Sáng 8/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về công tác phòng, chống tội phạm; công tác thi hành án và công tác phòng, chống tham nhũng năm 202.
“Cài thầu quen, chèn thầu lạ”
Phát biểu tại hội trường, đại biểu Nguyễn Thị Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (đoàn Bắc Kạn) đánh giá, qua theo dõi các vụ án, vụ việc liên quan đến hoạt động đấu thầu thời gian qua, bà thấy có 5 chiêu trò phổ biến để lách luật.
Thứ nhất là chia nhỏ các gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu, vì Luật Đấu thầu quy định được chỉ định thầu với các hạn mức dưới 100 triệu đồng, dưới 500 triệu đồng và dưới 1 tỷ đồng.
Để lách các quy định này, việc chia nhỏ các gói thầu diễn ra rất phức tạp trên thực tế và được thể hiện qua nhiều kết luận thanh tra, điều tra các vụ án, vụ việc.
Bà Thuỷ dẫn ví dụ kết luận thanh tra của một tỉnh cho thấy tổng giá trị mua sắm hàng hóa của một bệnh viện đa khoa tỉnh là hơn 95 tỷ đồng, nhưng Giám đốc bệnh viện đã ban hành tới 1.165 quyết định chỉ định thầu với giá trị mỗi gói thầu đều dưới 100 triệu đồng.
Lợi dụng quy định chia tách gói thầu, có những trường hợp chia nhỏ gói thầu còn là chia phần để mỗi nhà thầu thân hữu trúng một phần, hoặc gom nhiều gói thầu nhỏ khác nhau lại thành một gói thầu hết sức phức tạp mà chỉ có một doanh nghiệp cụ thể đáp ứng được...
Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ (Ảnh: Quochoi.vn).
Vấn đề thứ hai được bà Thuỷ nêu ra là việc cài cắm các điều khoản mớm thầu để “cài thầu quen, chèn thầu lạ”.
Theo bà Thủy, quy định về hồ sơ mời thầu là để chọn các nhà thầu tốt nhất, đáp ứng yêu cầu, nhưng nếu có ý đồ thì đây chính là những chốt chặn nhà thầu không mong muốn.
Thực tế thời gian qua, không ít chủ đầu tư đã cố ý cài cắm các điều khoản mớm thầu để hướng tới các nhà thầu thân hữu, loại bỏ các nhà thầu khác, biến đấu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế.
Bà dẫn lại thông tin các cơ quan chức năng khi trả lời về các vụ việc vừa qua, cho thấy các đối tượng đã bắt tay ngầm, đi đêm, thông đồng, thậm chí cùng nhau xây dựng hồ sơ mời thầu...
Liên minh quân xanh, quân đỏ
Theo bà Thuỷ, việc thiết lập liên minh quân xanh, quân đỏ để thông thầu - mảng tối trong đấu thầu thời gian qua. Có nhà thầu chuyên đi dự thầu để trượt nhằm lót đường cho nhà thầu định sẵn trúng thầu.
“Với sự tiếp tay của bên mời thầu, chủ đầu tư đã biến cuộc đấu thầu thành một "vở kịch" với sự tham gia của các quân xanh, quân đỏ, để rồi quân đỏ đường đường chính chính trúng thầu”, bà Thuỷ nói.
Hệ lụy, theo bà Thủy, là khiến dư luận nghi ngại, mất sự cạnh tranh sòng phẳng. Nghiêm trọng hơn làm mất tiền của Nhà nước, để lại các công trình, dự án kém chất lượng.
Quốc hội dành cả ngày 8/11 để thảo luận về phòng, chống tham nhũng (Ảnh: Quochoi.vn).
Thứ tư là móc ngoặc với thẩm định giá để nâng khống giá trị gói thầu. Bà Thủy nói các vụ án vừa qua, nếu chỉ nhìn vào hồ sơ thì tất cả đều đúng quy trình. Chỉ khi đi sâu vào mới thấy sự móc ngoặc tinh vi của chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, thẩm định giá, trúng thầu, để thổi giá tăng gấp nhiều lần thông qua các chứng thư thẩm định.
Bà dẫn ví dụ vụ án tại Bệnh viện Tim Hà Nội, giá của một stent nhập khẩu Ấn Độ về chỉ là 8-11 triệu đồng nhưng giá thẩm định, trúng thầu đã vọt lên 36-42 triệu đồng, tức là tăng đến 28-31 triệu đồng. Đến nay lãnh đạo đơn vị thẩm định giá đã bị khởi tố.
Thứ năm là các nhũng nhiễu, tiêu cực khác trong hoạt động đấu thầu. Bà Thủy nói tình trạng vi phạm hoặc lách các quy định pháp luật đều có thể tiềm ẩn, là "mảnh đất màu mỡ" cho tham nhũng, trục lợi.
Từ đó, bà Thủy kiến nghị các cơ quan thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử hướng hoạt động vào mảng đấu thầu, nhất là với các sự việc dư luận có nhiều phản ánh để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm.
Đồng thời, công khai là giải pháp của mọi giải pháp và rất hữu hiệu để khắc phục tình trạng “đi đêm”.
Nữ đại biểu đoàn Bắc Kạn cũng kiến nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật đấu thầu, đảm bảo thực hiện chặt chẽ các công khai gồm công khai về điều kiện dự thầu; danh sách, năng lực của nhà thầu; điều kiện trúng thầu; quá trình chấm thầu; kết quả chấm thầu.
