Đi tìm “bầu không khí” trong lành cho cộng đồng

Môi trường không khói thuốc cho mỗi người dân

Đầu năm 2021, Tổng thống Uruguay cùng tất cả các bộ trưởng (bao gồm Bộ Y tế Cộng đồng) đã ký đồng thuận thu hồi lệnh cấm đối với các sản phẩm thuốc lá làm nóng. Không chỉ có Uruguay, đến nay đã có hơn 60 quốc gia chấp nhận các giải pháp giảm thiểu tác hại là cần thiết như là một biện pháp kiểm soát tác hại do thuốc lá điếu gây ra. Sự chấp nhận cởi mở này đều dựa trên các cơ sở khoa học xác thực.

Đến nay, khoa học đã chứng minh, không phải nicotin mà khói thuốc lá là nguyên nhân gây ra các bệnh liên quan đến hút thuốc. Trong đó, có ung thư phổi, tim mạch và các bệnh lý hô hấp, điển hình là COPD. Việc đốt cháy lá thuốc đã tạo ra hơn 6.000 chất hóa học mà người hút thuốc và cả những người xung quanh hít vào mỗi ngày.

Đây là lý do để cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho phép một sản phẩm thuốc lá làm nóng có chứa nguyên liệu thuốc lá khô được kinh doanh với chỉ định MRPT – Điều chỉnh nguy cơ, giảm thiểu phơi nhiễm với các chất độc hại lên cơ thể so với khói của thuốc lá điếu, vì sản phẩm này chứng minh đã loại bỏ được quá trình đốt cháy.

Thông tin này đã được đại diện FDA, TS. Priscilla Callahan-Lyon công bố rộng rãi trên trang thông tin chính thức của FDA. Theo đó TS. Callahan-Lyon cho biết, để được cấp phép kinh doanh, một sản phẩm thuốc lá phải được kiểm chứng là phù hợp với mục đích bảo vệ sức khỏe cộng đồng trên cơ sở đánh giá giữa nguy cơ và lợi ích đối với cả người sử dụng và người không sử dụng sản phẩm đó. Bà cũng khẳng định, sản phẩm được cho phép và thẩm định từ FDA phải đạt được yêu cầu là không gây hại hơn thuốc lá điếu đốt cháy. 

Còn trong báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khu vực Châu Âu về hàm lượng các chất độc hại có trong khí hơi aerosol của thuốc lá làm nóng cũng nêu rõ, mặc dù các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không an toàn (thực tế không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn tuyệt đối), nhưng đánh giá tổng quan hệ thống từ các nghiên cứu được bình duyệt bởi giới y khoa đầu ngành đã công bố cho thấy rằng, hàm lượng các chất độc hại được phân tích trong khí hơi của thuốc lá làm nóng thấp hơn ít nhất 62%, đồng thời các hạt chất rắn (PM) cũng thấp hơn 75% so với khói của thuốc lá điếu đốt cháy.

Các nghiên cứu từ ngành công nghiệp thuốc lá cũng như rất nhiều nghiên cứu độc lập, bao gồm từ một số tổ chức chính phủ của Đức, Hà Lan, Anh Quốc… khẳng định, hàm lượng các chất độc hại trong khí sản sinh từ thuốc lá làm nóng thấp hơn so với khói của thuốc lá điếu đốt cháy.

BS. Lê Đình Phương, Trưởng khoa Nội Tổng Quát và Y học Gia đình, Bệnh viện FV cho biết, hiện tại cơ quan y tế ở các nước Anh, Mỹ, Nhật Bản đều đồng ý rằng, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới giảm thiểu tác hại trung bình khoảng 95% so với thuốc lá điếu, vì vậy quan điểm giảm thiểu tác hại bằng các sản phẩm thay thế có thể được ứng dụng trong ngành thuốc lá.

Mặc dù vậy, điều đó vẫn không có nghĩa là các sản phẩm này vô hại và được khuyến khích sử dụng sai mục đích vì bản chất chúng vẫn chứa nicotin gây nghiện cùng các hợp chất gây hại và có tiềm năng gây hại.

PGS.TS Lê Văn Quảng, Giám đốc Bệnh viện K Trung ương cũng đánh giá: “Từ góc độ của bác sĩ chuyên khoa ung thư, khi bệnh nhân hút thuốc, lượng chất gây ung thư phơi nhiễm với cơ thể càng lớn thì nguy cơ gây ung thư càng cao”. 

Các nước vẫn chấp nhận trong quá trình khoa học tiếp tục nghiên cứu

Mặc dù các nước sở hữu nền khoa học tiến bộ như Anh, Nhật, Mỹ, đã chính thức công nhận sự khác biệt của thuốc lá làm nóng so với thuốc lá điếu đốt cháy, các nước này vẫn yêu cầu các công ty đưa ra những cảnh báo chung về khả năng gây nghiện của sản phẩm cũng như cần tiếp tục nghiên cứu đánh giá về những chất mới có trong thuốc lá làm nóng nhưng không có trong thuốc lá điếu như WHO cảnh báo.

Đến nay, mặc dù các nghiên cứu khoa học vẫn đang được tiếp tục tiến hành để bổ sung thêm bằng chứng khoa học về độc tính của tất cả các chất hóa học có trong khí hơi của thuốc lá làm nóng nhưng các nước trên thế giới vẫn đưa thuốc lá làm nóng vào quản lý và xem đó như là công cụ kiểm soát tác hại của thuốc lá điếu.

Điều này được lý giải dựa trên những sở cứ khoa học cho thấy, danh sách các chất có hại và có tiềm năng gây hại sản sinh từ sản phẩm thuốc lá làm nóng được đánh giá là đang tuân theo danh sách từ các tổ chức uy tín trên thế giới, bao gồm bao gồm danh sách các chất gây ung thư từ Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC - International Agency for Research on Cancer) trực thuộc WHO (17 chất), danh sách các chất gây ung thư (94 chất) cũng như các chất độc hại trên hô hấp, tim mạch, sinh sản và phát triển (tương ứng 12, 45 và 11 chất) từ Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ FDA.   

Đến nay, đã có 63 nước chính thức cho phép thương mại hóa thuốc lá làm nóng trên toàn cầu, bao gồm Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc, Malaysia, Philippines… và các nước thuộc khối Châu Âu. Gần đây nhất, Uruguay cũng đã tháo bỏ lệnh cấm đối với thuốc lá làm nóng trong bối cảnh quản lý nghiêm ngặt tất cả các sản phẩm thuốc lá.

Trước đó Ủy ban soạn thảo Dự luật của Hội đồng Legco Hồng Kông cũng đã thông báo chấm dứt dự luật cấm các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gồm: thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng (HTP) và các hệ thống cung cấp nicotin điện tử khác. Dự luật không được thông qua vì vấp phải sự phản đối kịch liệt từ những thành viên trong Ủy ban soạn thảo dự luật.

Chính phủ Uruguay giải thích việc họ dỡ bỏ lệnh cấm đối với thuốc lá làm nóng là vì nhận thấy cần phải có trách nhiệm đối với sức khỏe cộng đồng bằng cách tìm kiếm các công cụ đưa ra giải pháp thực tiễn cho vấn nạn hút thuốc lá, bao gồm các giải pháp, sản phẩm thay thế cho thuốc lá điếu đốt cháy.

Tại Nhật Bản, nơi mà thuốc lá làm nóng chiếm khoảng 85% thị phần toàn cầu, sau khi sản phẩm này được thương mại hóa vào năm 2014, chính phủ Nhật đã tiến hành các nghiên cứu đánh giá về những ảnh hưởng của nó lên sức khỏe cũng như những hệ lụy ngoại ý đối với cộng đồng. Những số liệu này cũng đồng thời phần nào giải quyết quan ngại cho các nước khi đưa ra câu hỏi, liệu có tỷ lệ sử dụng kép đồng thời cả thuốc lá điếu và thuốc lá làm nóng, hoặc có sản phẩm mới này có thu hút giới trẻ sử dụng hay không.

Theo đó, khảo sát toàn quốc về Sức khỏe và Dinh dưỡng tại Nhật Bản năm 2018 cho thấy, chỉ có 9% tỷ lệ sử dụng kép trong số những người đang hút thuốc lá. Đồng thời dữ liệu do chính phủ Nhật Bản ủy quyền thu thập cũng chứng minh, mức độ sử dụng thuốc lá làm nóng trong bộ phận học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông dù có nhưng rất thấp, chỉ bằng 1/5 so với tỷ lệ hút thuốc lá điếu đốt cháy, tức là chỉ có 0,1%.

Đánh giá việc đưa thuốc lá làm nóng vào quản lý như là chiến lược giúp giảm thiểu tác hại thuốc lá điếu, PGS.TS. Lê Văn Quảng nhìn ở góc độ cần có giải pháp khả thi hơn cho những nhóm không thể cai hoặc không muốn cai, ví dụ như giảm thiểu tác hại. Đồng thời, những giải pháp này phải được cơ quan y tế giám sát, quản lý chặt chẽ để tránh những hệ lụy do bởi tỷ lệ hút mới, hoặc tỷ lệ tái nghiện.

BS. Lê Đình Phương cũng nhận xét: “Giai đoạn bây giờ không phải là giai đoạn tuyên truyền về nhận thức và giáo dục tác hại của thuốc lá nữa, mà phải có chế tài hoặc tìm ra những biện pháp nhằm giảm nhẹ nguy hại cho người sử dụng thuốc lá. Đứng dưới góc độ chính sách đối với cộng đồng, cách tiếp cận đó là phù hợp”.

NGUYỄN ANH