì sớm thực sự (hay còn gọi là dậy thì sớm trung ương). Bởi vậy bệnh nhân cần phải xác định rõ có bị bệnh dậy thì sớm thực sự hay chỉ là sự phát triển sớm một vài cơ quan (ví dụ tuyến vú, có kinh đơn thuần). Căn bệnh dậy thì sớm được chia ra làm hai trường hợp: Dậy thì sớm thực sự và dậy thì sớm ngoại biên.

Dậy thì sớm thực sự là phải có sự thành thục giữa vùng dưới đồi trên não, tuyến yên và tuyến sinh dục của trẻ. Vì thế khi chẩn đoán bệnh cần phải tiến hành những xét nghiệm, chiếu, chụp nhằm xác định rõ bệnh nhân có bị dậy thì sớm thực hay không. Dậy thì sớm ngoại biên là việc không có sự thành thục giữa vùng dưới đồi trên não, tuyến yên và tuyến sinh dục của trẻ.

Bệnh nhân bị bệnh dậy thì sớm ngoại biên thường bị tổn thương hay các u như u nang buồng trứng, u biểu mô màng đệm của buồng trứng, u tuyến thượng thận (đối với trẻ gái) hoặc bệnh tăng giảm tuyến thượng thận bẩm sinh (ở trẻ nam). Ngoài ra, nguyên nhân của dậy thì sớm ngoại biên là do tác động của ngoại vi, các hoóc môn bên ngoài đưa vào thông qua thuốc men, chế phẩm, dinh dưỡng...

Bác sỹ Dũng cho hay, với một đứa trẻ dậy thì sớm, chiều cao của trẻ sẽ phát triển rất nhanh, cao hơn so với chúng bạn cùng trang lứa. Việc phát triển quá sớm về chiều cao sẽ khiến các đầu xương nhanh chóng đóng kín hết và đứa trẻ trở nên thấp bé. Nếu trẻ dậy thì sớm do bệnh lý thì cần tìm ra nguyên nhân và điều trị theo từng bệnh lý như u não, dị dạng hay khối u ở bộ phận sinh dục tăng tiết hoóc môn, nguy cơ cao nhất là trẻ tử vong.

Lo ngại hóa chất độc hại gây dậy thì sớm

Theo các bác sỹ, thời gian gần đây, rất nhiều phụ huynh đến bệnh viện với tâm trạng hoang mang vì khi đọc được thông tin trẻ dậy thì do tiếp xúc với các hóa chất gây dậy thì sớm như DBP, DEHP, DIDP... Các dẫn chất này thường được dùng làm chất hóa dẻo cho các bao bì nhựa như chai, can, túi, bao, gói, đầu núm vú, bình sữa, trong đồ chơi trẻ em bằng chất dẻo...

Trong quá trình sử dụng các sản phẩm làm từ chất dẻo, nhựa, các dẫn chất phthalate bị thôi ra và theo đường tiêu hóa vào cơ thể con người. Trẻ dùng bình sữa, bát nhựa, đồ chơi bằng nhựa có chứa hàm lượng cao các phthalate sẽ có nguy cơ bị nhiễm chất này. Tác hại của các dẫn chất phthalate là làm xáo trộn nội tiết hay phá vỡ nội tiết (endocrine disruptors). Đặc biệt, bé gái bị nhiễm phthalate sẽ dậy thì sớm.

Đem thắc mắc về các hóa chất có thể gây dậy thì sớm ở trẻ đến bác sỹ Dũng, PV Người đưa tin nhận được câu trả lời: "Chúng tôi chưa được tiếp cận với tài liệu nào về mối nguy cơ của các hóa chất gây dậy thì sớm cũng như chưa có công trình nghiên cứu nào về vấn đề này. Tuy nhiên, giống như nhiều nước trên thế giới, Việt Nam cũng có hiện tượng bé gái dậy thì sớm. Hiện tượng dậy thì sớm ở bé gái có thể do hai nguyên nhân. Trước hết, do tự thân cơ thể bé gái có những rối loạn về mặt sinh dục đưa đến dậy thì sớm (khá cá biệt và hiếm khi xảy ra). Chính nguyên nhân còn lại là đáng quan tâm vì xuất phát từ môi trường".

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Đức - Đại học Y dược TP.HCM, cách đây không lâu, ở Mỹ đã đưa ra những cảnh báo về các loại chất dẻo gây dậy thì sớm ở trẻ. Những chất từ bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể con người hoạt động như estrogen được gọi là xenoestrogen (có nghĩa chất tương tự, có tác dụng giống như estrogen từ bên ngoài đưa vào cơ thể). Cơ thể bé gái chưa dậy thì nhưng do tiếp xúc với xenoestrogen xem như có một lượng estrogen trong cơ thể, estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormon hướng dục đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ. Đó là bé gái phát triển vú, sau đó mọc lông nách, lông trên xương mu và xuất hiện kinh nguyệt...

Hiện nay, người ta không chỉ cảnh giác với các dẫn chất phthalate bị nhiễm trong thực phẩm mà còn lo ngại về các vật dụng sinh hoạt hàng ngày có chứa các chất gây nguy hại này. Cũng vì tác hại của dẫn chất phthalate nên hiện nay Nghị viện châu Âu không cho phép dùng DBP, DEHP có trong đồ chơi trẻ em và cả mỹ phẩm.

Các bác sỹ cảnh báo, các sản phẩm nhựa dẻo như PVC, khi dùng cần cẩn thận vì nó có thể chứa các dẫn chất phthalate. Không nên chế biến thức ăn quá nóng trong các tô chén, bao bì bằng nhựa mà nên đựng bằng sứ (nhiệt độ quá nóng các phthalate dễ thôi ra)...

V.Thiệu - N.Giang