Ngày 16/10, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 50, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến với dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi).
Phát triển đô thị công nghệ cao
Trình bày tờ trình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân cho biết dự thảo luật gồm 6 chương và 27 điều, giảm 8 điều và có sự thay đổi về cấu trúc, hình thức so với Luật Công nghệ cao hiện hành.
Dự thảo luật bổ sung quy định về phát triển đô thị công nghệ cao (tech city, smart tech zone) là nơi có khu công nghệ cao làm hạt nhân, được quy hoạch, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, cơ chế quản trị hiện đại nhằm bảo đảm điều kiện sống, làm việc và sáng tạo hiện đại, bền vững để phát triển hệ sinh thái công nghệ cao.
Để xác định đô thị công nghệ cao, ngoài các tiêu chí đối với đô thị theo quy định của pháp luật, đô thị công nghệ cao phải đáp ứng các tiêu chí: là trung tâm phát triển được kết nối hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ với phần diện tích còn lại của đô thị công nghệ cao và khu vực xung quanh.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân (Ảnh: Media Quốc hội).
Tích hợp không gian nghiên cứu – phát triển, giáo dục – đào tạo, khởi nghiệp – đổi mới sáng tạo, và sản xuất sản phẩm công nghệ cao.
Có hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng số, hạ tầng xã hội đồng bộ, định hướng theo tiêu chuẩn đô thị thông minh.
Tại đây, Nhà nước ưu tiên hỗ trợ vốn đầu tư phát triển từ ngân sách Nhà nước và khuyến khích nhà đầu tư, các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kết nối khu công nghệ cao trong đô thị công nghệ cao với các khu vực xung quanh; hạ tầng kỹ thuật phục vụ phát triển công nghệ cao.
Tổ chức, cá nhân trong đô thị công nghệ cao được ưu tiên tham gia chương trình khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, dự án thử nghiệm có kiểm soát về công nghệ cao, công nghệ chiến lược, sản phẩm và chính sách mới.
Dự thảo luật còn có quy định hình thành hệ sinh thái công nghệ cao như một trụ cột mới nhằm tạo môi trường thuận lợi, toàn diện cho đổi mới sáng tạo.
Từ đó, các doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức khởi nghiệp và quỹ đầu tư có thể tham gia, liên kết trong chuỗi giá trị công nghệ cao.
Trong đó, khu công nghệ cao được xác định là vị trí trung tâm hệ sinh thái đổi mới, kết nối nhằm lan tỏa công nghệ cao, thúc đẩy hình thành mạng lưới theo chuỗi giá trị.
Thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, Thường trực Uỷ ban cơ bản tán thành với đề xuất chính sách về mô hình khu công nghệ cao.
Tuy nhiên, Thường trực Uỷ ban chỉ ra khái niệm "khu công nghệ cao" trong dự thảo luật có thay đổi so với khái niệm khu công nghệ cao của Luật hiện hành, bỏ quy định cho phép "sản xuất" trong Khu Công nghệ cao (chỉ cho thử nghiệm, không cho sản xuất đại trà).
"Nếu quy định như vậy sẽ ảnh hưởng tới các doanh nghiệp đang hoạt động trong Khu Công nghệ cao, chưa rõ sẽ được ứng xử như thế nào mặc dù quy định chuyển tiếp có đề cập vấn đề này", ông Tuấn nói và đề nghị lý giải thêm về lý do thay đổi và quy định cụ thể hơn hướng xử lý đối với nội dung này.
Về đô thị công nghệ cao, Ủy ban nhận thấy, mô hình đô thị công nghệ cao là mô hình mới, trong khi trên thế giới có nhiều mô hình khác nhau với quy mô, hình thức, cách thức quản lý đa dạng.
Do đó, Uỷ ban đề nghị xem xét, nghiên cứu, đánh giá tác động, khắc phục được những tồn tại, vướng mắc hiện nay, có báo cáo kinh nghiệm của một số nước trên thế giới khi xây dựng mô hình đô thị công nghệ cao để bảo đảm tính khả thi.
Trụ cột chiến lược
Giải trình làm rõ thêm, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, tư duy về công nghệ cao đã thay đổi.
"Công nghệ cao không chỉ là lĩnh vực được ưu đãi đầu tư mà giờ đây đã trở thành trụ cột chiến lược về an ninh kinh tế, quốc phòng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nó gắn liền với thương hiệu quốc gia", Bộ trưởng khẳng định.
Việt Nam đã công bố danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược phải làm chủ, đây được coi là tuyên ngôn về tính tự chủ, tự cường.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: Media Quốc hội).
Để thể hiện quan điểm này, dự thảo luật đã phân ra các loại công nghệ cao, công nghệ chiến lược, công nghệ lõi để phân biệt quản lý. Công nghệ lõi là vòng trong cùng, công nghệ chiến lược là vòng ngoài và công nghệ cao là vòng ngoài cùng.
"Công nghệ cao là để phát triển đất nước, còn công nghệ chiến lược là ưu tiên quốc gia để tự chủ, còn công nghệ lõi là cái ta làm ra và giữ", ông Hùng cho hay.
Bộ trưởng ví von việc sửa đổi luật lần này giống như "tiêm một số mũi ADN mới" vào luật cũ, nhằm thể hiện các tư tưởng mới của Đảng về khoa học công nghệ mà không phá vỡ cấu trúc nền tảng.
Theo Bộ trưởng, một trong những thay đổi căn bản nhất là việc làm rõ nội hàm của công nghệ cao và đưa ra các điều kiện ưu đãi chặt chẽ hơn.
"Sản xuất điện thoại thông minh là công nghệ cao, nhưng nếu tỉ lệ giá trị Việt Nam tạo ra chỉ có 10% thì có nên được ưu đãi không? Doanh nghiệp vào Việt Nam nhưng không sản xuất công nghệ lõi, không đặt trung tâm R&D thì có được ưu tiên không?", ông Hùng đặt câu hỏi và chỉ rõ trước đây chúng ta chủ yếu ưu đãi cho gia công, lắp ráp.
"Cứ iPhone là công nghệ cao, cứ gia công là được ưu đãi, không tính đến tỉ trọng Việt Nam, không cần biết có công nghệ lõi nào được làm ở đây không. Điều này sẽ được làm rất rõ trong luật này", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Theo đó, thu hút FDI phải gắn với chuyển giao công nghệ và nghiên cứu phát triển tại Việt Nam. Các doanh nghiệp công nghệ cao sẽ được đánh giá hàng năm, thay vì chỉ cần một tờ giấy chứng nhận là có thể hưởng ưu đãi trong nhiều năm mà không bị hậu kiểm.
