Đề nghị thành lập thanh tra cục, tổng cục

Sáng 26/5, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 3, Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ đã trình bày trước Quốc hội Tờ trình về dự án Luật thanh tra (sửa đổi).

Theo tờ trình, về tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực, dự thảo Luật quy định về thanh tra theo ngành, lĩnh vực gồm: Thanh tra bộ, thanh tra tổng cục, cục thuộc Bộ và thanh tra sở.

Luật hiện hành quy định một Bộ chỉ có một tổ chức thanh tra, các Tổng cục, cục chỉ được giao chức năng thanh tra chuyên ngành mà không có tổ chức thanh tra độc lập.

Thực tế cho thấy, nhiều bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực có những tổng cục, cục có chức năng quản lý nhà nước và nhu cầu thanh tra lớn nhưng do Luật không cho phép thành lập tổ chức thanh tra nên đã tổ chức thành các đơn vị tham mưu về công tác thanh tra.

Do không có đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra nên hoạt động gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Để việc thành lập các cơ quan thanh tra này bảo đảm nguyên tắc không “dàn đều”, không phải tất cả các tổng cục, cục thuộc Bộ đều thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành, Dự thảo Luật quy định “thanh tra tổng cục, cục được thành lập theo yêu cầu quản lý, trong những lĩnh vực mà pháp luật chuyên ngành có quy định hoặc theo quy định của Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên”.

Nhiều tổng cục, cục cùng với các cơ quan nhà nước khác trước đây được giao chức năng thanh tra chuyên ngành nhưng không cần thiết phải có tổ chức thanh tra bởi vì hoạt động thanh tra chuyên ngành của các cơ quan này (được gọi là “thanh tra thường xuyên”) thực chất chỉ là kiểm tra nhằm phát hiện và xử lý vi phạm để bảo đảm trật tự quản lý. Hoạt động sẽ vẫn được các cơ quan nói trên thực hiện mà không cần thiết phải giao thêm chức năng thanh tra chuyên ngành.

“Việc thành lập cơ quan thanh tra ở một số tổng cục, cục thuộc Bộ về cơ bản không làm phát sinh về tổ chức, biên chế, không làm phát sinh chi phí, nguồn lực khi triển khai thực hiện quy định này vì trên thực tế, một số Tổng cục, Cục vẫn có tổ chức và đội ngũ công chức làm thanh tra chuyên trách nhưng do Luật thanh tra 2010 quy định không tổ chức thanh tra độc lập nên đã tổ chức thành các vụ, cục, phòng thanh tra và có thêm một vài nhiệm vụ khác (thường là thanh tra - pháp chế, thanh tra - kiểm tra…).

Việc có thêm thanh tra tổng cục, cục thuộc Bộ cũng không gây nguy cơ chồng chéo giữa thanh tra Bộ và thanh tra tổng cục, cục vì dự thảo Luật quy định mỗi Bộ chỉ có một kế hoạch thanh tra chung, được tổng hợp từ đề nghị của các tổ chức thanh tra trong bộ, trình Bộ trưởng phê duyệt và có nguyên tắc xử lý khi xảy ra chồng chéo”, Tổng thanh tra Chính phủ nêu.

Thẩm tra về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với quy định của dự thảo Luật, vì Luật thanh tra hiện hành đã giao một số tổng cục, cục thuộc Bộ thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; bên cạnh đó, để đáp ứng yêu cầu thực tế và theo điều ước quốc tế, một số luật chuyên ngành đã quy định việc thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành tại tổng cục, cục thuộc Bộ.

Do đó, việc quy định thành lập cơ quan thanh tra tại một số tổng cục, cục thuộc Bộ là phù hợp với thực tiễn, đồng thời tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, minh bạch cho tổ chức và hoạt động của tổ chức thanh tra chuyên ngành tại các cơ quan này.

Tờ trình của Chính phủ cũng khẳng định việc thành lập cơ quan thanh tra như nêu trên phù hợp với yêu cầu của Nghị quyết số 18-NQ/TW,về cơ bản không làm phát sinh tổ chức, biên chế.

Tuy nhiên, để có cơ sở kiểm soát chặt chẽ việc thành lập cơ quan thanh tra tại Tổng cục, Cục thuộc Bộ chỉ trong trường hợp thực sự cần thiết, đề nghị nghiên cứu bổ sung, quy định rõ trong Luật các tiêu chí, điều kiện thành lập cơ quan thanh tra tại tổng cục, cục thuộc Bộ.

Về nhiệm vụ của thanh tra Bộ và thanh tra tổng cục, cục thuộc Bộ, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật đề nghị chỉ quy định một đầu mối thực hiện thanh tra chuyên ngành tại Bộ.

Theo đó, trường hợp tổng cục, cục thuộc Bộ thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành thì không giao thanh tra Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đối với lĩnh vực đó để phân định rõ trách nhiệm, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động của các cơ quan thanh tra, bảo đảm tinh gọn bộ máy và thực hiện đúng nguyên tắc “một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính”.

Một số ý kiến nhất trí với quy định của dự thảo Luật là thanh tra Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đối với tất cả các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ; những chồng chéo (nếu có) trong việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra giữa thanh tra Bộ và thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ sẽ được khắc phục ngay từ giai đoạn xây dựng, ban hành kế hoạch thanh tra.