Đề xuất sửa quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp

Theo thống kê, trong 5 năm gần đây, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam có tốc độ tăng trưởng bình quân 46%/năm.

Mặc dù có tốc độ tăng trưởng như vậy, nhưng quy mô thị trường trái phiếu Việt Nam chỉ chiếm khoảng 15% GDP, thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác trong khu vực như Malaysia (56% GDP), Singapore (38% GDP), Thái Lan (25% GDP)...

Thông tin từ Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội cũng cho biết, tổng lượng trái phiếu phát hành trong quý I năm nay đạt gần 70.000 tỷ đồng, tăng 49% so với cùng kỳ năm ngoái. Một phần là do cùng kỳ năm ngoái mức nền tương đối thấp, vì các doanh nghiệp phải chuẩn bị hồ sơ phù hợp với Luật chứng khoán và các Nghị định mới có hiệu lực từ đầu năm 2021. Nhưng nếu so theo quý, thì lượng phát hành trong quý I đã giảm tới 72% so với quý IV/2021, cho thấy hoạt động trên thị trường sơ cấp đã kém sôi động hơn rõ rệt.

Tại diễn đàn "Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiệu quả, bền vững" diễn ra chiều 19/5, các chuyên gia đã cùng thảo luật về những vấn đề của thị trường trái phiếu Việt Nam và đưa ra các giải pháp thúc đẩy phát triển thị trường.

Sửa quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đã chỉ ra một loạt vấn đề của thị trường trái phiếu riêng lẻ. Các vấn đề tiêu biểu có thể kể đến như: thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, phát sinh rủi ro; tiêu chuẩn doanh nghiệp phát hành chưa cao; tình hình tài chính một số doanh nghiệp phát hành còn hạn chế.

"Nhà đầu tư vi phạm lách quy định trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp để mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Các tổ chức đại lý phát hành, tổ chức phân phối trái phiếu doanh nghiệp chưa tuân thủ đúng pháp luật", ông Đậu Anh Tuấn nói.

Tiếp theo, ông Tuấn nhấn mạnh, với thị trường trái phiếu riêng lẻ, các nhà đầu tư chuyên nghiệp (doanh nghiệp bảo hiểm, quỹ đầu tư, quỹ hưu trí…) chưa chiếm vai trò chủ đạo trên thị trường.

Về giải pháp đối với trái phiếu riêng lẻ, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, quy định điều kiện với tổ chức phát hành đang bộc lộ nhiều bất cập: kết quả kinh doanh năm trước có lãi; tổng dư nợ trái phiếu không vượt quá 3 lần vốn chủ sở hữu; có tài sản bảo đảm nếu tổng dư nợ trái phiếu vượt quá vốn chủ sở hữu.

Ngoài ra, quy định nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp chỉ được mua trái phiếu riêng lẻ do công ty đại chúng phát hành có tài sản bảo đảm hoặc bảo lãnh thanh toán cũng cần phải xem xét sửa đổi.

"Các quy định này có thể tạo ra nguy cơ khóa chặt kênh huy động vốn bằng trái phiếu riêng lẻ. Cùng với đó, chuyển sang các hình thức khác chưa có quy định chặt chẽ: kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ vay vốn… hoặc các hình thức hợp đồng hợp tác đầu tư với tổ chức", ông nói.

Ngoài ra, theo ông Tuấn, quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp: cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu 2 tỷ đồng: thường bị lách luật bằng cách mua trái phiếu Chính phủ hoặc chứng khoán niêm yết trong thời gian ngắn rồi bán.

Từ những lý do nêu trên, ông Tuấn đề xuất sửa quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo hướng phải đầu tư, nắm giữ và duy trì khoản đầu tư chứng khoán niêm yết trong vòng 2 năm liên tục, có giá trị tối thiểu là 2 tỷ đồng.

Cần nâng cao chất lượng doanh nghiệp phát hành trái phiếu

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiệu quả và bền vững, việc hoàn thiện khung pháp luật sắp tới có 2 vấn đề.

Thứ nhất, thị trường vốn là kênh có sự chia sẻ giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp, chứ không thể có an toàn tuyệt đối. Ông Hiếu dẫn lại thời Thủ tướng Chính phủ, đó là khó khăn thì phải san sẻ, lợi ích cùng hưởng.

Thứ hai, ông Hiếu cho rằng, trong biện pháp can thiệp thị trường trái phiếu doanh nghiệp, việc giám sát để bảo đảm tuân thủ pháp luật là điều phải làm. Nhưng nếu đặt thêm các chính sách, biện pháp can thiện thì cũng phải tính đến việc "đôi khi thị trường bị vỡ do sự can thiệp", cho nên cần hết sức cân nhắc.

Ở thời điểm hiện tại, theo thống kê của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, khi phát hành trái phiếu ở thị trường sơ cấp thì số nhà đầu tư là cá nhân tham gia chỉ có 8,6%, sau đó tất cả các trái phiếu ở thị trường sơ cấp lại được bán cho các đầu tư cá nhân ở thị trường thứ cấp. Do đó việc can thiệp, nên tập trung nhiều ở thị trường thứ cấp, ở đó chủ yếu là các nhà đầu chuyên nghiệp.

Về quy định của pháp luật về nhà đầu tư chuyên nghiệp, theo ông Hiếu, Điều 11 của Luật Chứng khoán, ông Hiếu cũng chỉ ra 2 điểm bất cập.

Thứ nhất, các điều kiện để một cá nhân trở thành nhà đầu tư chứng khoán rất dễ để đạt được về mặt luật pháp nhưng có thể không làm thay đổi bản chất của nhà đầu tư đó. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp phải là nhà đầu tư có năng lực tài chính hoặc có trình độ chuyên môn về chứng khoán. Điển hình như quy định: cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu là 2 tỷ đồng theo xác nhận của công ty chứng khoán tại thời điểm cá nhân đó được xác định tư cách là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Ông Phan Đức Hiếu nêu vấn đề và dẫn chứng luật pháp nước ngoài: Theo Luật Chứng khoán của Mỹ năm 1933, sửa đổi năm 2010, nhà đầu tư đã được chỉ định thì phải có tài sản là 200.000 USD. Và trong 2 năm liên tiếp phải luôn phải duy trì, chứ không chỉ tại thời điểm đó. Năm 2020, Mỹ lại sửa đổi thêm lần nữa, bổ sung thêm quy định mới về năng lực chuyên môn… Khi đó, nhà đầu tư đáp ứng được điều kiện mới được công nhận là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Thứ hai, Luật Chứng khoán giao cho chính công ty chứng khoán là những người bán hàng. Có nghĩa là họ mua ở thị trường sơ cấp, rồi bán cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp. Quy định như thế sẽ có xung đột, vì nếu họ muốn bán hàng, họ sẽ tìm mọi cách để xác nhận người mua đủ tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Từ những lập luận nêu trên, ông Hiếu đề nghị Chính phủ cho xem xét, rà soát Điều 11 của Luật Chứng khoán và Nghị định 155/2020 liên quan điều kiện của nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

"Nếu như nâng được chất lượng thực sự của nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp sẽ có một lợi ích rất dài hạn. Đây là công cụ thị trường để tự họ sàng lọc mà không cần can thiệp về mặt chính sách", ông Hiếu cho hay.

Về dài hạn, ông Hiếu cho rằng cần nâng cao chất lượng của doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Do vậy, không có gì khác ngoài việc nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp.